پژوهشگر و مؤلف کتاب «تمدن رضوی» مطرح کرد:
فراملیتی بودن زیارت و حقوق برابر زائران، زمینه‌ساز تمدن است
به گزارش خبرگزاری رضوی، دکتر موسی نجفی پژوهشگر و مؤلف کتاب «تمدن رضوی» و رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، در هم‌اندیشی «خوانش تمدنی از سنت زیارت» که از سوی معاونت فرهنگی این پژوهشگاه با مشارکت مرکز پژوهش و نشر آثار ستاد توسعه و بازسازی عتبات عالیات، مرکز تحقیقات امام علی (ع) و پژوهشکده دانشنامه‌نگاری، اسفندماه جاری برگزار شد به بیان دیدگاه‌های خود در رابطه با مناسبات و تأثیر زیارت بر تاریخ و تمدن اسلامی شیعی پرداخت.
موسی نجفی رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در ابتدا ضمن اشاره به وفات حضرت آیت‌الله شوشتری معلم برجسته عرفان و اخلاق، به نقل قولی از ایشان اشاره کرد و گفت: ایشان می‌گفت تبری و تولی دو چیز است و بدون تبری، تولی شکل نمی‌گیرد؛ خیلی‌ها تولی را رها می‌کنند. در تولی با برادران اهل سنت مشترکات داریم ولی در تبری مرتبه‌هایی بالاتر وجود دارد. در بحث تمدن مهم‌ترین فرقی که در تمدن اسلامی و تمدن‌های منبعث از دین نسبت به تمدن‌های دیگر وجود دارد یک مرکزیت قدسی است.
تنوع ملیت و جغرافیا در زیارتگاه یک بعد عالی تمدنی است
او ادامه داد: در مورد زیارت، مهم وجود یک مرکز ماورایی و ملکوتی است که در تمدن‌های غیر دینی اینچنین نیست. زیارت مخصوص مسلمانان و شیعیان است و کسی نمی‌تواند آن را از ما بگیرد.
موضوع تنوع ملیت‌ها نیز در زیارت مهم است. نمی‌شود گفت زیارت‌گاه‌ها برای یک کشور است. نه عتبات برای عراقی‌ها و نه مشهد برای ماست و زوار مساوی هستند. از این تساوی بین ملیت‌ها در زیارت، مخصوصاً در تنوع جغرافیایی، می‌شود یک بعد عالی تمدنی استخراج کرد.
در تمدن، ملیت شرط نیست. تمدن می‌تواند ملیت‌های مختلف را پوشش بدهد. تمدن نمونه عالی‌تر فرهنگ است. از طرفی بین زیارت و زیارتگاه نیز ارتباط است. اینکه بین این دو یک نسبتی هست یک ویژگی تمدنی است. وقتی می‌خواهید عبادت کنید باید یک جایی باشد که مرکز عبادت باشد. این خودش یک نمونه تمدنی است؛ یعنی مکان قدسی‌ای برای عبادت.
نجفی گفت: در شهرهای غیردینی جایی برای عبادت در نظر گرفته نمی‌شد. بازارهای قدیمی ما حتی مساجدی داشته‌اند اما پاساژهای ما جایی را برای محل عبادت در نظر نمی‌گیرند. دلیل اینکه در بازارهای قدیم، مسجد و حوزه علمیه بوده ضرورت سوادداشتن بازاری‌ها در رشته‌هایی مانند مکاسب بوده است. همانطور که بین فرهنگ و تمدن ارتباط است، بین زیارت و زیارتگاه نیز ارتباط عمیقی جود دارد.
زیارت‌گاه‌ها محمل پیوستگی زمانی به گذشتۀ هویتی است
موضوع دیگر پاکیزگی و طهارت است. ما هم در زیارت و هم در نماز باید پاک باشیم. آب در عبادت ما جایگاه ویژه‌ای دارد. در زیارتگاههای ما حوض وجود دارد. جنبه تمدنی دیگر در زیارت احترام به گذشتگان و اموات است. این یک نشانه تمدنی است. از قول هگل می‌گفتند رومی‌ها زمانی سقوط کردند که فکر کردند خودشان کسی هستند و احترام اجداد خود را از دست دادند.
یکی از ابعاد تمدنی زیارت فضایل اخلاقی است که در حرم امامان معصومین ما و زیارت‌گاه‌ها موج می‌زند. خیلی‌ها وقتی به زیارت‌گاه‌ها می‌رسند مودب می‌شوند. انگار یک دوربین الهی وجود دارد که مشغول تماشای آن‌هاست. زندگی مومنانه به بهترین وجه در زیارت خودش را نشان می‌دهد.
