خبرگزاری رضوی به مناسبت روز برزرگداشت شهدا گزارش می دهد؛
دانشنامه دفاع مقدس، گنجینه ای ارزشمند از مجاهدان گمنام
خراسان رضوی ـ آزیتا ذکاء؛ خراسان بزرگ در هشت سال دفاع مقدس جزو استان‌های بسیار فعال با تعداد یگان‌های بسیار بود که در همه جبهه‌های جنوبی، میانی و شمالی حضور چشمگیر داشت. طی دوران دفاع مقدس 23 هزار شهید در جنگ هشت ساله دفاع مقدس داشتیم که قریب به 18 هزار نفر آنها را شهدای خراسان رضوی شامل می‌شود.
دوران هشت ساله دفاع مقدس آثار و برکات فراوانی داشته و دارد. توجه ویژه به فرهنگ ایثار و شهادت در این جنگ تحمیلی را می‌توان دغدغه امام خمینی(ره) و رهبر معظم انقلاب دانست که به مسئله ثبت و ضبط جزئیات این دوران اهتمام داشتند تا این فرهنگ ارزشمند همچون گنجینه‌ای گرانبها برای نسل‌های آینده بماند. یک دهه پس از پایان جنگ ایران و رژیم بعث عراق فرمانده کل قوا، امام خامنه‌ای، کمبود دائره‌المعارف جنگ را به مسئولان گوشزد کردند. این دغدغه پس از دو دهه جامه عمل پوشید و دانشنامه ملی دفاع مقدس توسط استان‌ها به مرحله اجرا درآمد که هم اکنون نیز در حال تهیه و تدوین است.
در گزارش پیش‌رو، با چشم‌انداز بلند دانشنامه دفاع مقدس در خراسان رضوی بیشتر آشنا خواهید شد.
اهداف کلی دانشنامه دفاع مقدس
دغدغه رهبر معظم انقلاب مبنی بر نداشتن دائره‌المعارف جنگ فتح بابی شد تا بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس اقدام به تهیه و تدوین دانشنامه‌های دفاع مقدس در سطح ملی و استانی کند. محمد مهربانی‌فر مدیر گروه نظامی و جغرافیا و سرگروه گروه‌های علمی دانشنامه دفاع مقدس خراسان رضوی در خصوص اهداف کلی دانشنامه اشاره می‌کند: «تدوین دانش، فرهنگ و ارزش‌های دفاع مقدس، انتقال دانش‌های دفاع مقدس به نسل‌های حال و آینده، جلوگیری از تحریف و فراموشی حقایق تاریخ دفاع مقدس، اطلاع‌رسانی علمی در همه ابعاد جنگ تحمیلی و دفاع مقدس، ایجاد امکان دسترسی اندیشمندان و محققان به یک منبع مستند، جامع و معتبر در حوزه دفاع مقدس و همچنین توانمندسازی پژوهشگران در دفاع مقدس از جمله اهداف دانشنامه دفاع مقدس هستند».
همکاری 1200 نفر با دانشنامه دفاع مقدس
سال 1390 در تهران یک جلد از دانشنامه ملی دفاع مقدس چاپ شد و به رویت رهبر معظم انقلاب رسید؛ ایشان پی‌نوشت فرمودند: «کار خوبی است ولی غلط نداشته باشد». آقای مهربانی‌فر در این‌باره بیشتر توضیح می‌دهد: «بیش از 90 درصد مداخل آن دانشنامه ملی با دانشنامه‌ای که استان‌ها در دستور کار دارند، مشابه است؛ لذا برای جلوگیری از موازی‌کاری در شیوه‌نامه این دانشنامه تغییراتی انجام داده شد که مدخل ملی از جمله عملیات‌های مشترک را خود تهران می‌نویسد، چون یگان‌های نظامی از سراسر کشور در آن عملیات‌ها نقش داشتند. هم‌اکنون حدود 1200 نفر در کل استان‌ها درگیر دانشنامه هستند».
