زیارت، بستر غنی دیپلماسی فرهنگی در جهان اسلام

خبرگزاری رضوی. بهمن دهستانی. ماه های محرم و صفر را می توان برجسته ترین ایام زیارتی برای جوامع شیعه دانست که تکاپوی پیروان اهل بیت(ع) در آن به اوج خود می رسد. واقعه عاشورا رکن هویت و جهت گیری مذهب شیعه و عامل بقاء و حیات امت اسلامی است و تمامی مذاهب اسلامی تداوم خود را مدیون آن هستند. احیای عاشوراء و محرم با امر زیارت از عهد ائمه اطهار تا امروز صورت پذیرفته است و سرزمین های و ملل مختلف را در نوردیده است.
همچنین رویداد اربعین و پیاده روی میلیونی آن در ماه صفر جلوه بی همتای دیگر از زیارت در جهان اسلام است که بعد از حج در ماه ذیحجه دل های مشتاقان از سراسر عالم را به خود جذب می نماید. زیارت امام رضا (ع) در مشهد در پایان ماه صفر نیز نقطه عطف دو ماه جنبش زیارتی مسلمانان پیرو اهل بیت(ع) به شمار می رود.
این مناسبت ها و رخدادهای محرم و صفر، زیارت را به بستر کم نظیری در میان آیین های دینی تبدیل کرده است که ابعادی فراملی و فرامذهبی در خود دارد و به معنای کامل یک رویداد بین المللی و جهانی است.
زیارت اعتاب مقدسه در مناسبات میان کشورهای اسلامی روز به روز جایگاه ویژه تری می یابد و نگاه و توجه بسیاری را به خود جلب نموده است.
پایه جنبش زیارت در ماه های محرم و صفر بر معرفت و شور و اشتیاق ملل استوار است و تحرک ملت ها برای عهد با پیشوایان دینی خود آن را پدیده ای تعیین کننده در شرایط زندگی جوامع و مناسبات سیاسی و فرهنگی میان کشورها رسانده است.
بهره مندی از بستر و فرصت زیارت در جغرافیای جهان اسلام از دغدغه های متولیان و صاحبنظران و فعالان دینی است چرا که آثار تربیتی و اجتماعی و سیاسی آن ظرفیت های قابل توجهی در خود دارد و منبعی غنی برای بهبود بسیار از چالش های موجود در حیات مردمان و نیز روابط کشورهای اسلامی است.
رشد معنوی و هویت سازی و اعتماد به نفس و تحرک اجتماعی برآمده از آیین های زیارت در جوامع اسلامی علاقه به معرفی و ترویج و بسط آن را موضوعی جدی در میان محافل فکری کرده و امیدهای زیادی به پدیده زیارت در میان مردم و نخبگان برای غلبه بر چالش های جوامع و ملل مسلمان برانگیخته است تا آنجا که امروز سخن و تحقیق درباره امکان تحقق دیپلماسی زیارت به عنوان شاخه ای از دیپلماسی عمومی مطرح است.
در جهان تشیع تقویت امر زیارت بطور مستقیم به تقویت مقاومت انجامید و توانست خطرات بزرگی را در مقیاس منطقه غرب آسیا دفع نماید.
شکست جریان های تکفیری که مشهورترین آن ها داعش قلمداد می شد یکی از نتایج آگاهی و بیداری برآمده از رشد زیارت در جوامع پیرو اهل بیت(ع) بود.
چنین دستاوردهایی تلاش برای معرفی زیارت و اعتاب و حرم های اهل بیت(ع) را به عنوان مراکز امن و آرامش و رشد بیشتر از گذشته کرده است.
در این راستا بین المللی شدن شهرهای زیارتی در پی رفت و آمد زائران از ملل گوناگون روابط بین الملل را با اشکال جدید مواجه ساخته است و دیپلماسی عمومی و فرهنگی بر اساس ظرفیت های زیارت را جدی نموده است.
در حال حاضر علاوه بر اعتاب مقدسه، سایر دستگاه ها و مؤسسات در پی استفاده از فرصت های حوزه زیارت در توسعه دیپلماسی و گسترش مناسبات بین المللی هستند و در این رابطه نمایندگی های فرهنگی کشور یا همان رایزنی ها در کشورهای اسلامی از مسئولیت بیشتری برخوردار شده اند.
اکنون سازمان فرهنگ و ارتباطات اسلامی، پس از یک دهه وقفه دهمین دوره اجلاس رایزنان فرهنگی ایران در خارج از کشور با حضور نمایندگانی از 60 کشور جهانی در تهران برگزار کرد. در مدت برپایی اجلاس رایزنی‌های فرهنگی که تا ششم مردادماه ادامه دارد، سلسله نشست های تخصصی و همچنین سه کارگاه با حضور سیاست‌گذاران، صاحبان ایده و نهادهای مجری برگزار می‌شود و امید می رود هماهنگی و هم افزایی تازه ای در توجه به دیپلماسی زیارت بوجود آید.
همچنین برگزاری اجلاس متولیان و نمایندگان اعتاب مقدس جهان اسلام در نجف اشرف که طی هفته های گذشته در ایام عید غدیر برگزار شد یکی دیگر از رویدادهای خوب و مؤثر در تقویت دیپلماسی زیارت بود که با استقبال و طرح ابتکارات ارزنده ای همراه بوده است.
قائم مقام تولیت آستان قدس رضوی به دعوت تولیت آستان مقدس علوی برای شرکت در این اجلاس مهم به عراق سفر کرد و با مسئولان عالی رتبه حرم‌های مطهر حسینی، عباسیه و عسکریه دیدار و گفتگو داشت. یکی از محورهای مهم این دیدارها، گفتگو درباره میزبانی از زائران اربعین حسینی بود و در این خصوص بر همکاری میان اعتاب مقدسه ایران و عراق برای برگزاری هرچه باشکوه‌تر این همایش جهانی تاکید شد.
گفتگو درباره زمینه‌های مشترک گسترش همکاری بین اعتاب مقدسه نیز یکی دیگر از محورهای این دیدارها بود و در این خصوص، ظرفیت‌های موجود در حوزه‌های علمی، فرهنگی، خدمت‌رسانی، تسهیل زیارت و همچنین همکاری‌های رسانه‌ای مورد بحث و بررسی قرار گرفت.
این تبادلات نوید بخش جهش اثربخش در ارتقای دیپلماسی زیارت و تسهیل تفاهم میان ملت ها و الگویی برای توسعه مناسبات کشورهای اسلامی است.