گزارشي از دلايل جابجايي پنجره فولاد حرم مطهر رضوي
زيارتي دلچسب تر با امام رئوف در انتظار زائران
احسان رحیم زاده: برای تهیه گزارش از این اتفاق و مشاهده چرایی و چگونگی آن به حرم رضوی مشرف می‌شوم. در طول راه ابیاتی را زیر لب زمزمه می‌کنم: «روزي كه خاك صحن رضا آفريده شد/ مهر سجود اهل سما آفريده شد/ خورشيد از درون ضريحش طلوع كرد/ تا گنبدش رسيد و طلا آفريده شد/ از حلقه هاي پنجره فولاد محشرش/ عيسي كه جان گرفت و شفا آفريده شد»تا لحظه رسیدن به پنجره فولاد صحن جمهوری اسلامی به تمام چیزهایی فکر می‌کنم که درباره این پنجره شنیده‌ام. به دل‌هایی که خودشان را گره زده‌اند به تار و پود پنجره، به چشم‌هایی که این پشت خیس شده‌اند، بیمارانی که شفا گرفته‌اند و حاجت‌هایی که روا شده‌اند.
دلایل انتقال پنجره به مکان جدید
وقتی به صحن جمهوری می‌رسم با پنجره‌ای مواجه می‌شوم که حدود ده متر جابجا شده‌است. داربست و پارچه سفیدی که جلوی پنجره قرار گرفته‌اند حکایت از این دارند که پنجره تا اطلاع ثانوی قابل استفاده نیست. پنجره قبلی جای خودش را به یک ورودی جدید داده است. ورودی که مجهز به رمپ ویژه ویلچر است و همچنین پله‌های عریض و طویلی دارد. از طریق این ورودی زایران راحت‌تر خودشان را به رواق دارالولایه و در نهایت ضریح مطهر رضوی می‌رسانند. محال است که زایری از صحن جمهوری بگذرد و متوجه تغییر و تحولات جدید نشود.
یکی از خدام دارد درباره جابجایی پنجره توضیح می دهد: «قبلا زایران را راهنمایی می‌کردیم که از ورودی کفشداری 15 وارد رواق دارالولایه شوند. خیلی از زایران مسیر ضریح را گم می‌کردند. آنها باید از کنار مدرسه پریزاد گذر می‌کردند و چند تا پیچ را می‌گذراندند تا به مقصد برسند. ولی ورودی جدید راه مستقیمی به سمت ضریح دارد. تعدادی از برادران هم از طریق ایوان طلا وارد صحن شدند. این ورودی دو تا مشکل دارد. یکی این که بسیار باریک است و دیگراین‌که پله دارد و ویلچر نشین ها نمی‌توانند از مسیرش استفاده کنند. الان ورودی جدید همه این مشکلات را برطرف کرده است.»
یکی از زایران می‌پرسد چرا آن نقطه را به عنوان محل جدید پنجره فولاد در نظر گرفته‌اند. خادمی که لباس سورمه‌ای بر تن دارد با صبر و حوصله به همه سوالات پاسخ می‌دهد: «یکی از پیشنهادها این بود که پنجره را به دهانه ایوان طلا منتقل کنند. این پیشنهاد عملی نشد. چون این اقدام به زیبایی صحن جمهوری لطمه می‌زد و چشم‌نوازی آن را از بین می‌برد. الان ایوان طلا در مرکز ثقل صحن جمهوری واقع شده و اگر پنجره به این مکان منتقل می‌شد این مرکز ثقل بر هم می‌خورد.»
وسط صحبت‌هایش چند نفر می‌آیند و آدرس می‌پرسند. بعد از جواب دادن به آنها این‌گونه ادامه می‌دهد: «پیشنهاد دیگر این بود که پنجره فولاد را به صحن دیگری ببرند. این پیشنهاد هم عملی نشد. چون پنجره فعلی قدمت زیادی دارد و بُردنش به صحن دیگری به معنای حذف بخشی از خاطرات شیرین زایران است. مسوولان آستان قدس نسبت به حفظ معماری حرم بسیار حساس هستند. بهترین ایده همین بود که پنجره را به دهانه کناری منتقل کنند. با این کار چند هدف محقق شد. الان رفت و آمد مردم از ورودی جدید به راحتی صورت می‌گیرد و هیچ مشکلی در این رابطه نداریم.»
