خبرگزاری رضوی گزارش می دهد؛
راهکارهای بین المللی مغفول مانده برای برگزاری زیارت اربعین
به گزارش سرویس جهان اسلام خبرگزاری رضوی، پدیده تاریخی اربعین آنچنان تأثیرات عمیقی در طول یک دهه گذشته بر عواطف مذهبی، باورهای دینی و روابط شیعیان در جهان برجای گذاشته است که یکی از بی بدیل ترین رویدادهای دینی در جهان به شمار می رود.
سال گذشته سازمان فرهنگی ملل متحد، یونسکو پدیده پیاده روی اربعین را به عنوان یکی از میراث ناملموس بشر و به درخواست کشور عراق در فهرست میراث جهانی ناملموس ثبت کرد.
آیین پیاده روی اربعین گرچه قدمتی چندین صدساله دارد و حتی ریشه آن در حرکت جابر بن عبدالله انصاری در زیارت سیدالشهداء در چهلمین روز واقعه کربلاء عنوان می شود اما حدود یک دهه است که با پیوستن دیگر جوامع شیعه به این مناسک عاشورایی مردم عراق، ابعادی جهانی یافته است.
مطابق آنچه در روایات و تاریخ تشیع آمده است سفر به کربلاء و زیارت امام حسین علیه السلام غالبا همراه با دشواری و خطرات بوده است که ریشه در ماهیت ضدظلم حرکت شهادت طلبانه اباعبدالله علیه السلام داشته است.
در کتاب کامل الزیارات که از قدیمی ترین و معتبرترین آثار حدیثی شیعه است احادیث متعددی مبنی بر تشویق شیعیان بر عدم ترک زیارت امام حسین علیه السلام حتی در شرایط دشوار به چشم می خورد.
با سقوط صدام در سال 2003 م و آزادی عراق از ستم حکومت بعث در نخستین اربعین بعد از آن خیل کثیری از مردمان عراق از شهرها و روستاهای دور و نزدیک با پای پیاده عازم کربلاء شدند و بعد از بیش از ده سال تعطیلی پیاده روی اربعین، دوباره آن را احیاء نمودند.
در دوران معاصر خصوصا در سال های حاکمیت حزب بعث و حکومت صدام سخت گیری های بی سابقه ای بر ضد شیعیان مشتاق زیارت اعمال شد اما با این وجود شیعیان عراقی خود را از مسیرهای فرعی و پنهان برای زیارت به کربلاء می رساندند.
بعد از آزادی عراق، سال به سال بر استقبال شیعیان از آیین پیاده روی اربعین اقزوده شد و فرهنگ تکریم و ایثار و مودت و عشقِ زیارت سرور آزادگان، قلوب بیشتری را از جوامع پیرو اهل بیت(ع) از سراسر جهان به خود جلب میکرد.
در سالیان اخیر با رشد جریان های تکفیری در منطقه و شکل گیری دولت داعش در سوریه و عراق و تهدیدهای علنی این جماعت بر ضد حرم های اهل بیت(ع) انگیزه شیعیان برای حمایت و حراست از مراقد مقدسه و عتبات عالیات تبدیل به یک خیزش فراگیر شد که کمترین حد آن مشارکت در امر زیارت و نقش آفرینی در اربعین با پیاده روی و افزودن بر شکوه و اقتدار تشیع در برابر تکفیری ها بود.
مظلومیت تاریخی تشیع، اربعین را به فرصتی برای تعبیر از این ستم تاریخی و تجدید عهد با باورها عقیدتی و اهداف ائمه اطهار علیهم السلام بدل ساخت.
به عبارت دیگر سرکوب تاریخی شیعیان و محبان اهل بیت(ع)، خیزش زیارت اربعین را تبدیل به عرصه ای بی نظیر برای ابراز هویت کتمان شده آنان و ابراز و اثبات صلح جویی و دیگرخواهی مسلمانان شیعه کرد.
با عالمگیری ویروس و بیماری کرونا در جهان، ادیان و مذاهب در برابر شرایط بسیار متفاوتی قرار گرفتند.
مقوله زیارت امامان و حرم های اهل بیت(ع) که همیشه کانون اجتماع و گردهمآیی مؤمنان و دردمندان و مردمان بوده است از نخستین مراکزی بود که از این وضعیت متأثر گشت.