سال 94؛ شروع دانشنامه دفاع مقدس خراسان رضوی
دانشنامه دفاع مقدس با رویکرد علمی و پژوهشی در استان خراسان رضوی از اسفند سال 1394 کار خود را شروع کرده و طی فراخوانی از همه نویسندگان، پژوهشگران، اساتید دانشگاه‌ها و سایر مراکز علمی، پیشکسوتان و صاحب‌نظران دعوت به همکاری کرده است. طبق گفته سرگروه گروه‌های علمی دانشنامه دفاع مقدس خراسان رضوی، از جمله ویژگی‌هایی پژوهشگران و نویسندگان گروه‌های علمی این دانشنامه، تحصیلات عالی مرتبط با گروه‌های علمی، حداقل سابقه حضور در دفاع مقدس، صاحب‌نظر و علاقه‌مند به انجام کار در حوزه دفاع مقدس و ارزش‌های دفاع مقدس و همچنین سابقه انجام فعالیت‌های علمی و پژوهشی در نظر گرفته شده است.
وجه تمایز دانشنامه دفاع مقدس با دیگر آثار دفاع مقدس
دانشنامه دفاع مقدس به دو روش عمده کتابخانه و تحقیقات میدانی و با ماهیتی کاربردی در حال تهیه است. آقای مهربانی‌فر در این‌باره توضیح می‌دهد: «دانشنامه دفاع مقدس به صورت توصیفی و تاریخی باید مستند باشد. وجه تمایز این دانشنامه با دیگر کتاب‌های دفاع مقدس در مقالات دانشنامه به لحاظ فشردگی مطالب است. مقاله در دانشنامه باید عصاره مطالب مرتبط با دفاع مقدس باشد».
سیر تکاملی دانشنامه
با محوریت دانشنامه دفاع مقدس خراسان رضوی تهیه مداخل توسط یگان‌ها، پیشکسوتان دفاع مقدس و مدیران گروه‌ها در حال انجام است. بنابرتوضیح سرگروه گروه‌های علمی دانشنامه دفاع مقدس خراسان رضوی، بررسی و شناسایی مداخل، چیدمان مداخل، ارائه منابع و مستندات ارجاعی، تصویب مداخل در جلسه شورای علمی، شناسایی، تأیید، جذب و به کارگیری پژوهشگران و نویسندگان، ایجاد هماهنگی بین سازمان‌ها و رده‌های مختلف نظامی و غیرنظامی، تهیه پرونده‌های علمی، بررسی و تأیید پرونده‌ها، تدوین مقالات، بررسی و تأیید مقالات به ترتیب سیر تکاملی دانشنامه را شامل می‌شود.
.jpg)
گروه‌های علمی و پژوهشی دانشنامه
«شهدا و اشخاص»، «نظامی و جغرافیا»، «اجتماعی، اقتصادی و سیاسی» و «فرهنگ و هنر» از جمله گروه‌های دخیل در این دانشنامه هستند. آقای مهربانی‌فر در این‌باره چنین شرح می‌دهد: «مداخل گروه شهدا و اشخاص از فرماندهان گروهان به بالا هستند. اما مدخل‌هایی هم از غیرشهدا داریم، برای نمونه شهدای ترور، مدافع حرم و... اگر در دفاع مقدس نقش‌آفرین بودند در دانشنامه ثبت می‌شوند. یگان‌های نظامی شامل لشگرها، تیپ‌ها، گروه‌ها، گردان‌ها و واحدهای نظامی، پادگان‌های آموزشی، مقرهای نظامی، اردوگاه‌ها و... جزو مدخل‌های گروه نظامی است. خود استان، شهرستان‌ها، بخش‌ها، شهرها و روستاهای ویژه‌ای که نقش فعالی در دفاع مقدس داشته‌اند، جزو مداخل جغرافیا محسوب می‌شوند.