در کنار درب جدیدالتاسیس نظاره گر رفت و آمد زایران هستم. چند نفر از خواهران قصد ورود دارند که خدام آنها را به سمت درب سمت چپ هدایت می‌کنند. درب جدید مخصوص ورود آقایان است و درب کناری را به خانم‌ها اختصاص داده اند.
با رفتن خادم میانسال زایران خودشان بحث درباره «پنجره فولاد» را ادامه می‌دهند. مردم مشتاق هستند داربست‌ها هر چه زودتر برداشته شود و بتوانند حلقه‌های پنجره را لمس کنند. تا زمانی که این اتفاق بیفتد همه متوسل به حدس و گمان می‌شوند. یک نفر می‌گوید: «این پنجره مشرف به ضریح نیست. چون در مقابل ستون‌ها احداث شده است. یعنی از پشت پنجره نمی‌توانیم ضریح را ببینیم». دیگری پاسخ می‌دهد: «پنجره قبلی هم مشرف نبود. اصلا قرار نیست که از آن پشت ضریح دیده شود. پنجره فقط یک نشانه است. در حرم چندین المان و نشانه تکرار شونده وجود دارد که پنجره هم یکی از آنهاست. مثل حوض، سقاخانه، گل دسته و ... ضریح را باید با چشم دل ببینیم. با این دید که زیارت کنیم متوجه می‌شویم که کل شهر مقدس مشهد مشرف به ضریح است.»
پنجره سبُک شده است
کارهای فنی جابجایی پنجره توسط سازمان عمران و توسعه حریم حرم حضرت رضا(ع) صورت گرفته است. یک منبع مطلع درباره جزییات پروژه می‌گوید: «پنجره فولاد 10 تن وزن دارد و جابجایی در مکانی که مدام زایر در رفت و آمد است و امکان ورود جرثقیل های بزرگ وجود ندارد کار بسیار سختی است. برای جابه جا کردن این پنجره فولاد مهندسان بخش هنرهای سنتی سازمان عمران و توسعه حریم حرم اندکی از وزن پنجره را کم کرده اند. در نتیجه پنجره مقداری سبک‌تر شده است. ضمن این که بر استحکام آن هم افزوده اند. سبک کردن پنجره یک موضوع کاملا تخصصی است. البته مقدار کاهش یافته نسبت به وزن سنگین 10 تن عدد قابل توجهی نیست.»
به گفته وی سازمان عمران و توسعه یکی از قوی ترین سازمان های عمرانی اعتاب مقدسه است که پروژه‌های فنی حرم را اجرا می‌کند. بسیاری از پروژه های اجراه شده در اعتاب عراق با مشورت گرفتن از مهندسان این سازمان به ثمر می‌رسد. پیشنهاد از طرف عراقی‌ها زیاد است؛ ولی آستان قدس بنا به ملاحظاتی تا به حال ورود پیدا نکرده و تنها نقش مشورتی داشته است.
امکان اتصال نماز جماعت
در مجموع شش پنجره فولاد در حرم مطهر رضوی وجود دارد که از این میان پنجره های صحن انقلاب و جمهوری شهرت بیشتری دارند. خیلی ها تصور می‌کنند که خود پنجره هم دوباره ساخته شده در حالی که این‌گونه نیست و فقط مکانش عوض شده است. پنجره همان پنجره فولاد قبلی است که مرحوم رافتی (معمار صحن جمهوری اسلامی) در سال 66 نصب کرد.
یکی از ویژگی های ورودی جدیدالتاسیس این است که پله‌های عریض و کوتاهی دارد. با این پله ها امکان اتصال نماز جماعت صحن جمهوری اسلامی به رواق دارالولایه ممکن می شود. پله ها به گونه‌ای طراحی شده که امکان ایستادن و نشستن یک فرد روی آن وجود داشته باشد. یعنی فرد می‌تواند مُهر نماز را در جلوی پله بگذارد و روی همان پله نماز را اقامه کند. در مناسبت‌های خاص صحن دارالولایه مملو از جمعیت می‌شود و عده ای از نمازگزاران نمی‌توانند از فرصت معنوی نماز جماعت بهره مند شوند. با طراحی جدید این عده می‌توانند از داخل صحن جمهوری به امام جماعت داخل رواق اقتدا کنند. در کنار پله‌های عریض، یک رمپ ویژه ویلچر هم احداث کرده‌اند تا معلولان عزیز هم بتوانند خودشان را به ضریح برسانند.
