گفت‌وگو با مجید ملامحمدی، نویسنده‌ی کتاب «ماه غریب من»؛
در نثر داستانی‌ام شاعر بودن هم دیده می‌شود
به گزارش خبرگزاری رضوی، فصل نخست با ماجرای ورود نجمه خاتون، مادر حضرت رضا(ع) به خانه‌ی امام موسی کاظم(ع) آغاز می‌شود، با تولد حضرت رضا(ع) ادامه می‌یابد و به شهادت حضرت امام موسی کاظم(ع) ختم می‌شود. فصل دوم کتاب، داستان به امامت رسیدن حضرت رضا(ع) و بیعت مسلمانان با ایشان را بازگو می‌کند. فصل سوم با عنوان «سفر به سرزمین غربت» داستان وداع حضرت رضا(ع) و حرکت ایشان از مدینه به مرو، کرامات حضرت و نقل حدیث سلسله‌الذهب را حکایت می‌کند. فصل چهارم با قصه‌ی ولایت‌عهدی حضرت رضا(ع) آغاز می‌شود و با مناظرات حضرت با علما، وقایع سیاسی و شهادت حضرت ادامه می‌یابد.
کتاب «ماه غریب من» اولین بار در سال ۱۳۸۵ با تصویرگری محمدمهدی طباطبایی توسط انتشارات «به‌نشر» منتشر شده که بارها تجدید چاپ شده است. این اثر در سال ۱۳۹۸ همراه با کتاب نسخه‌ی عربی با عنوان «قمری الغریب» منتشر شد.
«ماه غریب من» همچنین برگزیده‌ی جشنواره‌ی دومین کتاب سال رضوی شد و نسخه‌ی صوتی‌اش با خوانش سینا خدادادی در قالب کتاب گویا منتشر شد. در پویش کتابخوانی نیز که با محوریت این کتاب انجام شد، با استقبال کتابخوانان همراه بود.
***
«مجيد ملامحمدي» متولد 1347 يكي از نويسندگان و شاعران فعال در حوزهی كودك و نوجوان است كه بيش‌تر كتاب‌هاي مذهبي مي‌نويسد. بازنويسي داستان‌ها و حكايت‌هاي مذهبي، مهم‌ترين دل‌مشغولي اين نويسنده‌‌ی ساكن شهر قم است.
تاکنون ده‌ها عنوان کتاب در زمینه‌های داستان، شعر و تحقیق از او منتشر شده است و حدود 20 اثر این نویسنده در جشنواره‌های کتاب سال کشوری برگزیده شده‌اند.
* شما در بین دوست‌داران کتاب به عنوان نویسنده و پژوهشگر دینی شناخته می‌شوید. چطور شد در مسیر نوشتن به این سمت رفتید؟
** من در یک خانواده‌ی مذهبی، کتابخوان و صاحب آثار با ارزش فرهنگی به دنیا آمدم. پدرم، محمد محمدی اشتهاردی یکی از نویسندگان مشهور حوزهی علمیه‌ی قم بود. ایشان آثار اهل بیت(ع) را می‌نوشت و همچنین یکی از نویسندگان تفسیر نمونه بود. در منزل ما کتابخانه‌ی کوچکی بود با کتاب‌های با ارزش، همین مسأله باعث شد از همان کودکی کتاب را اطراف خودم ببینم و کتابخوان شوم. با این‌که دوران کودکی من قبل از انقلاب بود و آن زمان هم کتاب‌های مخصوص سن و سال ما کم بود، اما هم پدرم و هم مادرم کمک می‌کردند کتاب‌های خوبی در اختیار من قرار بگیرد. از همان بچگی عشق و علاقه‌ی من به اهل بیت(ع) و آثار دینی زیاد بود و خواندن آثار دینی را دوست داشتم. وقتی کم‌کم بزرگ‌تر شدم علاقه‌مند شدم آثار دینی، سیره‌ی اهل بیت(ع) و قرآن را برای مخاطبان کودکان و نوجوانان بنویسم.
