عضو هیئت علمی دانشگاه علوم اسلامی رضوی:
سیره امام رضا (ع) رعایت حقوق و حفظ کرامت انسانی است
به گزارش خبرگزاری رضوی، حجت‌الاسلام دکتر رضا دانشور ثانی، عضو هیئت علمی دانشگاه علوم اسلامی رضوی و دانش‌آموخته مقطع دکترای رشته حقوق جزا و جرم‌شناسی همزمان با فرارسیدن روز قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران در گفتگویی حقوق اساسی انسان در اسلام و در کلام امام رضا(ع) را مورد بررسی قرار داده است، وی در این باره می‌گوید: در زمان ائمه اطهار(ع) و حتی تا حدود ۱۵۰سال پیش در کشورایران، قانون نوشته و مکتوبی وجود نداشت و در جامعه و در میان مردم، احکام رسمی از یک طرف و دستورات حاکمان هم از طرف دیگر فصل‌الخطاب بود. از طرف دیگر در اسلام، قوانین بر اساس وحی الهی تعیین می‌شود که منابع اصلی آن، قرآن و سنت و سیره رسول اکرم(ص) و حضرات معصومین(ع) است.
حجت‌الاسلام دانشور ثانی افزود: توصیه اهل بیت عصمت و طهارت(ع) و به ویژه حضرت امام هشتم(ع) در زمینه رعایت حقوق، مقررات و قوانین، روایات زیادی وارد شده که هم رعایت قوانین فقهی که مشتمل بر موارد زیادی از اوامر و نواهی است مشاهده می‌شود و هم دستورات و قوانین اخلاقی؛ هرگاه حضرت رضا(ع) در شرایطی قرار می‌گرفتند و یا مورد سؤال واقع می‌شدند، به رعایت این نکات یا قوانین اشاره می‌کردند.
حجت الاسلام دانشور ثانی در بیان جایگاه رعایت حقوق بشر در آموزه‌های دینی گفت: قوانین اساسی که به آن «حقوق بشر» هم می‌گویند، اساس مقررات حقوقی هر جامعه ای است، حقوقی که بشر بدون رعایت آن نمی‌تواند به حیات شخصی یا اجتماعی ادامه دهد. منتها متذکر می شوم در بعضی از حقوق چارچوب مشخصی تعیین شده مثلا در حق آزادی، آزادی‌ها به‌صورت مطلق و کلی نیست و در هر مکتب، جامعه و هر نظام و حقوقی حتی در قوانین بین‌المللی، استثناهایی بر آن‌ها وارد شده است. مثلاً افراد در انتخاب شغل آزاد هستند تا زمانی که نوع شغل آن‌ها آسیبی به نظم و اخلاق جامعه وارد نکند. آزادی بیان تا وقتی مطرح است که به حیثیت افراد، نظم جامعه، کرامت انسانی دیگران و نظم عمومی آسیبی نرساند.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم اسلامی رضوی در تشریح سنت و سیره امام هشتم(ع) و رعایت حقوق بشر گفت: حضرت رضا(ع) در فرمایشات گهربار خود بر رعایت حقوق فطری (بشری) و حقوق عادی (قوانین عادی) و مسائل اخلاقی تکیه زیادی کرده‌اند.
در زمینه تأکید بر حفظ کرامت انسانی که یکی از حقوق اساسی در زمینه حقوق فطری است، سخنان ارزشمندی داشته و سیره آن حضرت هم رعایت این کرامت انسانی بوده است.
ابراهیم بن عباس روایتی از ایشان نقل می‌کند و می‌گوید: هرگز ندیدم و نشنیدم علی بن موسی‌الرضا(ع) به کسی بدی و از روی ظلم و جفا درشتی کند یا پای خود را در حضور دیگران دراز کرده، سخن کسی را قطع کند، به خدمتگزاران خود دشنام دهد، حرف بد بزند، در حضور دیگران که تکیه‌گاهی ندارند، به جایی تکیه کند و یا در صورت توانایی، حاجت کسی را برآورده نکند. (بحارالانوار ج ۷۴) همه این موارد حاکی از رعایت کرامت انسانی است.
وی تصریح کرد: در روایت دیگری که در بحارالانوار ج ۷۴ آمده، حضرت می‌فرمایند: حق مؤمن بر برادر مؤمن این است او را خوار نکند، غیبت او را انجام ندهد و به او دروغ نگوید، در معامله با او غش و تقلب نکند، اگر مورد ظلم و ستمی قرار گرفت او را یاری دهد، از مال و ثروت خود به او کمک کند و از همه مهم‌تر اینکه در دل، او را دوست بدارد.
حجت الاسلام دانشور ثانی اظهار داشت: امام هشتم(ع) در زمینه کرامت انسانی و رعایت حقوق فطری، یک روایت بسیار مهم دارند که می‌فرمایند: «پس از ایمان به خدا، نشانه بلوغ عقل هر انسانی این است با مردم دوستی و محبت کرده و به هر فردی چه نیکوکار و چه فاسد خوبی کند». (بحارالانوار ج ۷۴) بنابراین کرامت انسانی افراد به خوب و بد بودن افراد مربوط نیست و محبت کردن به دیگران به مواردی مانند مسلمان بودن، مؤمن بودن، شیعه و سنی بودن و... ارتباط ندارد. نکته جالب این است خیلی از دوستان صمیمی پیامبر(ص) در مدینه، یهودیان بودند که پیامبر(ص) را دوست داشتند. حتی پیامبر(ص) برای درمان خود به دوستان یهودی که او را دوست داشتند و طبیب بودند مراجعه می‌کردند.
