ضرورت برنامه ریزی برای رشد و توسعه مشهد و خراسان با نگاه بین المللی

خبرگزاری رضوی. بهمن دهستانی. سفر رئیس جمهور و هیأت دولت به مشهد در آغازین روزهای سال نو و قرن جدید شمسی نوید بخش ارتقای منزلت منطقه خراسان و توجه بیشتر به ظرفیت های این مرکز استان مهم جغرافیایی در کشور است. شهر مشهد به عنوان دومین شهر بزرگ ایران بعد از پایتخت به دلیل وجود حرم و بارگاه منور رضوی به یک قطب بزرگ معنوی و فرهنگی و اقتصادی تبدیل شده است اما در مقایسه با انتظارات مردم و نیز فرصت های پیرامونی خصوصا در روابط خارجی راه های نپیموده ای پیش رو دارد و غفلت از ظرفیت های بالقوه موجب کندی رشد و توسعه در این ناحیه شده است.
استان خراسان رضوی در شمال شرق ایران به مرکزیّت مشهد از مهمترین مراکز و خاستگاه‌های تمدن اسلامی ایرانی است. مساحت استان ۱۱۸٬۸۵۴ کیلومتر مربع بوده که از این نظر پنجمین استان بزرگ کشور است. استان خراسان رضوی از ۳۳ شهرستان، ۷۹ بخش، ۱۷۵ دهستان و ۸۱ شهر تشکیل شده‌ است که پس از استان فارس، پرشهرستان‌ترین استان کشور است.
هم مرز بودن با کشورهای افغانستان، ترکمنستان و قرار گرفتن در حوزه ارتباطی با آسیای مرکزی و میانه و شبه قاره هند جایگاه ویژه ای به آن بخشیده است. این امتیاز در کنار نزدیکی به راه ابریشم نوین و طرح یک جاده یک کمربند چین بر موقعیت راهبردی استان خراسان رضوی و مشهد افزوده است.
از منظر تمدنی و تاریخی خراسان یکی از پل های ارتباطی میان شرق جهان اسلام و غرب آن بوده است و در میان مراکز فرهنگی و تمدنی تاریخ اسلام، خراسان از کانون های علم و تجارت و سیاست در قرون متمادی شناخته شده است.
در دوره معاصر تأثیر شخصیت ها، مبارزین، علماء و فرهیختگان خراسان و مشهد در نهضت اسلامی امام خمینی ره و پیروزی انقلاب و اداره جمهوری اسلامی فصل برجسته ای از نقش آفرینی منابع انسانی ممتاز این منطقه در ایران و جهان اسلام است.
حوزه علمیه کهن خراسان یکی از سه مرکز بزرگ شیعی بعد از قم و نجف است. دانشگاه فردوسی از قدیمی ترین دانشگاه های ایران و بزرگ ترین مجموعه دانشگاهی خارج از پایتخت به عنوان پنجمین دانشگاه ایران شناخته می شود.
در حوزه صنعت و معدن و کشاورزی، امکانات خراسان بسیار متنوع و پرشمار است. گرچه کشاورزی در دهه‌های گذشته، به دلیل عواملی چون برداشت بی‌رویه آب و خشکسالی، با مشکل جدی مواجه شده‌ است اما برخی محصولات آن مانند زعفران همچنان شهرت جهانی دارد. در این زمینه استان خراسان رضوی به واسطه آب و هوای مناسب در تولید انواع محصولات باغی و زراعی رتبه های جالب توجهی دارد که می تواند به نقش آفرینی و تأثیرگذاری بین المللی خراسان بیانجامد.
بنا بر آمارها این استان در تولید گیلاس، زرچوبه، خربزه، طالبی، زعفران و آلو رتبه اول، در تولید زرشک رتبه دوم، درتولید انار و پسته رتبه سوم ودر تولید انگور و بادام رتبه چهارم را دارد. همچنین این استان محصولات دیگری مانند گندم، عدس، نخود، گردو، گوجه فرنگی، سیب زمینی، بادمجان، پیاز، زردآلو، هلو، سیب، گلابی، به … تولید می‌کند از این رو استان از بزرگترین تولیدکنندگان محصولات کشاورزی کشور شمرده می‌شود. برابر اعلام رسمی اداره کل جهاد کشاورزی استان خراسان رضوی سطح زیر کشت اراضی زراعی و باغی استان خراسان رضوی حدود یک میلیون هکتار است.
