خبرگزاری رضوی بررسی می کند؛
ضربه سنگین اقتصاد و کرونا به افزایش نسل
خبرگزاری رضوی_ رضا پیری؛ "کاهش ۲۰ درصدی زاد و ولد طی سه سال گذشته" این تیتر عنوان خبری است که امروز اعظم کریمی، مدیرکل دفتر توسعه اجتماعی معاونت امور جوانان وزارت ورزش اعلام کرد و گفت در شرایط عادی سالانه حدود ۴۰۰ هزار نفر مرگ و میر داریم. زاد و ولد با سرعت زیاد در حال کاهش است. تخمین زده می‌شود با کاهش ۲۰ درصدی زاد و ولد، تنها طی سه سال گذشته مواجه شده باشیم که بسیار کاهش چشمگیری است. ترس از حضور در بیمارستان، چالش جدید خانواده‌هاست که انگیزه فرزندآوری را کمتر کرده است.
صحبت هایی که نشان دهنده رشد منفی جمعیت است که از آن به عنوان بحران می توانیم نام ببریم.
و البته این را هم اضافه کنیم که از زمان پاندمی کرونا تمایل و رغبت زوجین به فرزندآوری کاهش یافته است. برخی ترس از مبتلا شدن فرزندشان به کرونا و حضور در بیمارستان را علت می دانند و ترجیج میدهند این موضوع را به بعد از کرونا موکول کنند، غافل ازینکه زمان پایان این بیماری مشخص نیست و با بالارفتن سن امکان فرزند آوری کاهش می یابد. برخی مشکلات اقتصادی و عدم توانایی مخارج سنگین و ملزومات اولیه کودک را دلیل تعویق انداختن فرزندآوری می دانند و تا اندازه ای هم نگرانی شان درست است و ترس از آینده مبهم فرزندشان و اینکه چطور از پس مخارج سنگین برآیند اصل مهمی است که نمی توان نادیده گرفت، اما در هر صورت نتیجه همه اینها یک چیز است؛ رشد منفی جمعیت و پیش رفتن جامعه به سوی سالمندی.
صالح قاسمی، پژوهشگر تحولات جمعیت ایران و جهان در این‌باره می‌گوید: «براساس آمارهایی که در حال حاضر در طرح تحول جمعیتی کشور داریم، نرخ رشد جمعیتی کشورمان حدود ۶/ ۰ تا ۷/ ۰ درصد است و با سرعت بسیار زیادی در حال کاهش است. نرخ باروری کشورمان ۱/ ۰ و ۶ / ۰ فرزند به ازای هر زن است، در حالی که نرخ جانشینی ۱/ ۲ فرزند به ازای هر زن است که متا‌سفانه باید گفت نرخ باروری فعلی کشورمان پایین‌ترین نرخ باروری دنیای اسلام است.»
پیامدهای رشد منفی جمعیت
درحالی که باید بگوییم رشد منفی جمعیت، آثار و پیامدهایی از جمله کاهش نشاط اجتماعی و اقتصادی، انقطاع نسل بشر، تغییر نظام های تربیتی و مفاهیم اخلاقی، کاهش اقتدار سیاسی، پایین آمدن نرخ پس انداز خانواده، شکاف نسلی و... را در پی دارد و همه اینها حتی به تنهایی می تواند پایه های توسعه و پیشرفت یک کشور را ضعیف کند. جامعه جوان پویا، سازنده و با نشاط است و این مولفه ها زمینه ساز پیشرفت همه جانبه در هر کشوری است. حتی در خیلی از کشورهای توسعه یافته شاهد هستیم که برای تشویق خانواده ها به فرزندآوری حقوق و تامین مایحتاج اولیه و حتی درمان رایگان را در نظر می گیرند تا از این طریق جامعه جوان را حفظ کنند و به سمت آبادانی پیش روند.