بنابراین یکی از آزادی‌های افراد، آزادی حقوقی است؛ یعنی افراد از نظر حقوقی آزادی دارند. به این معنا که می‌توانند هر کاری را انجام دهند به جز اعمالی را که قانون‌گذار و یا خداوند متعال ممنوع کرده است. مانند ظلم و تعدی به دیگران، تعدی به جان، مال و ناموس دیگران و سایر جرایم.
حجت‌الاسلام دانشور ثانی افزود: توصیه اهل بیت عصمت و طهارت(ع) و به ویژه حضرت امام هشتم(ع) در زمینه رعایت حقوق، مقررات و قوانین، روایات زیادی وارد شده که هم رعایت قوانین فقهی که مشتمل بر موارد زیادی از اوامر و نواهی است مشاهده می‌شود و هم دستورات و قوانین اخلاقی؛ هرگاه حضرت رضا(ع) در شرایطی قرار می‌گرفتند و یا مورد سؤال واقع می‌شدند، به رعایت این نکات یا قوانین اشاره می‌کردند.
حجت الاسلام دانشور ثانی در بیان جایگاه رعایت حقوق بشر در آموزه‌های دینی گفت: قوانین اساسی که به آن «حقوق بشر» هم می‌گویند، اساس مقررات حقوقی هر جامعه ای است، حقوقی که بشر بدون رعایت آن نمی‌تواند به حیات شخصی یا اجتماعی ادامه دهد. منتها متذکر می شوم در بعضی از حقوق چارچوب مشخصی تعیین شده مثلا در حق آزادی، آزادی‌ها به‌صورت مطلق و کلی نیست و در هر مکتب، جامعه و هر نظام و حقوقی حتی در قوانین بین‌المللی، استثناهایی بر آن‌ها وارد شده است. مثلاً افراد در انتخاب شغل آزاد هستند تا زمانی که نوع شغل آن‌ها آسیبی به نظم و اخلاق جامعه وارد نکند. آزادی بیان تا وقتی مطرح است که به حیثیت افراد، نظم جامعه، کرامت انسانی دیگران و نظم عمومی آسیبی نرساند.
عضو هیئت علمی دانشگاه علوم اسلامی رضوی در تشریح سنت و سیره امام هشتم(ع) و رعایت حقوق بشر گفت: حضرت رضا(ع) در فرمایشات گهربار خود بر رعایت حقوق فطری (بشری) و حقوق عادی (قوانین عادی) و مسائل اخلاقی تکیه زیادی کرده‌اند.
در زمینه تأکید بر حفظ کرامت انسانی که یکی از حقوق اساسی در زمینه حقوق فطری است، سخنان ارزشمندی داشته و سیره آن حضرت هم رعایت این کرامت انسانی بوده است.
ابراهیم بن عباس روایتی از ایشان نقل می‌کند و می‌گوید: هرگز ندیدم و نشنیدم علی بن موسی‌الرضا(ع) به کسی بدی و از روی ظلم و جفا درشتی کند یا پای خود را در حضور دیگران دراز کرده، سخن کسی را قطع کند، به خدمتگزاران خود دشنام دهد، حرف بد بزند، در حضور دیگران که تکیه‌گاهی ندارند، به جایی تکیه کند و یا در صورت توانایی، حاجت کسی را برآورده نکند. (بحارالانوار ج ۷۴) همه این موارد حاکی از رعایت کرامت انسانی است.
وی تصریح کرد: در روایت دیگری که در بحارالانوار ج ۷۴ آمده، حضرت می‌فرمایند: حق مؤمن بر برادر مؤمن این است او را خوار نکند، غیبت او را انجام ندهد و به او دروغ نگوید، در معامله با او غش و تقلب نکند، اگر مورد ظلم و ستمی قرار گرفت او را یاری دهد، از مال و ثروت خود به او کمک کند و از همه مهم‌تر اینکه در دل، او را دوست بدارد.
حجت الاسلام دانشور ثانی اظهار داشت: امام هشتم(ع) در زمینه کرامت انسانی و رعایت حقوق فطری، یک روایت بسیار مهم دارند که می‌فرمایند: «پس از ایمان به خدا، نشانه بلوغ عقل هر انسانی این است با مردم دوستی و محبت کرده و به هر فردی چه نیکوکار و چه فاسد خوبی کند». (بحارالانوار ج ۷۴) بنابراین کرامت انسانی افراد به خوب و بد بودن افراد مربوط نیست و محبت کردن به دیگران به مواردی مانند مسلمان بودن، مؤمن بودن، شیعه و سنی بودن و... ارتباط ندارد. نکته جالب این است خیلی از دوستان صمیمی پیامبر(ص) در مدینه، یهودیان بودند که پیامبر(ص) را دوست داشتند. حتی پیامبر(ص) برای درمان خود به دوستان یهودی که او را دوست داشتند و طبیب بودند مراجعه می‌کردند.
بنابراین یکی از آزادی‌های افراد، آزادی حقوقی است؛ یعنی افراد از نظر حقوقی آزادی دارند. به این معنا که می‌توانند هر کاری را انجام دهند به جز اعمالی را که قانون‌گذار و یا خداوند متعال ممنوع کرده است. مانند ظلم و تعدی به دیگران، تعدی به جان، مال و ناموس دیگران و سایر جرایم.