* چه شد که خواستید داستان بلند تاریخی با نثری ساده در خصوص زندگی امام رضا(ع) بنویسید و کتابی به شکل و شمایل «ماه غریب من» نوشتید؟
** من به مشهد زیاد رفت و آمد داشتم و خیلی علاقه داشتم برای امام رضا(ع) داستان بنویسم. البته داستان‌های کوتاهی قبلا در مجلات و نشریات نوشته بودم؛ این بار به انتشارات به‌نشر پیشنهاد دادم رمانی تاریخی با محوریت امام رضا(ع) برای گروه سنی نوجوانان بنویسم. ناشر استقبال کرد و حمایت هم کرد. خلاصه این‌که از روی ذوق و علاقه‌ای که به امام رضا(ع) داشتم، خودم را به نوعی متعهد می‌دانستم این کار را انجام دهم. رمان «ماه غریب من» اولین اثرم به طور جدی درباره‌ی امام رضا(ع) است که در تیراژ بالایی به چاپ رسیده است.
* برای نوشتن این اثر به چه منابعی رجوع کردید و برای یافتن منابع و نوشتن کتاب چه مشکلاتی پیش رو داشتید؟
** درباره‌ی کارهای دینی وسواس زیادی به خرج می‌دهم تا از منابع مستند و دست اول و معتبر شیعه استفاده کنم. چون من علاوه بر تحصیلات دانشگاهی، تحصیلات حوزوی هم داشته‌ام و کمابیش با منابع عربی و دینی متون کهن آشنا هستم. بنابراین در نوشتن این کتاب و کتاب‌های دیگر از منابع معتبر دست اول استفاده می‌کنم و معتقدم نویسندگان داستان‌نویس حتما باید این مسأله را مد نظر داشته باشند که آثار قوی و معتبر را برای بازآفرینی و نوشتن رمان‌های خلاق و تخیلی دینی استفاده کنند. چون ممکن است منابع غیر معتبر و دست چندم اشتباهاتی داشته باشد و کار دچار نقص شود. بنابراین تأکید ما بر این است که استفاده از منابع معتبر حتی اگر فارسی هم باشد، خیلی مهم است.
* با توجه به حساسیت‌هایی که در جامعه‌ی ما نسبت به ائمه(ع) و رمان‌های دینی وجود دارد، نویسندگانی که در این حوزه‌‌‌ها دست به خلق اثر ادبی می‌زنند، چه سختی‌ها و مشکلاتی دارند؟
** بله، حساسیت در مورد آثار دینی زیاد است. نوشتن رمان غیر دینی راحت‌تر است. نویسنده با استفاد از تخیل، داشته‌ها و مطالعات خودش می‌تواند رمانی تخیلی، فانتزی و حتی رئال بنویسد؛ اما نویسنده‌ی آثار دینی در وهله‌ی اول باید متون مهم و معتبر را انتخاب کند، آثار تاریخی را مطالعه کند و دقت داشته باشد منابع و آثار، مورد تأیید بزرگان باشد. در مورد معصومین(ع) باید بسیار دقت کنیم تا سخنان و رفتارشان منطبق با آنچه باشد که در تاریخ آمده است. اما در مورد فضاها و مکان‌های گذشته، اصحاب و شخصیت‌های دوم و غیر معصوم تا جایی که به شخصیت لطمه وارد نشود، می‌توان داستان‌پردازی کرد. در حالی‌که در مورد معصومین نمی‌توان چنین کاری کرد. چون خط قرمز ما هستند. بنابراین نویسنده‌ی مذهبی قطعا باید در این کار حرفه‌ای باشد و بتواند پاسخگوی آن چه نوشته است، باشد.
* وقتی «کتاب ماه غریب من» را نوشتید، چه حسی داشتید؟
** در همه‌ی آثارم حضور معصومین(ع) و صاحب اثر را احساس می‌کنم و در این اثر هم همین حس را داشتم. چون معتقدم این بزرگواران به ما در امر نوشتن کمک می‌کنند و بدون کمک آن‌ها ما نمی‌توانیم آثار دینی خوبی بنویسیم. در درجه‌ی اول آن‌ها باید بر ما و نوشته‌هایمان نظر کنند. من همیشه برای نوشتن اثر دینی از خود معصوم(ع) و شخصیت آن بزرگوار استعانت می‌گیرم و کمک هم به من می‌رسد. خودم آثار و برکات این استعانت را دیده‌ام؛ به ویژه درباره‌ی امام رضا(ع) و کتاب «ماه غریب من».