به خاطر تفکیک خراسان بزرگ به سه استان رضوی، شمالی و جنوبی امکان تداخل و موازی‌کاری در مداخل وجود داشت. بنابراین تاکنون سه جلسه با دو خراسان جنوبی و شمالی داشتیم و تصمیم بر این شد اگر ما اطلاعاتی راجع به این دو استان داشتیم در اختیار آنها بگذاریم، در پرونده علمی و مقاله هم به آنها کمک کنیم و بعضی وقت‌ها نیز از شیوه ارجاعی استفاده کنیم. در گروه اجتماعی، اقتصادی و سیاسی مداخلی همچون نقش مساجد، دانشگاه‌ها، سازمان‌ها، حوزه‌های علمیه، اصناف، شرکت‌های تعاونی، خیریه‌ها، سازمان‌های نوسازی و بازسازی، احزاب و گروه‌ها را در دفاع مقدس داریم. در گروه فرهنگی و هنری نیز مداخلی همچون کتاب‌های دفاع مقدس، یادمان‌های شهدای گمنام و دفاع مقدس، گلزار شهدا، تئاتر، سینما، نمایشنامه، یادواره شهدا، جشنواره دفاع مقدس، موسیقی، هنرهای تجسمی و گرافیک پیش‌بینی شده است».
تصویب 1231 مدخل
مرحله مدخل‌یابی ممکن است بر اساس معیارهایی که برای گروه‌ها در نظر گرفته شده تا لحظات آخر تدوین دانشنامه، ادامه پیدا کند. سرگروه گروه‌های علمی دانشنامه دفاع مقدس خراسان رضوی در تشریح مداخل دانشنامه چنین می‌گوید: «در ابتدا 1231 مدخل را شناسایی کردیم که شامل 490 مدخل در گروه شهدا و اشخاص، 383 مدخل در گروه نظامی و جغرافیا، 358 مدخل نیز مربوط به گروه‌های اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و هنری می‌شد. پیش‌بینی کردیم که بیش از 4 هزار مدخل را تا پایان دانشنامه داشته باشیم».
نگارش نخستین دانشنامه دفاع مقدس خراسان رضوی
همزمان با سومین روز از هفته دفاع مقدس طی مراسمی از نگارش پیش‌نویس دانشنامه دفاع مقدس خراسان رضوی رونمایی شد. آقای مهربانی‌فر در خصوص این دانشنامه می‌گوید: «پیش‌نویش دانشنامه خراسان رضوی به صورت آزمایشی در 90 مقاله تدوین شده است. هر کدام از گروه‌های «اشخاص و شهدا»، «نظامی و جغرافیا» و«فرهنگی و هنری، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی» دارای 30 مقاله است. در استان خراسان رضوی پیش‌بینی حدود 25 جلد دانشنامه را کردیم که بر اساس آخرین آمار تاکنون بیش از 160 فقره پرونده علمی تهیه و تأیید شده و حدود 150 مقاله نیز تدوین شده است. تعداد زیادی از پرونده‌های علمی و مقالات نیز در دست تهیه و تدوین است».
منابع دانشنامه
کتاب، سند، نشریه، مقاله، دست‌نوشته، نقشه، مکاتبه، رساله‌های دانشجویی، مصاحبه، فیلم، عکس، منابع الکترونیکی، اینها همه جزو منابعی است که در پرونده علمی و تدوین مقالات فیزیکی و دیجیتال از آنها استفاده می‌شود. طبق گفته سرگروه گروه‌های علمی دانشنامه دفاع مقدس خراسان رضوی، مرکز اسناد اداره کل حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس خراسان رضوی، اداره کل بنیاد شهید و امور ایثارگران استان، کنگره شهدای استان، یگان‌های استان، نهادها و تشکل‌های مرتبط با دفاع مقدس، آستان قدس رضوی و صدا و سیما از مهمترین مراکز اسنادی هستند که به آنها مراجعه می‌شود.
