مسجد «حاج آخوند»؛ پایگاه دینی و اجتماعی مردم از گذشته تاکنون

زهرا غفوریان-خبرگزاری رضوی؛ در فرهنگ دینی، نام «مسجد» یادآور بندگی و کرنش در پیشگاه خداوند متعال است. «مسجد» یعنی جایگاه سجده و سجده اوج عبادت و بندگی انسان برای خداست. در حقیفت برترین و اصلی ترین محل برای عبادت و تقرب جستن به خداوند متعال مسجد است.
مسجد پایگاه عمومی مسلمانان و محل حضور قشرهای گوناگون است. این پایگاه هر چند یک واحد اجتماعی کوچک است، ولی نماد یک جامعه اسلامی و نمونه عینی حاکمبت ارزش های اسلامی است.
با توجه به جایگاه مساجد و تاثیری که در جامعه دینی ایران از گذشته تا کنون داشتند، قصد داریم هر هقته یکی از مساجد تاریخی و فعال اطراف حرم رضوی را معرفی کنیم.
اولین مسجد به سراغ حاج آخوند رفتیم که قدمت بسیاری در پرورش نیروهای متعهد قبل از انقلاب و همچنین نربیت جوانانی در دوران 8 سال دفاع مقدس داشته و هم اکنون نیز در سنگر فرهنگی فعال است و نخبگان بسیاری را تحوبل جامعه داده است.
 

از میان مساجد قدیمی و زنده بافت تاریخی پیرامون حرم رضوی یکی همین مسجد حاج آخونداست، ظاهرا حاج آخوند  هزینه ساخت «درب» این مسجد را تقبل کرده است و این مسجد به نام او، نامیده شده است .
از قرائن و صحبت های قدیمی های موثق محله راد، معلوم می شود حداقل این مسجد یکبار بازسازی شده است. برخی  هیات امنای قدیمی مسجد در آخرین بازسازی، که مربوط به دهه 50 شمسی است و در آستانه انقلاب اتفاق افتاده است، هنوز در قید حیات هستند، مانند حاج حسن گیوه چی.
اغلب آنان چهره درنقاب خاک دارند مانند حجت الاسلام  سید  ماشالله روحبخش از روحانیان مبارز انقلابی و پدرشهید سید محمد روحبخش از شهدای دوره انقلاب مسجد حاج آخوند که در قاب شهدای مسجد می درخشند .
از دیگر هیات امنای متوفی و معتمدان محلی در مسجد نام برادر بزرگ آقای رئیس جمهور، مرحوم سید جواد رئیس الساداتی هم به چشم می خورد . همچنین یک معتمد، یکی از اولیای خدا و از بانیان خیر آن زمان مرحوم حاج  محمد علی ابریشم کار متولی مسجد بود که بعدها پسرش مرحوم حاج محسن ابریشم کار (که روبروی مسجد دکان عطاری داشت) نقش او را در رسیدگی و آبادانی مسجد حاج آخوند ادامه داد.
 

بازسازی مسجد حاج آخوند در دهه 50 شمسی
بازسازی مسجد در آستانه انقلاب توسط دو معمار یزدی به نام های حاج رجب علی عباسعلی پور و حاج علی اکبرعباسعلی پور انجام شد. مسجد جدید بر مسجدی قدیمی با حیاطی باصفا با درخت توتی کهن سال به همراه شبستانی کوچک برای نمازگزار بنا شد.
از ویژگی های مسجدحاج آخوند امامان جماعت فعال و با تعامل است مانند حجج اسلام ابریشمکار، فربهی، موسوی، لاریجانی، نظافت، پارسایی، روحبخش و ... که همه به همراه هیات امنای مسجد نقش اساسی درجذب جوانان به مسجد و ایفای نقش فعال اجتماعی داشتند.
 