* «ماه غریب من» با نثر شاعرانه‌ای نوشته شده است که این مسأله مربوط به روحیه‌ی شاعرانه‌ی شماست.
** بله. علاوه بر داستان، من برای کودکان و نوجوانان شعر هم می‌گویم و شاعر کودک و نوجوان هستم. کسی که ذوق شاعرانه داشته باشد، بر روی نثرش تأثیر می‌گذارد و قطعا در کارش موفق‌تر خواهد بود. این درباره‌ی بنده هم صدق می‌کند. حتما در نثر داستانی‌ام تأثیر شاعر بودن هم دیده می‌شود.
* چه بازخوردی از کتاب «ماه غریب من» گرفتید؟ این اثر بارها تجدید چاپ شده، تبدیل به کتاب صوتی شده و ترجمه هم شده است. واکنش‌های اطرافیان، دوستان و آشنایان از خواندن کتاب چگونه بود؟
** استقبال از این کتاب بسیار خوب بود. نظرات را می‌دیدم و احساس می‌کردم کتاب برای همه‌ی قشرها و گروه‌های سنی مورد استفاده و خواندنی بوده است و با نثر من هم توانسته‌اند، ارتباط برقرار کنند. البته من صرف تاریخ را با نثری روان بازآفرینی کردم و سعی کردم رمانی تاریخی و جذاب بنویسم.
* شما یکی از نویسندگانی هستید که آثار زیادی با محوریت زندگی و سیره‌ی امام رضا(ع) نوشته‌اید. نوشتن از امامی که مضجع مطهرش در کشور ماست و نویسنده همیشه می‌تواند از ایشان استمداد بطلبد، چه لطفی دارد؟
** بله، در این موضوع کتاب‌های زیادی نوشته‌ام. رمان «ماه غریب من»، کتاب دو جلدی کودکانه با عنوان «رضا جان خوش آمدی»، «مرغابی‌های مهمان» و همچنین تعدادی از کتاب‌های مجموعه‌ی چهل جلدی «سلام بر گل نجمه» را نوشته‌ام و مدیریت این مجموعه که نویسندگان زیادی در نوشتن آن دخیل بودند، با من بود. با همه‌ی این‌ها دوست دارم باز هم بنویسم. امام رضا(ع) ولی‌نعمت ما در کشور هستند و هر چه در مورد ایشان بنویسیم، کم است. چون معتقدم باید با قلم به‌روز، پاسخگوی مخاطبان در مورد ایشان باشیم.
* کتاب‌های زیادی با محوریت امام رضا(ع) نوشته شده است. نظر شما نسبت به این آثار چیست و آیا این آثار می‌تواند ماندگار شوند؟
** ببینید، نویسنده‌های کودک و نوجوان ما آثار دینی خوبی خلق کرده‌اند؛ هر چند کافی نیست و هنوز باید در خصوص ائمه اطهار(ع) بنویسیم. اما آثار دینی نویسندگان ما در قیاس با آثار نویسنده‌های کشورهای مسلمان یک سروگردن بالاتر است.
من به کشورهای دیگر سفر کرده‌ام و آثار دینی و سیره‌ی اهل بیت(ع) را در کشور آن‌ها دیده‌ام که خیلی ضعیف کار کرده‌اند. آثار ما در قیاس با آن‌ها فاخر هستند اما دیده نشده‌اند و چه خوب است متولیان فرهنگی این آثار را به زبان‌های دیگر ترجمه کنند تا این آثار در کشورهای مسلمان دیگر هم دیده شود.
اگر متولیان فرهنگی، مراکز بزرگ دینی و ناشران بزرگ فرهنگی و اسلامی از نویسندگان کودک و نوجوان حمایت کنند و منابع اولیه را در اختیار آن‌ها بگذارند، حتما آثار فاخر و ارزشمندتری نوشته خواهد شد و ما بسیار غنی خواهیم شد.
* شما زیارت‌نامه‌ای هم ویژه‌ی کوکان دارید با عنوان «گل نجمه». چه شد که خواستید زیارت‌نامه‌ای خاص کودکان بنویسید؟
** این زیارت‌نامه را به سفارش به‌نشر نوشته بودم و بعد هم خود حرم خواست آن را در سطح وسیعی پخش کنند. این کتاب شکل تازه‌ای است که بچه‌ها وقتشان را به صحبت با امام رضا(ع) اختصاص دهند.