یکی دیگر پیوستگی زمانی است که می‌توانیم به راحتی در زیارت‌گاه‌ها به گذشته اتصال پیدا کنیم. زیارت در تمدن اسلامی با هویت شدیداً در ارتباط است و هویت جامعه خودمان را شکل می‌دهد. بحث آخر زیارت و مفهوم سعادت است. یعنی هم حوایج دنیوی را نگاه می‌کنیم و هم اخروی را؛ آن‌هم به واسطه فیض انسان معصومی که هم پایی در دنیا دارد و هم در آخرت. امیدوارم به فیض وجود زیارت و زیارتگاه، ملت ایران از همه بلایا و صدمات محفوظ باشد.
موسی نجفی رئیس پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی در ابتدا ضمن اشاره به وفات حضرت آیت‌الله شوشتری معلم برجسته عرفان و اخلاق، به نقل قولی از ایشان اشاره کرد و گفت: ایشان می‌گفت تبری و تولی دو چیز است و بدون تبری، تولی شکل نمی‌گیرد؛ خیلی‌ها تولی را رها می‌کنند. در تولی با برادران اهل سنت مشترکات داریم ولی در تبری مرتبه‌هایی بالاتر وجود دارد. در بحث تمدن مهم‌ترین فرقی که در تمدن اسلامی و تمدن‌های منبعث از دین نسبت به تمدن‌های دیگر وجود دارد یک مرکزیت قدسی است.
تنوع ملیت و جغرافیا در زیارتگاه یک بعد عالی تمدنی است
او ادامه داد: در مورد زیارت، مهم وجود یک مرکز ماورایی و ملکوتی است که در تمدن‌های غیر دینی اینچنین نیست. زیارت مخصوص مسلمانان و شیعیان است و کسی نمی‌تواند آن را از ما بگیرد.
موضوع تنوع ملیت‌ها نیز در زیارت مهم است. نمی‌شود گفت زیارت‌گاه‌ها برای یک کشور است. نه عتبات برای عراقی‌ها و نه مشهد برای ماست و زوار مساوی هستند. از این تساوی بین ملیت‌ها در زیارت، مخصوصاً در تنوع جغرافیایی، می‌شود یک بعد عالی تمدنی استخراج کرد.
در تمدن، ملیت شرط نیست. تمدن می‌تواند ملیت‌های مختلف را پوشش بدهد. تمدن نمونه عالی‌تر فرهنگ است. از طرفی بین زیارت و زیارتگاه نیز ارتباط است. اینکه بین این دو یک نسبتی هست یک ویژگی تمدنی است. وقتی می‌خواهید عبادت کنید باید یک جایی باشد که مرکز عبادت باشد. این خودش یک نمونه تمدنی است؛ یعنی مکان قدسی‌ای برای عبادت.
نجفی گفت: در شهرهای غیردینی جایی برای عبادت در نظر گرفته نمی‌شد. بازارهای قدیمی ما حتی مساجدی داشته‌اند اما پاساژهای ما جایی را برای محل عبادت در نظر نمی‌گیرند. دلیل اینکه در بازارهای قدیم، مسجد و حوزه علمیه بوده ضرورت سوادداشتن بازاری‌ها در رشته‌هایی مانند مکاسب بوده است. همانطور که بین فرهنگ و تمدن ارتباط است، بین زیارت و زیارتگاه نیز ارتباط عمیقی جود دارد.
زیارت‌گاه‌ها محمل پیوستگی زمانی به گذشتۀ هویتی است
موضوع دیگر پاکیزگی و طهارت است. ما هم در زیارت و هم در نماز باید پاک باشیم. آب در عبادت ما جایگاه ویژه‌ای دارد. در زیارتگاههای ما حوض وجود دارد. جنبه تمدنی دیگر در زیارت احترام به گذشتگان و اموات است. این یک نشانه تمدنی است. از قول هگل می‌گفتند رومی‌ها زمانی سقوط کردند که فکر کردند خودشان کسی هستند و احترام اجداد خود را از دست دادند.
یکی از ابعاد تمدنی زیارت فضایل اخلاقی است که در حرم امامان معصومین ما و زیارت‌گاه‌ها موج می‌زند. خیلی‌ها وقتی به زیارت‌گاه‌ها می‌رسند مودب می‌شوند. انگار یک دوربین الهی وجود دارد که مشغول تماشای آن‌هاست. زندگی مومنانه به بهترین وجه در زیارت خودش را نشان می‌دهد.
یکی دیگر پیوستگی زمانی است که می‌توانیم به راحتی در زیارت‌گاه‌ها به گذشته اتصال پیدا کنیم. زیارت در تمدن اسلامی با هویت شدیداً در ارتباط است و هویت جامعه خودمان را شکل می‌دهد. بحث آخر زیارت و مفهوم سعادت است. یعنی هم حوایج دنیوی را نگاه می‌کنیم و هم اخروی را؛ آن‌هم به واسطه فیض انسان معصومی که هم پایی در دنیا دارد و هم در آخرت. امیدوارم به فیض وجود زیارت و زیارتگاه، ملت ایران از همه بلایا و صدمات محفوظ باشد.