دربی که فعلا نقش و نگار ندارد
«جابجایی پنجره از نصب اولیه‌اش سخت تر است.» این نکته را یکی از زایران بیان می‌کند. حرفه‌اش مهندسی عمران است و در شهر خودش شیراز ساختمان مسکونی احداث می‌کند. انگشت اشاره‌‌اش را به سمت کاشی‌کاری‌های اطراف ورودی جدید می‌گیرد و ادامه می‌دهد: «آدم وقتی خودش خونه می‌سازه هر کاری رو در حین ساخت انجام بده راحته. ولی بعدش که بخواد خونه رو بازسازی کنه کار سخت می‌شه. سال 66 که این صحن تاسیس شده، خبری از کاشی‌کاری‌های امروز نبوده. جرثقیل به راحتی وارد شده و پنجره رو نصب کرده. اما الان صحن از بیرون کاشی‌کاری داره و از داخل آینه‌کاری. یه جوری نصب کردن که این دیوارها آسیب نبینن».
به حرف‌های مهندس جوان دقت می‌کنم و می‌بینم راست می‌گوید. جابجایی به نحوی اتفاق افتاده که کمترین تخریب صورت بگیرد. حاشیه‌ای سفید رنگ در کنار درب جدید دیده می‌شود. مهندسان حرم باید کاشی‌های برداشته‌شده را دوباره به جای اولش برگردانند و دیوار را ترمیم کنند. درب چوبی جدید هم چهره ساده‌ای دارد و نقش و نگار درب های دیگر رویش دیده نمی‌شود. مهمانان حرم در هنگام رفت و آمد بدون توجه به ظاهر درب بر آن بوسه می‌زنند و با این روش به میزبانشان احترام می‌گذارند. ظاهرا قرار است درب نصب شده به زودی شکل و شمایلی شبیه به درب‌های دیگر حرم پیدا کند.
برای ورود از درب جدید باید یک سطح شیبدار را طی کنی. درب چند قدمی بالاتر از سطح کف صحن جمهوری واقع شده است. می‌گوید این سطح شیبدار برای هدایت آب باران در نظر گرفته شده است. قطرات باران از مسیر این سطح شیبدار به سمت صحن جمهوری هدایت می‌شوند و دیگر فرش‌های صحن دارالولایه را خیس نمی‌کنند.
دو هدف داماد ملاصدرا از پیشنهاد تاسیس پنجره فولاد
ایده تاسیس «پنجره فولاد» برای اولین بار به ذهن ملا محسن فیض کاشانی رسید. او حکیم، فیلسوف، عارف و شاعر دوره صفویه بود و ارادت فراوانی به امام مهربانی‌ها داشت. از فیض کاشانی دیوان اشعاری به جا مانده که یکی از معروف‌ترین سروده‌هایش این است: بیا تا مونس هم، یار هم، غمخوار هم باشیم/ انیس جان غم‌فرسوده بیمار هم باشیم/ شب آید، شمع هم گردیم و بهر یکدگر سوزیم/ شود چون روز، دست و پای هم، در کار هم باشیم...
جالب است بدانید که فیض کاشانی هم داماد ملاصدرا بود و هم شاگردش. او در طول عمر بابرکتش از این فیلسوف بزرگ شیعه درس‌های زیادی آموخت.
فیض کاشانی زمانی که ایده تاسیس «پنجره فولاد» را پیشنهاد داد دو هدف عمده را دنبال می‌کرد. در گام اول به فکر افرادی بود که به دلیل داشتن عذر شرعی نمی‌توانند وارد رواق‌های حرم رضوی شوند.
خانم ها در ايام عادت ماهانه يا کساني که غسل واجب بر عهده آن ها بود نمی‌توانستند زیارت دلچسبی داشته باشند. پنجره فولاد احداث شد تا این گروه دل‌هایشان را به پنجره گره بزنند و از آن پشت آرزوهایشان را بر زبان بیاورند. درباره ورود و توقف در حرم مطهر رضوي برای خانم ها در شرایط خاص دیدگاه های متفاوتی وجود دارد. برخی معتقدند که ورود چنين افرادي به همه صحن هاي حرم مطهر امام رضا(ع) (به جز صحن جامع گوهرشاد) اشکالي ندارد. صحن گوهرشاد به دلیل این که مسجد محسوب می‌شود استثنا شده است. به گفته گروه دیگری از فقها همچون امام خمینی(ره) احتياط واجب آن است که چنين افرادي در رواق هاي حرم مطهر متوقف نشوند. به هر حال پنجره فولاد برای افرادی که عذر شرعی دارند پناهگاهی امن محسوب می‌شود.