زیارت‌نامه بازخورد‌های خوبی داشت. به هر حال داخل حرم حساسیت‌های زیادی نسبت به کتاب وجود دارد و راجع به کتاب‌ها نظرخواهی هم می‌شود. این زیارت‌نامه تیراژ بالایی داشته و در خود حرم مطهر بچه‌های زیادی از آن استفاده کرده‌اند.
کتاب «ماه غریب من» اولین بار در سال ۱۳۸۵ با تصویرگری محمدمهدی طباطبایی توسط انتشارات «به‌نشر» منتشر شده که بارها تجدید چاپ شده است. این اثر در سال ۱۳۹۸ همراه با کتاب نسخه‌ی عربی با عنوان «قمری الغریب» منتشر شد.
«ماه غریب من» همچنین برگزیده‌ی جشنواره‌ی دومین کتاب سال رضوی شد و نسخه‌ی صوتی‌اش با خوانش سینا خدادادی در قالب کتاب گویا منتشر شد. در پویش کتابخوانی نیز که با محوریت این کتاب انجام شد، با استقبال کتابخوانان همراه بود.
***
«مجيد ملامحمدي» متولد 1347 يكي از نويسندگان و شاعران فعال در حوزهی كودك و نوجوان است كه بيش‌تر كتاب‌هاي مذهبي مي‌نويسد. بازنويسي داستان‌ها و حكايت‌هاي مذهبي، مهم‌ترين دل‌مشغولي اين نويسنده‌‌ی ساكن شهر قم است.
تاکنون ده‌ها عنوان کتاب در زمینه‌های داستان، شعر و تحقیق از او منتشر شده است و حدود 20 اثر این نویسنده در جشنواره‌های کتاب سال کشوری برگزیده شده‌اند.
* شما در بین دوست‌داران کتاب به عنوان نویسنده و پژوهشگر دینی شناخته می‌شوید. چطور شد در مسیر نوشتن به این سمت رفتید؟
** من در یک خانواده‌ی مذهبی، کتابخوان و صاحب آثار با ارزش فرهنگی به دنیا آمدم. پدرم، محمد محمدی اشتهاردی یکی از نویسندگان مشهور حوزهی علمیه‌ی قم بود. ایشان آثار اهل بیت(ع) را می‌نوشت و همچنین یکی از نویسندگان تفسیر نمونه بود. در منزل ما کتابخانه‌ی کوچکی بود با کتاب‌های با ارزش، همین مسأله باعث شد از همان کودکی کتاب را اطراف خودم ببینم و کتابخوان شوم. با این‌که دوران کودکی من قبل از انقلاب بود و آن زمان هم کتاب‌های مخصوص سن و سال ما کم بود، اما هم پدرم و هم مادرم کمک می‌کردند کتاب‌های خوبی در اختیار من قرار بگیرد. از همان بچگی عشق و علاقه‌ی من به اهل بیت(ع) و آثار دینی زیاد بود و خواندن آثار دینی را دوست داشتم. وقتی کم‌کم بزرگ‌تر شدم علاقه‌مند شدم آثار دینی، سیره‌ی اهل بیت(ع) و قرآن را برای مخاطبان کودکان و نوجوانان بنویسم.
* چه شد که خواستید داستان بلند تاریخی با نثری ساده در خصوص زندگی امام رضا(ع) بنویسید و کتابی به شکل و شمایل «ماه غریب من» نوشتید؟
** من به مشهد زیاد رفت و آمد داشتم و خیلی علاقه داشتم برای امام رضا(ع) داستان بنویسم. البته داستان‌های کوتاهی قبلا در مجلات و نشریات نوشته بودم؛ این بار به انتشارات به‌نشر پیشنهاد دادم رمانی تاریخی با محوریت امام رضا(ع) برای گروه سنی نوجوانان بنویسم. ناشر استقبال کرد و حمایت هم کرد. خلاصه این‌که از روی ذوق و علاقه‌ای که به امام رضا(ع) داشتم، خودم را به نوعی متعهد می‌دانستم این کار را انجام دهم. رمان «ماه غریب من» اولین اثرم به طور جدی درباره‌ی امام رضا(ع) است که در تیراژ بالایی به چاپ رسیده است.