چهار نوع مقاله
مقالات دانشنامه با چهار بُرد کوتاه، متوسط، بلند و ویژه تدوین می‌شود. بنابر توضیح آقای مهربانی‌فر، معمولا مقالات نظامی، جزو مقالاتی با بُِرد بلند و ویژه است، چون مستقیم بحث دفاع مقدس را مطرح می‌کند. مقالات جغرافیا نسبت به مقالات گروه‌های دیگر سنگین‌تر است و جزو مقالات متوسط و بلند قرار می‌گیرد. مقالات شهدا عمدتا بُردش کوتاه و یا متوسط است.
حدود هزار مدخل شهدا و اشخاص
مدخل کلیدی‌ترین بخش دانشنامه است که واژه‌ها، اصطلاحات و موضوعاتی با ظرفیت تألیف یک مطلب مستند، مفید و علمی را شامل می‌شود. سیدمحمد طالبیان مدیر گروه شهدا در دانشنامه دفاع مقدس خراسان رضوی در مورد تعداد مدخل‌های این دانشنامه می‌گوید: «تا پایان دانشنامه دفاع مقدس استان حدود هزار مدخل برای گروه شهدا پیش‌بینی کرده‌ایم که تاکنون 490 مدخل به تصویب شورای علمی دانشنامه رسیده است.
تکمیل 400 پرونده شهید
خراسان رضوی در جنگ تحمیلی هشت ساله دفاع مقدس از جمله استان‌های فعال در دفاع از کشور بود و خراسانی‌ها در همه میدان‌های جنوب و غرب حضور داشتند. استان پس از اصفهان و تهران بیشترین شهدا را در جنگ تحمیلی دارا می‌باشد. مدیر گروه شهدا در دانشنامه دفاع مقدس خراسان رضوی در این‌باره بیشتر توضیح می‌دهد: «استان 18 هزار شهید در دوران دفاع مقدس داشته که در این دانشنامه مقالاتی از زندگینامه شهدایی ذکر می‌شود که سِمت فرماندهان گروهان به بالا داشته‌اند. کارشناسان بنیاد حفظ آثار و ارزش‌های دفاع مقدس کشور بعد از شناسایی این شهدا اقدام به تهیه پرونده‌های علمی کرده‌اند که تا الان حدود 400 پرونده کامل شده است و 30 نویسنده مشغول نگارش مقالات هستند که قریب به 100 مقاله هم در مراحل تکمیل، نگارش و داوری است».
دوران هشت ساله دفاع مقدس آثار و برکات فراوانی داشته و دارد. توجه ویژه به فرهنگ ایثار و شهادت در این جنگ تحمیلی را می‌توان دغدغه امام خمینی(ره) و رهبر معظم انقلاب دانست که به مسئله ثبت و ضبط جزئیات این دوران اهتمام داشتند تا این فرهنگ ارزشمند همچون گنجینه‌ای گرانبها برای نسل‌های آینده بماند. یک دهه پس از پایان جنگ ایران و رژیم بعث عراق فرمانده کل قوا، امام خامنه‌ای، کمبود دائره‌المعارف جنگ را به مسئولان گوشزد کردند. این دغدغه پس از دو دهه جامه عمل پوشید و دانشنامه ملی دفاع مقدس توسط استان‌ها به مرحله اجرا درآمد که هم اکنون نیز در حال تهیه و تدوین است.
در گزارش پیش‌رو، با چشم‌انداز بلند دانشنامه دفاع مقدس در خراسان رضوی بیشتر آشنا خواهید شد.
اهداف کلی دانشنامه دفاع مقدس
دغدغه رهبر معظم انقلاب مبنی بر نداشتن دائره‌المعارف جنگ فتح بابی شد تا بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس اقدام به تهیه و تدوین دانشنامه‌های دفاع مقدس در سطح ملی و استانی کند. محمد مهربانی‌فر مدیر گروه نظامی و جغرافیا و سرگروه گروه‌های علمی دانشنامه دفاع مقدس خراسان رضوی در خصوص اهداف کلی دانشنامه اشاره می‌کند: «تدوین دانش، فرهنگ و ارزش‌های دفاع مقدس، انتقال دانش‌های دفاع مقدس به نسل‌های حال و آینده، جلوگیری از تحریف و فراموشی حقایق تاریخ دفاع مقدس، اطلاع‌رسانی علمی در همه ابعاد جنگ تحمیلی و دفاع مقدس، ایجاد امکان دسترسی اندیشمندان و محققان به یک منبع مستند، جامع و معتبر در حوزه دفاع مقدس و همچنین توانمندسازی پژوهشگران در دفاع مقدس از جمله اهداف دانشنامه دفاع مقدس هستند».