تا امروز مناسبت های دینی در شرایط کرونا با صورت های مختلف و متفاوتی برگزار شده است و کارنامه قابل قبولی از محافل مذهبی دست کم در جهان تشیع در این زمینه برجای مانده است.
بدیهی است زیارت میلیونی اربعین که بنا بر کمترین آمارها با اجتماعی 8 میلیون نفری در کربلاء همراه است با شیوه برگزاری سال های قبل با هیچ دستورالعمل بهداشتی تطابق ندارد و امکان پذیر نیست.
اما آیا هیچ راه دیگری برای احیای این مهم وجود ندارد؟ فارغ از زیارت اربعین اکنون زیارت عتبات عالیات هم برای غیر عراقی ها به حالت تعطیل درآمده است و راه کربلاء بسته به نظر می رسد.
اما توجه به برخی مدل ها و تجارب در دست پیگیری میان دولت ها و ملل در شرایط چند ماهه کرونا امکان برگزاری زیارت اربعین را موضوعی قابل بررسی می سازد.
روز سه شنبه در جریان برگزاری نشست شورای عالی راهبردی ایران و ترکیه که بصورت ویدئوکنفرانس با شرکت آقایان روحانی و اردوغان روسای جمهوری اسلامی ایران و جمهوری ترکیه برگزار شد یکی از محورهای توافق از سرگیری مقوله گردشگری میان دو کشور بود که در روابط ایران و ترکیه از ظرفیت های مورد علاقه و مهم طرفین به شمار می رود.
با آنکه شیوع کرونا ایران را به یکی از کشورهای دارای بیشترین موارد ابتلاء در غرب آسیا بدل ساخت و بسیاری از کشورهای همسایه و منطقه مرزهای زمینی و هوایی خود را به روی کشور بستند اما با تلاش ها و پیگیری بخش های مسئول از جمله وزارت محترم خارجه و دیگر دستگاه ها و وزارتخانه های مرتبط به گفته مسئولان اکنون ارتباط تجاری از طریق مرزهای زمینی و هوایی با کشورهای متعددی برقرار است.
یکی از مهم ترین اقدامات در این مسیر تعریف دستورالعمل های متناسب با دغدغه کشورها است بصورتی که بتواند با پذیرش و تأیید مقامات بهداشتی و پزشکی همراه باشد و این ضروری ترین زیرساخت لازم برای عادی سازی رفت و آمدها و ارتباطات میان ملل در دوره کرونا است.
در زمینه زیارت اربعین تا امروز عملا هیچ پیشنهاد یا پیگیری جدی از ناحیه وزارتخانه های بهداشت دو کشور ایران و عراق مطرح نگردیده است و تا این زیرساخت اولیه و دستورالعمل های دقیق ویژه اربعین که بتواند توجه و تأیید نهادهای بهداشتی بین المللی مانند سازمان بهداشت جهانی را جلب نماید، تدوین نشود نوبت به سایر اقدامات نمی رسد.
در جریان مناسک حج امسال عربستان سعودی توانست با تدوین و پیشنهاد یک مدل و دستورالعمل، این آیین اسلامی را به سبک خود برگزار کند.
سازمان بهداشت جهانی قبل از موسم حج از عربستان خواسته بود نسبت به این مسئله ملاحظات جدی اعمال نماید.
برگزاری آیین زیارت تحت تدابیر و مراقبت های شدید به گونه ای دیگر پیش از این دارای سابقه است. در دوران صدام و بعد از جنگ کویت و خلیج فارس که عراق با تحریم های بین المللی مواجه بود، اجازه داد تا کاروان های زیارتی ایران بدون ارتباط و تماس با مردم عراق به زیارت عتبات بروند.
این کاروان ها در دهه 90 میلادی و سال های دهه 70 شمسی با نظارت دقیق و همراهی مأموران با اتوبوس های عراقی از مرزها و از مسیرهای مشخص عازم عتبات کربلاء و نجف می شدند و در هتل ها و مکان های مشخص و از پیش تعیین شده اسکان داشتند و حتی در هنگام حضور در حرم ها در صحن های مشخص حاضر می شدند.
گستردن دوره زیارت اربعین در طول یکماهه صفر، صدور ویزاهای کوتاه مدت چند روزه برای کاهش مدت حضور در عراق، لزوم انجام آزمایش و صدور و ارائه کارت های بهداشت و عدم ابتلاء برای عبور از مرزها، تبدیل سفر انفرادی به کاروانی، ثبت نام سیستمی و تعیین سقف برای عبور زائران در روزهای معین مانند کاروان های حج که رفت و برگشت آنها از قبل تعیین شده است و راهکارهای مشابه می تواند مدل هایی قابل بررسی باشد که هم اکنون برای برخی مقصدهای سیاحتی و توریستی در داخل و خارج کشور توسط دولت ها اعمال می شود.