هدف دوم فیض کاشانی تمرکز زدایی از دور ضریح مبارک حرم رضوی بوده است. او خواسته از ازدحام جمعیت دور ضریح جلوگیری کند تا افرادی که خودشان را به مقدس‌ترین نقطه حرم رسانده‌اند با آرامش بیشتری زیارت کنند. پنجره فولاد گزینه‌ای مناسب برای زائرینی است که می‌خواهند زودتر و آسان‌تر به ساحت مولایشان عرض ادب کنند.
دلایل انتقال پنجره به مکان جدید
وقتی به صحن جمهوری می‌رسم با پنجره‌ای مواجه می‌شوم که حدود ده متر جابجا شده‌است. داربست و پارچه سفیدی که جلوی پنجره قرار گرفته‌اند حکایت از این دارند که پنجره تا اطلاع ثانوی قابل استفاده نیست. پنجره قبلی جای خودش را به یک ورودی جدید داده است. ورودی که مجهز به رمپ ویژه ویلچر است و همچنین پله‌های عریض و طویلی دارد. از طریق این ورودی زایران راحت‌تر خودشان را به رواق دارالولایه و در نهایت ضریح مطهر رضوی می‌رسانند. محال است که زایری از صحن جمهوری بگذرد و متوجه تغییر و تحولات جدید نشود.
یکی از خدام دارد درباره جابجایی پنجره توضیح می دهد: «قبلا زایران را راهنمایی می‌کردیم که از ورودی کفشداری 15 وارد رواق دارالولایه شوند. خیلی از زایران مسیر ضریح را گم می‌کردند. آنها باید از کنار مدرسه پریزاد گذر می‌کردند و چند تا پیچ را می‌گذراندند تا به مقصد برسند. ولی ورودی جدید راه مستقیمی به سمت ضریح دارد. تعدادی از برادران هم از طریق ایوان طلا وارد صحن شدند. این ورودی دو تا مشکل دارد. یکی این که بسیار باریک است و دیگراین‌که پله دارد و ویلچر نشین ها نمی‌توانند از مسیرش استفاده کنند. الان ورودی جدید همه این مشکلات را برطرف کرده است.»
یکی از زایران می‌پرسد چرا آن نقطه را به عنوان محل جدید پنجره فولاد در نظر گرفته‌اند. خادمی که لباس سورمه‌ای بر تن دارد با صبر و حوصله به همه سوالات پاسخ می‌دهد: «یکی از پیشنهادها این بود که پنجره را به دهانه ایوان طلا منتقل کنند. این پیشنهاد عملی نشد. چون این اقدام به زیبایی صحن جمهوری لطمه می‌زد و چشم‌نوازی آن را از بین می‌برد. الان ایوان طلا در مرکز ثقل صحن جمهوری واقع شده و اگر پنجره به این مکان منتقل می‌شد این مرکز ثقل بر هم می‌خورد.»
وسط صحبت‌هایش چند نفر می‌آیند و آدرس می‌پرسند. بعد از جواب دادن به آنها این‌گونه ادامه می‌دهد: «پیشنهاد دیگر این بود که پنجره فولاد را به صحن دیگری ببرند. این پیشنهاد هم عملی نشد. چون پنجره فعلی قدمت زیادی دارد و بُردنش به صحن دیگری به معنای حذف بخشی از خاطرات شیرین زایران است. مسوولان آستان قدس نسبت به حفظ معماری حرم بسیار حساس هستند. بهترین ایده همین بود که پنجره را به دهانه کناری منتقل کنند. با این کار چند هدف محقق شد. الان رفت و آمد مردم از ورودی جدید به راحتی صورت می‌گیرد و هیچ مشکلی در این رابطه نداریم.»
در کنار درب جدیدالتاسیس نظاره گر رفت و آمد زایران هستم. چند نفر از خواهران قصد ورود دارند که خدام آنها را به سمت درب سمت چپ هدایت می‌کنند. درب جدید مخصوص ورود آقایان است و درب کناری را به خانم‌ها اختصاص داده اند.