این استان مقام نخست کشور در تولید زعفران و زیره، رتبه دوم در تولید پسته، رتبه سوم در تولید انار، مقام چهارم کشور در تولید انگور و رتبه دوم کشور در کشت گلخانه‌ای را در اختیار دارد. کسب رتبه نخست کشور درتولید گوشت قرمز، رتبه دوم در تولید تخم مرغ، مقام سوم در تولید شیر، و مقام چهارم در تولید گوشت مرغ نیز نشان از جایگاه این استان در حوزه دام و طیور دارد.
این ظرفیت ها علاوه بر آنکه به تولید امنیت غذایی در سطح کشور کمک می کند می تواند با سرمایه گذاری کشورهای پیرامونی را نیز بهره مند سازد و تجارت بین المللی پرسودی را نصیب مردمان خراسان کند. بطور مثال احیای کشاورزی خراسان با نگاه بین المللی به رشد این حوزه و ارتقای شاخص های آن خواهد انجامید به گونه ای که محصولات آن بتوانند بازارهای کشورهای همجوار را تسخیر کنند.
در سال‌های اخیر، بخش صنعت استان گسترش قابل توجهی یافته ‌است. همزمان هتل‌داری و گردشگری در این استان پیشرفت قابل توجهی داشته و امکان گسترش بیش از اینها را دارد. گردشگری و زیارت را می توان مهم ترین زیربنای تحرک اجتماعی و اقتصادی و زیرساخت بزرگ منطقه خراسان و شهر مشهد عنوان کرد که موجب جلب میلیون ها زائر از سراسر ایران و جهان شده است و سایر امتیازات اقتصادی و فرهنگی به دنبال این شاخص اساسی فراهم آمده است.
همانطور که اشاره شد خراسان با داشتن مرزهای طولانی با کشورهای افغانستان و ترکمنستان پتانسیل نفش‌آفرینی بیشتر در مسیر ترانزیت کالا و خدمات را دارد. این استان دارای معادن گوناگون بسیاری از سنگ‌های تزئینی و قیمتی گرفته تا کانی‌های مختلف همچون سنگ آهن، سنگ گچ، آهک، زغال سنگ و… را در خود جای داده ‌است. معادن سنگان خواف به عسلویه شرق شهرت یافته که در صورت تأمین مطمئن و پایدار آب می‌تواند این استان را متحول کند.
همزمان ظرفیت ها و فرصت های اقتصادی اشاره برای تبدیل شده به مزیت و کارکرد بین المللی نیازمند دیپلماسی قوی و فعال با همسایگان خراسان است. از این رو رئیس جمهور در سفر استانی به مشهد تأکید کرد: «ارتباط با کشورهای همجوار همت و کار جهادی می خواهد و استانداران استان هایی که با کشورهای همجوار هم مرز هستند با اطلاع و همکاری وزارت خارجه حق ارتباط دارند و مرزها برای ما فرصت است نه تهدید». رئیس جمهور با اشاره به امر زیارت ضرورت برنامه ریزی برای آن حتی زائران خارجی بیان داشته است: «برای دولت، موضوع زیارت دارای اولویت و اهمیت است و در خراسان رضوی و مشهد برای زائران داخلی و خارجی برنامه ریزی خاصی می‌طلبد و باید برای زائران زیارت دلنشین همراه با آرامش را مهیا کنیم و در این راه باید همه دستگاه ها دست به دست هم بدهند».
جایگاه مشهد و حرم رضوی به دلیل واقع شدن در حوزه تمدنی خراسان که گستره ای از همجواری با شبه قاره و چین تا آسیای میانه را در برمیگیرد می تواند به یکی از برجسته ترین کانون های فرهنگی و اقتصادی غرب آسیا تبدیل شود مشروط به استمرار توجه دولت ها و تکاپوی فعالان و مدیران و نخبگان خراسان و مشهد برای بهره مندی از ظرفیت ها و گشایش هایی که با برنامه ریزی دولت ها حاصل می گردد.