همکاری 1200 نفر با دانشنامه دفاع مقدس
سال 1390 در تهران یک جلد از دانشنامه ملی دفاع مقدس چاپ شد و به رویت رهبر معظم انقلاب رسید؛ ایشان پی‌نوشت فرمودند: «کار خوبی است ولی غلط نداشته باشد». آقای مهربانی‌فر در این‌باره بیشتر توضیح می‌دهد: «بیش از 90 درصد مداخل آن دانشنامه ملی با دانشنامه‌ای که استان‌ها در دستور کار دارند، مشابه است؛ لذا برای جلوگیری از موازی‌کاری در شیوه‌نامه این دانشنامه تغییراتی انجام داده شد که مدخل ملی از جمله عملیات‌های مشترک را خود تهران می‌نویسد، چون یگان‌های نظامی از سراسر کشور در آن عملیات‌ها نقش داشتند. هم‌اکنون حدود 1200 نفر در کل استان‌ها درگیر دانشنامه هستند».
سال 94؛ شروع دانشنامه دفاع مقدس خراسان رضوی
دانشنامه دفاع مقدس با رویکرد علمی و پژوهشی در استان خراسان رضوی از اسفند سال 1394 کار خود را شروع کرده و طی فراخوانی از همه نویسندگان، پژوهشگران، اساتید دانشگاه‌ها و سایر مراکز علمی، پیشکسوتان و صاحب‌نظران دعوت به همکاری کرده است. طبق گفته سرگروه گروه‌های علمی دانشنامه دفاع مقدس خراسان رضوی، از جمله ویژگی‌هایی پژوهشگران و نویسندگان گروه‌های علمی این دانشنامه، تحصیلات عالی مرتبط با گروه‌های علمی، حداقل سابقه حضور در دفاع مقدس، صاحب‌نظر و علاقه‌مند به انجام کار در حوزه دفاع مقدس و ارزش‌های دفاع مقدس و همچنین سابقه انجام فعالیت‌های علمی و پژوهشی در نظر گرفته شده است.
وجه تمایز دانشنامه دفاع مقدس با دیگر آثار دفاع مقدس
دانشنامه دفاع مقدس به دو روش عمده کتابخانه و تحقیقات میدانی و با ماهیتی کاربردی در حال تهیه است. آقای مهربانی‌فر در این‌باره توضیح می‌دهد: «دانشنامه دفاع مقدس به صورت توصیفی و تاریخی باید مستند باشد. وجه تمایز این دانشنامه با دیگر کتاب‌های دفاع مقدس در مقالات دانشنامه به لحاظ فشردگی مطالب است. مقاله در دانشنامه باید عصاره مطالب مرتبط با دفاع مقدس باشد».
سیر تکاملی دانشنامه
با محوریت دانشنامه دفاع مقدس خراسان رضوی تهیه مداخل توسط یگان‌ها، پیشکسوتان دفاع مقدس و مدیران گروه‌ها در حال انجام است. بنابرتوضیح سرگروه گروه‌های علمی دانشنامه دفاع مقدس خراسان رضوی، بررسی و شناسایی مداخل، چیدمان مداخل، ارائه منابع و مستندات ارجاعی، تصویب مداخل در جلسه شورای علمی، شناسایی، تأیید، جذب و به کارگیری پژوهشگران و نویسندگان، ایجاد هماهنگی بین سازمان‌ها و رده‌های مختلف نظامی و غیرنظامی، تهیه پرونده‌های علمی، بررسی و تأیید پرونده‌ها، تدوین مقالات، بررسی و تأیید مقالات به ترتیب سیر تکاملی دانشنامه را شامل می‌شود.