طبعا با بررسی های بیشتر و فراخوان دیدگاه های نخبگان و متخصصان می توان به راهکارهای بسیار دقیق تری برای برگزاری زیارت اربعین با مدل سازگار با شرایط کرونا دست یافت.
سال گذشته سازمان فرهنگی ملل متحد، یونسکو پدیده پیاده روی اربعین را به عنوان یکی از میراث ناملموس بشر و به درخواست کشور عراق در فهرست میراث جهانی ناملموس ثبت کرد.
آیین پیاده روی اربعین گرچه قدمتی چندین صدساله دارد و حتی ریشه آن در حرکت جابر بن عبدالله انصاری در زیارت سیدالشهداء در چهلمین روز واقعه کربلاء عنوان می شود اما حدود یک دهه است که با پیوستن دیگر جوامع شیعه به این مناسک عاشورایی مردم عراق، ابعادی جهانی یافته است.
مطابق آنچه در روایات و تاریخ تشیع آمده است سفر به کربلاء و زیارت امام حسین علیه السلام غالبا همراه با دشواری و خطرات بوده است که ریشه در ماهیت ضدظلم حرکت شهادت طلبانه اباعبدالله علیه السلام داشته است.
در کتاب کامل الزیارات که از قدیمی ترین و معتبرترین آثار حدیثی شیعه است احادیث متعددی مبنی بر تشویق شیعیان بر عدم ترک زیارت امام حسین علیه السلام حتی در شرایط دشوار به چشم می خورد.
با سقوط صدام در سال 2003 م و آزادی عراق از ستم حکومت بعث در نخستین اربعین بعد از آن خیل کثیری از مردمان عراق از شهرها و روستاهای دور و نزدیک با پای پیاده عازم کربلاء شدند و بعد از بیش از ده سال تعطیلی پیاده روی اربعین، دوباره آن را احیاء نمودند.
در دوران معاصر خصوصا در سال های حاکمیت حزب بعث و حکومت صدام سخت گیری های بی سابقه ای بر ضد شیعیان مشتاق زیارت اعمال شد اما با این وجود شیعیان عراقی خود را از مسیرهای فرعی و پنهان برای زیارت به کربلاء می رساندند.
بعد
در سالیان اخیر با رشد جریان های تکفیری در منطقه و شکل گیری دولت داعش در سوریه و عراق و تهدیدهای علنی این جماعت بر ضد حرم های اهل بیت(ع) انگیزه شیعیان برای حمایت و حراست از مراقد مقدسه و عتبات عالیات تبدیل به یک خیزش فراگیر شد که کمترین حد آن مشارکت در امر زیارت و نقش آفرینی در اربعین با پیاده روی و افزودن بر شکوه و اقتدار تشیع در برابر تکفیری ها بود.
مظلومیت تاریخی تشیع، اربعین را به فرصتی برای تعبیر از این ستم تاریخی و تجدید عهد با باورها عقیدتی و اهداف ائمه اطهار علیهم السلام بدل ساخت.
به عبارت دیگر سرکوب تاریخی شیعیان و محبان اهل بیت(ع)، خیزش زیارت اربعین را تبدیل به عرصه ای بی نظیر برای ابراز هویت کتمان شده آنان و ابراز و اثبات صلح جویی و دیگرخواهی مسلمانان شیعه کرد.
با عالمگیری ویروس و بیماری کرونا در جهان، ادیان و مذاهب در برابر شرایط بسیار متفاوتی قرار گرفتند.
مقوله زیارت امامان و حرم های اهل بیت(ع) که همیشه کانون اجتماع و گردهمآیی مؤمنان و دردمندان و مردمان بوده است از نخستین مراکزی بود که از این وضعیت متأثر گشت.
تا امروز مناسبت های دینی در شرایط کرونا با صورت های مختلف و متفاوتی برگزار شده است و کارنامه قابل قبولی از محافل مذهبی دست کم در جهان تشیع در این زمینه برجای مانده است.