با رفتن خادم میانسال زایران خودشان بحث درباره «پنجره فولاد» را ادامه می‌دهند. مردم مشتاق هستند داربست‌ها هر چه زودتر برداشته شود و بتوانند حلقه‌های پنجره را لمس کنند. تا زمانی که این اتفاق بیفتد همه متوسل به حدس و گمان می‌شوند. یک نفر می‌گوید: «این پنجره مشرف به ضریح نیست. چون در مقابل ستون‌ها احداث شده است. یعنی از پشت پنجره نمی‌توانیم ضریح را ببینیم». دیگری پاسخ می‌دهد: «پنجره قبلی هم مشرف نبود. اصلا قرار نیست که از آن پشت ضریح دیده شود. پنجره فقط یک نشانه است. در حرم چندین المان و نشانه تکرار شونده وجود دارد که پنجره هم یکی از آنهاست. مثل حوض، سقاخانه، گل دسته و ... ضریح را باید با چشم دل ببینیم. با این دید که زیارت کنیم متوجه می‌شویم که کل شهر مقدس مشهد مشرف به ضریح است.»
پنجره سبُک شده است
کارهای فنی جابجایی پنجره توسط سازمان عمران و توسعه حریم حرم حضرت رضا(ع) صورت گرفته است. یک منبع مطلع درباره جزییات پروژه می‌گوید: «پنجره فولاد 10 تن وزن دارد و جابجایی در مکانی که مدام زایر در رفت و آمد است و امکان ورود جرثقیل های بزرگ وجود ندارد کار بسیار سختی است. برای جابه جا کردن این پنجره فولاد مهندسان بخش هنرهای سنتی سازمان عمران و توسعه حریم حرم اندکی از وزن پنجره را کم کرده اند. در نتیجه پنجره مقداری سبک‌تر شده است. ضمن این که بر استحکام آن هم افزوده اند. سبک کردن پنجره یک موضوع کاملا تخصصی است. البته مقدار کاهش یافته نسبت به وزن سنگین 10 تن عدد قابل توجهی نیست.»
به گفته وی سازمان عمران و توسعه یکی از قوی ترین سازمان های عمرانی اعتاب مقدسه است که پروژه‌های فنی حرم را اجرا می‌کند. بسیاری از پروژه های اجراه شده در اعتاب عراق با مشورت گرفتن از مهندسان این سازمان به ثمر می‌رسد. پیشنهاد از طرف عراقی‌ها زیاد است؛ ولی آستان قدس بنا به ملاحظاتی تا به حال ورود پیدا نکرده و تنها نقش مشورتی داشته است.
امکان اتصال نماز جماعت
در مجموع شش پنجره فولاد در حرم مطهر رضوی وجود دارد که از این میان پنجره های صحن انقلاب و جمهوری شهرت بیشتری دارند. خیلی ها تصور می‌کنند که خود پنجره هم دوباره ساخته شده در حالی که این‌گونه نیست و فقط مکانش عوض شده است. پنجره همان پنجره فولاد قبلی است که مرحوم رافتی (معمار صحن جمهوری اسلامی) در سال 66 نصب کرد.
یکی از ویژگی های ورودی جدیدالتاسیس این است که پله‌های عریض و کوتاهی دارد. با این پله ها امکان اتصال نماز جماعت صحن جمهوری اسلامی به رواق دارالولایه ممکن می شود. پله ها به گونه‌ای طراحی شده که امکان ایستادن و نشستن یک فرد روی آن وجود داشته باشد. یعنی فرد می‌تواند مُهر نماز را در جلوی پله بگذارد و روی همان پله نماز را اقامه کند. در مناسبت‌های خاص صحن دارالولایه مملو از جمعیت می‌شود و عده ای از نمازگزاران نمی‌توانند از فرصت معنوی نماز جماعت بهره مند شوند. با طراحی جدید این عده می‌توانند از داخل صحن جمهوری به امام جماعت داخل رواق اقتدا کنند. در کنار پله‌های عریض، یک رمپ ویژه ویلچر هم احداث کرده‌اند تا معلولان عزیز هم بتوانند خودشان را به ضریح برسانند.
دربی که فعلا نقش و نگار ندارد
«جابجایی پنجره از نصب اولیه‌اش سخت تر است.» این نکته را یکی از زایران بیان می‌کند. حرفه‌اش مهندسی عمران است و در شهر خودش شیراز ساختمان مسکونی احداث می‌کند. انگشت اشاره‌‌اش را به سمت کاشی‌کاری‌های اطراف ورودی جدید می‌گیرد و ادامه می‌دهد: «آدم وقتی خودش خونه می‌سازه هر کاری رو در حین ساخت انجام بده راحته. ولی بعدش که بخواد خونه رو بازسازی کنه کار سخت می‌شه. سال 66 که این صحن تاسیس شده، خبری از کاشی‌کاری‌های امروز نبوده. جرثقیل به راحتی وارد شده و پنجره رو نصب کرده. اما الان صحن از بیرون کاشی‌کاری داره و از داخل آینه‌کاری. یه جوری نصب کردن که این دیوارها آسیب نبینن».