گروه‌های علمی و پژوهشی دانشنامه
«شهدا و اشخاص»، «نظامی و جغرافیا»، «اجتماعی، اقتصادی و سیاسی» و «فرهنگ و هنر» از جمله گروه‌های دخیل در این دانشنامه هستند. آقای مهربانی‌فر در این‌باره چنین شرح می‌دهد: «مداخل گروه شهدا و اشخاص از فرماندهان گروهان به بالا هستند. اما مدخل‌هایی هم از غیرشهدا داریم، برای نمونه شهدای ترور، مدافع حرم و... اگر در دفاع مقدس نقش‌آفرین بودند در دانشنامه ثبت می‌شوند. یگان‌های نظامی شامل لشگرها، تیپ‌ها، گروه‌ها، گردان‌ها و واحدهای نظامی، پادگان‌های آموزشی، مقرهای نظامی، اردوگاه‌ها و... جزو مدخل‌های گروه نظامی است. خود استان، شهرستان‌ها، بخش‌ها، شهرها و روستاهای ویژه‌ای که نقش فعالی در دفاع مقدس داشته‌اند، جزو مداخل جغرافیا محسوب می‌شوند.
به خاطر تفکیک خراسان بزرگ به سه استان رضوی، شمالی و جنوبی امکان تداخل و موازی‌کاری در مداخل وجود داشت. بنابراین تاکنون سه جلسه با دو خراسان جنوبی و شمالی داشتیم و تصمیم بر این شد اگر ما اطلاعاتی راجع به این دو استان داشتیم در اختیار آنها بگذاریم، در پرونده علمی و مقاله هم به آنها کمک کنیم و بعضی وقت‌ها نیز از شیوه ارجاعی استفاده کنیم. در گروه اجتماعی، اقتصادی و سیاسی مداخلی همچون نقش مساجد، دانشگاه‌ها، سازمان‌ها، حوزه‌های علمیه، اصناف، شرکت‌های تعاونی، خیریه‌ها، سازمان‌های نوسازی و بازسازی، احزاب و گروه‌ها را در دفاع مقدس داریم. در گروه فرهنگی و هنری نیز مداخلی همچون کتاب‌های دفاع مقدس، یادمان‌های شهدای گمنام و دفاع مقدس، گلزار شهدا، تئاتر، سینما، نمایشنامه، یادواره شهدا، جشنواره دفاع مقدس، موسیقی، هنرهای تجسمی و گرافیک پیش‌بینی شده است».
تصویب 1231 مدخل
مرحله مدخل‌یابی ممکن است بر اساس معیارهایی که برای گروه‌ها در نظر گرفته شده تا لحظات آخر تدوین دانشنامه، ادامه پیدا کند. سرگروه گروه‌های علمی دانشنامه دفاع مقدس خراسان رضوی در تشریح مداخل دانشنامه چنین می‌گوید: «در ابتدا 1231 مدخل را شناسایی کردیم که شامل 490 مدخل در گروه شهدا و اشخاص، 383 مدخل در گروه نظامی و جغرافیا، 358 مدخل نیز مربوط به گروه‌های اجتماعی، اقتصادی، سیاسی، فرهنگی و هنری می‌شد. پیش‌بینی کردیم که بیش از 4 هزار مدخل را تا پایان دانشنامه داشته باشیم».