* برای نوشتن این اثر به چه منابعی رجوع کردید و برای یافتن منابع و نوشتن کتاب چه مشکلاتی پیش رو داشتید؟
** درباره‌ی کارهای دینی وسواس زیادی به خرج می‌دهم تا از منابع مستند و دست اول و معتبر شیعه استفاده کنم. چون من علاوه بر تحصیلات دانشگاهی، تحصیلات حوزوی هم داشته‌ام و کمابیش با منابع عربی و دینی متون کهن آشنا هستم. بنابراین در نوشتن این کتاب و کتاب‌های دیگر از منابع معتبر دست اول استفاده می‌کنم و معتقدم نویسندگان داستان‌نویس حتما باید این مسأله را مد نظر داشته باشند که آثار قوی و معتبر را برای بازآفرینی و نوشتن رمان‌های خلاق و تخیلی دینی استفاده کنند. چون ممکن است منابع غیر معتبر و دست چندم اشتباهاتی داشته باشد و کار دچار نقص شود. بنابراین تأکید ما بر این است که استفاده از منابع معتبر حتی اگر فارسی هم باشد، خیلی مهم است.
* با توجه به حساسیت‌هایی که در جامعه‌ی ما نسبت به ائمه(ع) و رمان‌های دینی وجود دارد، نویسندگانی که در این حوزه‌‌‌ها دست به خلق اثر ادبی می‌زنند، چه سختی‌ها و مشکلاتی دارند؟
** بله، حساسیت در مورد آثار دینی زیاد است. نوشتن رمان غیر دینی راحت‌تر است. نویسنده با استفاد از تخیل، داشته‌ها و مطالعات خودش می‌تواند رمانی تخیلی، فانتزی و حتی رئال بنویسد؛ اما نویسنده‌ی آثار دینی در وهله‌ی اول باید متون مهم و معتبر را انتخاب کند، آثار تاریخی را مطالعه کند و دقت داشته باشد منابع و آثار، مورد تأیید بزرگان باشد. در مورد معصومین(ع) باید بسیار دقت کنیم تا سخنان و رفتارشان منطبق با آنچه باشد که در تاریخ آمده است. اما در مورد فضاها و مکان‌های گذشته، اصحاب و شخصیت‌های دوم و غیر معصوم تا جایی که به شخصیت لطمه وارد نشود، می‌توان داستان‌پردازی کرد. در حالی‌که در مورد معصومین نمی‌توان چنین کاری کرد. چون خط قرمز ما هستند. بنابراین نویسنده‌ی مذهبی قطعا باید در این کار حرفه‌ای باشد و بتواند پاسخگوی آن چه نوشته است، باشد.
* وقتی «کتاب ماه غریب من» را نوشتید، چه حسی داشتید؟
** در همه‌ی آثارم حضور معصومین(ع) و صاحب اثر را احساس می‌کنم و در این اثر هم همین حس را داشتم. چون معتقدم این بزرگواران به ما در امر نوشتن کمک می‌کنند و بدون کمک آن‌ها ما نمی‌توانیم آثار دینی خوبی بنویسیم. در درجه‌ی اول آن‌ها باید بر ما و نوشته‌هایمان نظر کنند. من همیشه برای نوشتن اثر دینی از خود معصوم(ع) و شخصیت آن بزرگوار استعانت می‌گیرم و کمک هم به من می‌رسد. خودم آثار و برکات این استعانت را دیده‌ام؛ به ویژه درباره‌ی امام رضا(ع) و کتاب «ماه غریب من».
* «ماه غریب من» با نثر شاعرانه‌ای نوشته شده است که این مسأله مربوط به روحیه‌ی شاعرانه‌ی شماست.
** بله. علاوه بر داستان، من برای کودکان و نوجوانان شعر هم می‌گویم و شاعر کودک و نوجوان هستم. کسی که ذوق شاعرانه داشته باشد، بر روی نثرش تأثیر می‌گذارد و قطعا در کارش موفق‌تر خواهد بود. این درباره‌ی بنده هم صدق می‌کند. حتما در نثر داستانی‌ام تأثیر شاعر بودن هم دیده می‌شود.