به حرف‌های مهندس جوان دقت می‌کنم و می‌بینم راست می‌گوید. جابجایی به نحوی اتفاق افتاده که کمترین تخریب صورت بگیرد. حاشیه‌ای سفید رنگ در کنار درب جدید دیده می‌شود. مهندسان حرم باید کاشی‌های برداشته‌شده را دوباره به جای اولش برگردانند و دیوار را ترمیم کنند. درب چوبی جدید هم چهره ساده‌ای دارد و نقش و نگار درب های دیگر رویش دیده نمی‌شود. مهمانان حرم در هنگام رفت و آمد بدون توجه به ظاهر درب بر آن بوسه می‌زنند و با این روش به میزبانشان احترام می‌گذارند. ظاهرا قرار است درب نصب شده به زودی شکل و شمایلی شبیه به درب‌های دیگر حرم پیدا کند.
برای ورود از درب جدید باید یک سطح شیبدار را طی کنی. درب چند قدمی بالاتر از سطح کف صحن جمهوری واقع شده است. می‌گوید این سطح شیبدار برای هدایت آب باران در نظر گرفته شده است. قطرات باران از مسیر این سطح شیبدار به سمت صحن جمهوری هدایت می‌شوند و دیگر فرش‌های صحن دارالولایه را خیس نمی‌کنند.
دو هدف داماد ملاصدرا از پیشنهاد تاسیس پنجره فولاد
ایده تاسیس «پنجره فولاد» برای اولین بار به ذهن ملا محسن فیض کاشانی رسید. او حکیم، فیلسوف، عارف و شاعر دوره صفویه بود و ارادت فراوانی به امام مهربانی‌ها داشت. از فیض کاشانی دیوان اشعاری به جا مانده که یکی از معروف‌ترین سروده‌هایش این است: بیا تا مونس هم، یار هم، غمخوار هم باشیم/ انیس جان غم‌فرسوده بیمار هم باشیم/ شب آید، شمع هم گردیم و بهر یکدگر سوزیم/ شود چون روز، دست و پای هم، در کار هم باشیم...
جالب است بدانید که فیض کاشانی هم داماد ملاصدرا بود و هم شاگردش. او در طول عمر بابرکتش از این فیلسوف بزرگ شیعه درس‌های زیادی آموخت.
فیض کاشانی زمانی که ایده تاسیس «پنجره فولاد» را پیشنهاد داد دو هدف عمده را دنبال می‌کرد. در گام اول به فکر افرادی بود که به دلیل داشتن عذر شرعی نمی‌توانند وارد رواق‌های حرم رضوی شوند.
خانم ها در ايام عادت ماهانه يا کساني که غسل واجب بر عهده آن ها بود نمی‌توانستند زیارت دلچسبی داشته باشند. پنجره فولاد احداث شد تا این گروه دل‌هایشان را به پنجره گره بزنند و از آن پشت آرزوهایشان را بر زبان بیاورند. درباره ورود و توقف در حرم مطهر رضوي برای خانم ها در شرایط خاص دیدگاه های متفاوتی وجود دارد. برخی معتقدند که ورود چنين افرادي به همه صحن هاي حرم مطهر امام رضا(ع) (به جز صحن جامع گوهرشاد) اشکالي ندارد. صحن گوهرشاد به دلیل این که مسجد محسوب می‌شود استثنا شده است. به گفته گروه دیگری از فقها همچون امام خمینی(ره) احتياط واجب آن است که چنين افرادي در رواق هاي حرم مطهر متوقف نشوند. به هر حال پنجره فولاد برای افرادی که عذر شرعی دارند پناهگاهی امن محسوب می‌شود.
هدف دوم فیض کاشانی تمرکز زدایی از دور ضریح مبارک حرم رضوی بوده است. او خواسته از ازدحام جمعیت دور ضریح جلوگیری کند تا افرادی که خودشان را به مقدس‌ترین نقطه حرم رسانده‌اند با آرامش بیشتری زیارت کنند. پنجره فولاد گزینه‌ای مناسب برای زائرینی است که می‌خواهند زودتر و آسان‌تر به ساحت مولایشان عرض ادب کنند.