سال ۹۹ کمترین میزان نرخ باروری
در انتهای سال ۱۳۹۹ نرخ باروری هر زن ایرانی به کمترین مقدار خود در تاریخ رسید. دکتر صالح قاسمی نویسنده کتاب «جنگ جهانی جمعیت» و از پژوهشگران شناخته شده کشور در حوزه جمعیت، در همین زمینه گفته بود: «ما در بحرانی‌ترین شرایط جمعیت ایران قرار گرفته‌ایم. شرایطی که در طول تاریخ ایران بی‌سابقه است و هیچ وقت در شاخص‌های جمعیتی در وضعیتی مشابه امروز قرار نداشته‌ایم.» این پژوهشگر حوزه جمعیت در تشریج بحران یادشده تاکید می‌کند: «شاخص‌های موجود به ما می‌گوید خانواده ایرانی در هیچ مقطعی از تاریخ به کوچکی امروز نبوده است. چنان‌که میانگین بعد خانوار ایرانی اکنون به ۳.۳ نفر در هر خانوار رسیده است.» کاهش نرخ رشد جمعیت به زیر یک درصد، نشانگر هشداردهنده دیگری است که قاسمی با انگشت گذاشتن بر آن، به وضعیت بحرانی جمعیت ایران اشاره می‌کند. وی با بیان اینکه اکنون نرخ رشد حدود ۰.۷ درصد را تجربه می‌کنیم که کمترین میزان در طول تاریخ ایران است، تاکید می‌کند: «اولین سرشماری در سال ۱۳۳۵ انجام شده و ما قبل از این تاریخ هم تقریباً از تحولات جمعیتی ایران بی‌اطلاع نیستیم، اگرچه آمارها به دقت بعد سال ۱۳۳۵ نبوده است ولیکن هیچ گاه نرخ رشد جمعیت ایران زیر ۱ درصد نبوده است.»
آینده ای بحرانی
طبق آمارها طی ۱۰ تا ۱۵ سال آینده نرخ رشد جمعیتی‌مان به صفر درصد و اعداد منفی خواهد رسید. تغییر روندهای مذکور از آن رو اهمیت دارد که مطابق تجربیات اثبات شده، کشورهایی که رشد جمعیتی منفی را تجربه می‌کنند، دیگر به آسانی قادر به بازگرداندن آهنگ قبلی رشد جمعیت خود نشده‌اند. دکتر فاطمه رخشانی؛ معاون سابق وزیر بهداشت و از کارشناسان برجسته حوزه سلامت کشور پیش از این در همین زمینه به رسانه‌ها گفته است: «در حال حاضر کشورهایی که رشد منفی را تجربه کرده‌اند به ازای هر یک صدم و یک دهمی که بتوانند نرخ باروری‌شان را بالا ببرند کلی ذوق می‌کنند. یعنی کار بسیار سخت است، یک آدم چاق را خیلی راحت می‌شود با یک برنامه رژیم غذایی لاغر کرد ولی یک آدم لاغر را خیلی ساده نمی‌شود چاق کرد. دقیقاً همین موضوع برای جمعیت هم صادق است و این که نرخ باروری بالا برود، بسیار کار سختی است. بنابراین اگر کمر همت را نبندیم و همه دست به دست هم ندهیم کاری پیش نمی‌رود.»
صحبت هایی که نشان دهنده رشد منفی جمعیت است که از آن به عنوان بحران می توانیم نام ببریم.
و البته این را هم اضافه کنیم که از زمان پاندمی کرونا تمایل و رغبت زوجین به فرزندآوری کاهش یافته است. برخی ترس از مبتلا شدن فرزندشان به کرونا و حضور در بیمارستان را علت می دانند و ترجیج میدهند این موضوع را به بعد از کرونا موکول کنند، غافل ازینکه زمان پایان این بیماری مشخص نیست و با بالارفتن سن امکان فرزند آوری کاهش می یابد. برخی مشکلات اقتصادی و عدم توانایی مخارج سنگین و ملزومات اولیه کودک را دلیل تعویق انداختن فرزندآوری می دانند و تا اندازه ای هم نگرانی شان درست است و ترس از آینده مبهم فرزندشان و اینکه چطور از پس مخارج سنگین برآیند اصل مهمی است که نمی توان نادیده گرفت، اما در هر صورت نتیجه همه اینها یک چیز است؛ رشد منفی جمعیت و پیش رفتن جامعه به سوی سالمندی.
صالح قاسمی، پژوهشگر تحولات جمعیت ایران و جهان در این‌باره می‌گوید: «براساس آمارهایی که در حال حاضر در طرح تحول جمعیتی کشور داریم، نرخ رشد جمعیتی کشورمان حدود ۶/ ۰ تا ۷/ ۰ درصد است و با سرعت بسیار زیادی در حال کاهش است. نرخ باروری کشورمان ۱/ ۰ و ۶ / ۰ فرزند به ازای هر زن است، در حالی که نرخ جانشینی ۱/ ۲ فرزند به ازای هر زن است که متا‌سفانه باید گفت نرخ باروری فعلی کشورمان پایین‌ترین نرخ باروری دنیای اسلام است.»