* چه بازخوردی از کتاب «ماه غریب من» گرفتید؟ این اثر بارها تجدید چاپ شده، تبدیل به کتاب صوتی شده و ترجمه هم شده است. واکنش‌های اطرافیان، دوستان و آشنایان از خواندن کتاب چگونه بود؟
** استقبال از این کتاب بسیار خوب بود. نظرات را می‌دیدم و احساس می‌کردم کتاب برای همه‌ی قشرها و گروه‌های سنی مورد استفاده و خواندنی بوده است و با نثر من هم توانسته‌اند، ارتباط برقرار کنند. البته من صرف تاریخ را با نثری روان بازآفرینی کردم و سعی کردم رمانی تاریخی و جذاب بنویسم.
* شما یکی از نویسندگانی هستید که آثار زیادی با محوریت زندگی و سیره‌ی امام رضا(ع) نوشته‌اید. نوشتن از امامی که مضجع مطهرش در کشور ماست و نویسنده همیشه می‌تواند از ایشان استمداد بطلبد، چه لطفی دارد؟
** بله، در این موضوع کتاب‌های زیادی نوشته‌ام. رمان «ماه غریب من»، کتاب دو جلدی کودکانه با عنوان «رضا جان خوش آمدی»، «مرغابی‌های مهمان» و همچنین تعدادی از کتاب‌های مجموعه‌ی چهل جلدی «سلام بر گل نجمه» را نوشته‌ام و مدیریت این مجموعه که نویسندگان زیادی در نوشتن آن دخیل بودند، با من بود. با همه‌ی این‌ها دوست دارم باز هم بنویسم. امام رضا(ع) ولی‌نعمت ما در کشور هستند و هر چه در مورد ایشان بنویسیم، کم است. چون معتقدم باید با قلم به‌روز، پاسخگوی مخاطبان در مورد ایشان باشیم.
* کتاب‌های زیادی با محوریت امام رضا(ع) نوشته شده است. نظر شما نسبت به این آثار چیست و آیا این آثار می‌تواند ماندگار شوند؟
** ببینید، نویسنده‌های کودک و نوجوان ما آثار دینی خوبی خلق کرده‌اند؛ هر چند کافی نیست و هنوز باید در خصوص ائمه اطهار(ع) بنویسیم. اما آثار دینی نویسندگان ما در قیاس با آثار نویسنده‌های کشورهای مسلمان یک سروگردن بالاتر است.
من به کشورهای دیگر سفر کرده‌ام و آثار دینی و سیره‌ی اهل بیت(ع) را در کشور آن‌ها دیده‌ام که خیلی ضعیف کار کرده‌اند. آثار ما در قیاس با آن‌ها فاخر هستند اما دیده نشده‌اند و چه خوب است متولیان فرهنگی این آثار را به زبان‌های دیگر ترجمه کنند تا این آثار در کشورهای مسلمان دیگر هم دیده شود.
اگر متولیان فرهنگی، مراکز بزرگ دینی و ناشران بزرگ فرهنگی و اسلامی از نویسندگان کودک و نوجوان حمایت کنند و منابع اولیه را در اختیار آن‌ها بگذارند، حتما آثار فاخر و ارزشمندتری نوشته خواهد شد و ما بسیار غنی خواهیم شد.
* شما زیارت‌نامه‌ای هم ویژه‌ی کوکان دارید با عنوان «گل نجمه». چه شد که خواستید زیارت‌نامه‌ای خاص کودکان بنویسید؟
** این زیارت‌نامه را به سفارش به‌نشر نوشته بودم و بعد هم خود حرم خواست آن را در سطح وسیعی پخش کنند. این کتاب شکل تازه‌ای است که بچه‌ها وقتشان را به صحبت با امام رضا(ع) اختصاص دهند.
زیارت‌نامه بازخورد‌های خوبی داشت. به هر حال داخل حرم حساسیت‌های زیادی نسبت به کتاب وجود دارد و راجع به کتاب‌ها نظرخواهی هم می‌شود. این زیارت‌نامه تیراژ بالایی داشته و در خود حرم مطهر بچه‌های زیادی از آن استفاده کرده‌اند.