بدیهی است زیارت میلیونی اربعین که بنا بر کمترین آمارها با اجتماعی 8 میلیون نفری در کربلاء همراه است با شیوه برگزاری سال های قبل با هیچ دستورالعمل بهداشتی تطابق ندارد و امکان پذیر نیست.
اما آیا
اما توجه به برخی مدل ها و تجارب در دست پیگیری میان دولت ها و ملل در شرایط چند ماهه کرونا امکان برگزاری زیارت اربعین را موضوعی قابل بررسی می سازد.
روز سه شنبه در جریان برگزاری نشست شورای عالی راهبردی ایران و ترکیه که بصورت ویدئوکنفرانس با شرکت آقایان روحانی و اردوغان روسای جمهوری اسلامی ایران و جمهوری ترکیه برگزار شد یکی از محورهای توافق از سرگیری مقوله گردشگری میان دو کشور بود که در روابط ایران و ترکیه از ظرفیت های مورد علاقه و مهم طرفین به شمار می رود.
با آنکه شیوع کرونا ایران را به یکی از کشورهای دارای بیشترین موارد ابتلاء در غرب آسیا بدل ساخت و بسیاری از کشورهای همسایه و منطقه مرزهای زمینی و هوایی خود را به روی کشور بستند اما با تلاش ها و پیگیری بخش های مسئول از جمله وزارت محترم خارجه و دیگر دستگاه ها و وزارتخانه های مرتبط به گفته مسئولان اکنون ارتباط تجاری از طریق مرزهای زمینی و هوایی با کشورهای متعددی برقرار است.
یکی از مهم ترین اقدامات در این مسیر تعریف دستورالعمل های متناسب با دغدغه کشورها است بصورتی که بتواند با پذیرش و تأیید مقامات بهداشتی و پزشکی همراه باشد و این ضروری ترین زیرساخت لازم برای عادی سازی رفت و آمدها و ارتباطات میان ملل در دوره کرونا است.
در زمینه زیارت اربعین تا امروز عملا هیچ پیشنهاد یا پیگیری جدی از ناحیه وزارتخانه های بهداشت دو کشور ایران و عراق مطرح نگردیده است و تا این زیرساخت اولیه و دستورالعمل های دقیق ویژه اربعین که بتواند توجه و تأیید نهادهای بهداشتی بین المللی مانند سازمان
در جریان مناسک حج امسال عربستان سعودی توانست با تدوین و پیشنهاد یک مدل و دستورالعمل، این آیین اسلامی را به سبک خود برگزار کند.
سازمان بهداشت جهانی قبل از موسم حج از عربستان خواسته بود نسبت به این مسئله ملاحظات جدی اعمال نماید.
برگزاری آیین زیارت تحت تدابیر و مراقبت های شدید به گونه ای دیگر پیش از این دارای سابقه است. در دوران صدام و بعد از جنگ کویت و خلیج فارس که عراق با تحریم های بین المللی مواجه بود، اجازه داد تا کاروان های زیارتی ایران بدون ارتباط و تماس با مردم عراق به زیارت عتبات بروند.
این کاروان ها در دهه 90 میلادی و سال های دهه 70 شمسی با نظارت دقیق و همراهی مأموران با اتوبوس های عراقی از مرزها و از مسیرهای مشخص عازم عتبات کربلاء و نجف می شدند و در هتل ها و مکان های مشخص و از پیش تعیین شده اسکان داشتند و حتی در هنگام حضور در حرم ها در صحن های مشخص حاضر می شدند.
گستردن دوره زیارت اربعین در طول یکماهه صفر، صدور ویزاهای کوتاه مدت چند روزه برای کاهش مدت حضور در عراق، لزوم انجام آزمایش و صدور و ارائه کارت های بهداشت و عدم ابتلاء برای عبور از مرزها، تبدیل سفر انفرادی به کاروانی، ثبت نام سیستمی و تعیین سقف برای عبور زائران در روزهای معین مانند کاروان های حج که رفت و برگشت آنها از قبل تعیین شده است و راهکارهای مشابه می تواند مدل هایی قابل بررسی باشد که هم اکنون برای برخی مقصدهای سیاحتی و توریستی در داخل و خارج کشور توسط دولت ها اعمال می شود.
طبعا با بررسی های بیشتر و فراخوان دیدگاه های نخبگان و متخصصان می توان به راهکارهای بسیار دقیق تری برای برگزاری زیارت اربعین با مدل سازگار با شرایط کرونا دست یافت.