پیامدهای رشد منفی جمعیت
درحالی که باید بگوییم رشد منفی جمعیت، آثار و پیامدهایی از جمله کاهش نشاط اجتماعی و اقتصادی، انقطاع نسل بشر، تغییر نظام های تربیتی و مفاهیم اخلاقی، کاهش اقتدار سیاسی، پایین آمدن نرخ پس انداز خانواده، شکاف نسلی و... را در پی دارد و همه اینها حتی به تنهایی می تواند پایه های توسعه و پیشرفت یک کشور را ضعیف کند. جامعه جوان پویا، سازنده و با نشاط است و این مولفه ها زمینه ساز پیشرفت همه جانبه در هر کشوری است. حتی در خیلی از کشورهای توسعه یافته شاهد هستیم که برای تشویق خانواده ها به فرزندآوری حقوق و تامین مایحتاج اولیه و حتی درمان رایگان را در نظر می گیرند تا از این طریق جامعه جوان را حفظ کنند و به سمت آبادانی پیش روند.
سال ۹۹ کمترین میزان نرخ باروری
در انتهای سال ۱۳۹۹ نرخ باروری هر زن ایرانی به کمترین مقدار خود در تاریخ رسید. دکتر صالح قاسمی نویسنده کتاب «جنگ جهانی جمعیت» و از پژوهشگران شناخته شده کشور در حوزه جمعیت، در همین زمینه گفته بود: «ما در بحرانی‌ترین شرایط جمعیت ایران قرار گرفته‌ایم. شرایطی که در طول تاریخ ایران بی‌سابقه است و هیچ وقت در شاخص‌های جمعیتی در وضعیتی مشابه امروز قرار نداشته‌ایم.» این پژوهشگر حوزه جمعیت در تشریج بحران یادشده تاکید می‌کند: «شاخص‌های موجود به ما می‌گوید خانواده ایرانی در هیچ مقطعی از تاریخ به کوچکی امروز نبوده است. چنان‌که میانگین بعد خانوار ایرانی اکنون به ۳.۳ نفر در هر خانوار رسیده است.» کاهش نرخ رشد جمعیت به زیر یک درصد، نشانگر هشداردهنده دیگری است که قاسمی با انگشت گذاشتن بر آن، به وضعیت بحرانی جمعیت ایران اشاره می‌کند. وی با بیان اینکه اکنون نرخ رشد حدود ۰.۷ درصد را تجربه می‌کنیم که کمترین میزان در طول تاریخ ایران است، تاکید می‌کند: «اولین سرشماری در سال ۱۳۳۵ انجام شده و ما قبل از این تاریخ هم تقریباً از تحولات جمعیتی ایران بی‌اطلاع نیستیم، اگرچه آمارها به دقت بعد سال ۱۳۳۵ نبوده است ولیکن هیچ گاه نرخ رشد جمعیت ایران زیر ۱ درصد نبوده است.»
آینده ای بحرانی
طبق آمارها طی ۱۰ تا ۱۵ سال آینده نرخ رشد جمعیتی‌مان به صفر درصد و اعداد منفی خواهد رسید. تغییر روندهای مذکور از آن رو اهمیت دارد که مطابق تجربیات اثبات شده، کشورهایی که رشد جمعیتی منفی را تجربه می‌کنند، دیگر به آسانی قادر به بازگرداندن آهنگ قبلی رشد جمعیت خود نشده‌اند. دکتر فاطمه رخشانی؛ معاون سابق وزیر بهداشت و از کارشناسان برجسته حوزه سلامت کشور پیش از این در همین زمینه به رسانه‌ها گفته است: «در حال حاضر کشورهایی که رشد منفی را تجربه کرده‌اند به ازای هر یک صدم و یک دهمی که بتوانند نرخ باروری‌شان را بالا ببرند کلی ذوق می‌کنند. یعنی کار بسیار سخت است، یک آدم چاق را خیلی راحت می‌شود با یک برنامه رژیم غذایی لاغر کرد ولی یک آدم لاغر را خیلی ساده نمی‌شود چاق کرد. دقیقاً همین موضوع برای جمعیت هم صادق است و این که نرخ باروری بالا برود، بسیار کار سختی است. بنابراین اگر کمر همت را نبندیم و همه دست به دست هم ندهیم کاری پیش نمی‌رود.»