قرائتخانه و کتابخانه؛ دو شاخصه ممتاز مسجد حاج آخوند
مسجد حاج آخوند دو ویژگی ممتاز دیگر هم داشته است یکی پایگاه بسیج مردمی فعال مسجداست که باعث خدمات فرهنگی بسیاری به محله شده است و یکی هم تاسیس قرائتخانه و کتابخانه مسجدحاج آخونداست .
اگر روبروی محراب مسجد و پشت به نمازگزارن در صحن مسجد را نگاه کنی چشمت به قاب یادمان 50 شهید مسجد خواهد افتاد که مزین به تمثال شریف ترین جوانان محله راد هستند . نام هایی چون شهید عباسعلیپور، شهیدروحبخش، شهید یوسفی، شهید گل محمدی و ...
 

در کنار کثیری ازشهدای این مسجد، بسیاری از رزمندگان دفاع مقدس و جانبازان قرار دارند که در محفل انس به بهانه دعای ندبه در کنار مردم، گردهم می آیند . طیف وسیعی از نخبگان، دانش آموختگان، معلمان، اهل فرهنگ و هنر و جامعه کارگری را نمایندگی می کنند . عالم و عامی ، کاسب و کارگر در دعای ندبه مسجدحاج آخوند برای تجدید دیدار با هم محله ای گردم هم می آیند .
با افتتاح قرائتخانه، مسجد تبدیل شد به پاتوق جوانان و نوجوانانی که بیشتر وقتشان را در آنجا می گذراندند و فکر و ذکرشان درس خواندن بود، اما فکر و ذکر امام جماعت و مسئولین جوان مسجد این بود که ارتباطشان را با آن دانش آموزان حفظ کنند و نگذارند آنقدر غرق در کتاب و درس شوند که از همه چیز غافل باشند.
 

مسجد حاج آخوند پاتوق جلسات هفتگی جوانان
با همین هدف همیشه سعی داشتند جلساتی را ترتیب دهند که آنها را کمی از حال و هوای درس خواندن بیرون بیاورند. مثل جلسات پرسش و پاسخ هفتگی استاد نظافت که گاهی همراه با نهار بود و جلسات شب های پنجشنبه همراه با زیارت عاشورا و تفسیر قرآن و احکام و البته صرف شام که جذابیتش را برای جوان ها و نوجوان ها بیشتر میکرد.
دانش آموزان همیشه استقبال خوبی از برنامه های فرهنگی و مذهبی مسجد کردند و صف های نمازجماعت همیشه با حضور آنها شلوغ است. با این وجود آمار باالایی هم در قبولی دانشگاه با رتبه های خوب داشتند. هنوز هم کتابخانه مسجد حاج آخوند محل دنجی برای درس خواندن دانش آموزان است و پاتوق نوجوانان و جوانان. این را می شود از حال و هوای کوچه و از جایگاه مخصوص دوچرخه که جلوی در مسجد قرار گرفته فهمید.
درگذشته آب قنات قدیمی از میان این مسجد می گذشته است و مسجد همسایه با کارگاه نخ تابی بوده است. همچنین انواع مشاغل در اطراف مسجد وجود داشته، مانند عطاری و نانوایی قدیمی محله .
 

باوجود تخریب های فراوان این سال بافت پیرامون اطراف حرم و از هم گسیختن محلات قدیمی و اصیل و کوچ مردم از محله راد، اما همچنان مسجدحاج آخوند پرچم دار کار فرهنگی و اقامه نماز در محله راد است .
مسجدحاج آخوند در محله راد و نزدیک قبر میر و محله حوض خرابه و در مجاورت بسیاری ازتکایای قدمی مسجد مانند تکیه زابلی ها، کرمانی ها و خاوری ها قرار دارد که مانند شبکه ای از فضاهای عمومی و پاتوق های محلی، انسجام اجتماعی و حیات شهری را تقویت و تضمین می کردند .
جلسه سالانه بزرگداشت شهدای مسجد باشرکت پرشورمردم بافت و به همت هیات امنای جوان و پایگاه بسیج مسجد از بهترین یادواره های شهدا دراین سال هاست .