نگارش نخستین دانشنامه دفاع مقدس خراسان رضوی
همزمان با سومین روز از هفته دفاع مقدس طی مراسمی از نگارش پیش‌نویس دانشنامه دفاع مقدس خراسان رضوی رونمایی شد. آقای مهربانی‌فر در خصوص این دانشنامه می‌گوید: «پیش‌نویش دانشنامه خراسان رضوی به صورت آزمایشی در 90 مقاله تدوین شده است. هر کدام از گروه‌های «اشخاص و شهدا»، «نظامی و جغرافیا» و«فرهنگی و هنری، اجتماعی، اقتصادی و سیاسی» دارای 30 مقاله است. در استان خراسان رضوی پیش‌بینی حدود 25 جلد دانشنامه را کردیم که بر اساس آخرین آمار تاکنون بیش از 160 فقره پرونده علمی تهیه و تأیید شده و حدود 150 مقاله نیز تدوین شده است. تعداد زیادی از پرونده‌های علمی و مقالات نیز در دست تهیه و تدوین است».
منابع دانشنامه
کتاب، سند، نشریه، مقاله، دست‌نوشته، نقشه، مکاتبه، رساله‌های دانشجویی، مصاحبه، فیلم، عکس، منابع الکترونیکی، اینها همه جزو منابعی است که در پرونده علمی و تدوین مقالات فیزیکی و دیجیتال از آنها استفاده می‌شود. طبق گفته سرگروه گروه‌های علمی دانشنامه دفاع مقدس خراسان رضوی، مرکز اسناد اداره کل حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس خراسان رضوی، اداره کل بنیاد شهید و امور ایثارگران استان، کنگره شهدای استان، یگان‌های استان، نهادها و تشکل‌های مرتبط با دفاع مقدس، آستان قدس رضوی و صدا و سیما از مهمترین مراکز اسنادی هستند که به آنها مراجعه می‌شود.
چهار نوع مقاله
مقالات دانشنامه با چهار بُرد کوتاه، متوسط، بلند و ویژه تدوین می‌شود. بنابر توضیح آقای مهربانی‌فر، معمولا مقالات نظامی، جزو مقالاتی با بُِرد بلند و ویژه است، چون مستقیم بحث دفاع مقدس را مطرح می‌کند. مقالات جغرافیا نسبت به مقالات گروه‌های دیگر سنگین‌تر است و جزو مقالات متوسط و بلند قرار می‌گیرد. مقالات شهدا عمدتا بُردش کوتاه و یا متوسط است.
حدود هزار مدخل شهدا و اشخاص
مدخل کلیدی‌ترین بخش دانشنامه است که واژه‌ها، اصطلاحات و موضوعاتی با ظرفیت تألیف یک مطلب مستند، مفید و علمی را شامل می‌شود. سیدمحمد طالبیان مدیر گروه شهدا در دانشنامه دفاع مقدس خراسان رضوی در مورد تعداد مدخل‌های این دانشنامه می‌گوید: «تا پایان دانشنامه دفاع مقدس استان حدود هزار مدخل برای گروه شهدا پیش‌بینی کرده‌ایم که تاکنون 490 مدخل به تصویب شورای علمی دانشنامه رسیده است.
تکمیل 400 پرونده شهید
خراسان رضوی در جنگ تحمیلی هشت ساله دفاع مقدس از جمله استان‌های فعال در دفاع از کشور بود و خراسانی‌ها در همه میدان‌های جنوب و غرب حضور داشتند. استان پس از اصفهان و تهران بیشترین شهدا را در جنگ تحمیلی دارا می‌باشد. مدیر گروه شهدا در دانشنامه دفاع مقدس خراسان رضوی در این‌باره بیشتر توضیح می‌دهد: «استان 18 هزار شهید در دوران دفاع مقدس داشته که در این دانشنامه مقالاتی از زندگینامه شهدایی ذکر می‌شود که سِمت فرماندهان گروهان به بالا داشته‌اند. کارشناسان بنیاد حفظ آثار و ارزش‌های دفاع مقدس کشور بعد از شناسایی این شهدا اقدام به تهیه پرونده‌های علمی کرده‌اند که تا الان حدود 400 پرونده کامل شده است و 30 نویسنده مشغول نگارش مقالات هستند که قریب به 100 مقاله هم در مراحل تکمیل، نگارش و داوری است».
