استاد علوم ارتباطات در گفتگو با خبرگزاری رضوی:
آزادی زندانیان جرائم غیر عمد اثرات مطلوبی برای جامعه دارد
خبرگزاری رضوی- ملیحه رفیع طلب؛ در آستانه عید فطر قرار داریم و یکی از جلوه های زیبا نوع دوستی در بین مسلمانان در این عیدباشکوه آزادی زندانیان غیر عمد است. تاثیرات روانشناختی زندان برکسی پوشیده نیست و آزادی زندانیان جرائم غیر عمد آسیب های اجتماعی را کاهش میدهد و بسیارند محکومان مالی که چشم انتظار کمک خیرین هستند تا دوباره به آغوش خانواده بازگردند.
اما وجوه آزادی زندانیان و بازگشت آنها به جامعه و تلاش برای داشتن زندگی خوب از منظر جامعه شناسی بسیار زیاد است که بررسی و واکاوی این موضوع را با جعفر شاهرخی استاد علوم ارتباطات اجتماعی در میان گذاشتیم.
جعفر شاهرخی در گفت و گو با خبرگزاری رضوی با بیان اینکه یکی از سنت‌های ارزشمند ایرانیان برپایی جشن‌های گلریزان برای آزادسازی زندانیان غیرعمد و همچنین سایر مراسمی است که نشانگر تبلور حس نوع‌دوستی و خیرخواهی است اظهار کرد: دستگیری از نیازمندان و اهمیت دادن به مشکلات فردی و اجتماعی همواره مورد تاکید بزرگان ما بوده است. در سایه همین رفتار پسندیده است که می توان جامعه ای سالم و بانشاط و عاری از خشونت داشت، به ویژه در شرایط کنونی که دو عنصر "ثروت و قدرت " در حال چیره شدن بر کرامت و بزرگی و عزت هستند.
آثار اجتماعی آزادی زندانیان جرائم غیر عمد
وی افزود: در جای‌جای اسناد منقول و مکتوب ملی و دینی ما، توجه به احسان و نیکوکاری در راه حق به عنوان کار خیر و لازم الاجرا یاد شده است. خداوند در قرآن کریم می فرماید " نیکی آن نیست که فقط روی خودت را در هنگام نماز به چپ و راست بگردانی. بلکه نیکوکار کسی است که ضمن ایمان به خدا و پیامبران، مال خود را با علاقه و اعتقاد، به خویشاوندان، مسکینان، واماندگان در راه و نیازمندان انفاق کند . توصیه ای که سعدی علیه الرحمه نیز به سادگی هرچه تمام تر اینگونه می‌سراید که " ره نیک مردان آزاده گیر ... چو استاده ای دست افتاده گیر "
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه یکی از مصادیق نیازمندی، زندانیانی هستند که به هر روی به دلیل غیر عمد مجبور به تحمل حبس شده‌اند تصریح کرد: مقصود از این مرقومه، نه پرداختن به میزان اجر و مزد خیرانی است که به تأسی از اولياء خدا مبادرت به این کار خیر میکنند؛ بلکه آثار اجتماعی آن است. بر کسی پوشیده نیست که زندان، تاثیرات فراوان عینی و ذهنی منفی روی زندانیان دارد. از تاثیرات شغلی، بیکاری، آموزشی گرفته تا از هم گسیختگی خانواده ها، بدسرپرستی، دوری از محیط خانواده طلاق و آموزشی ترفند های فساد و تخلف در محیط زندان و بسیاری از انحرافات دیگر.
وی ادامه داد: در طول سال به ویژه در ایام آخر ماه مبارک رمضان و عید سعید فطر شاهد تحقق بیشتر این سنت حسنه در کشور هستیم. آزادی عزیزانی که بعضاً در شرایط خاص و در فضای عسر و حرج، مرتکب اشتباه و تخلف شده و ناچار از تحمل زندان هستند. بخش مهم مسئله، موضوع مواجهه اجتماع با این دسته از افراد است. اکثر قریب به اتفاق زندانیان که دوره محکومیتشان تمام شده یا توسط خیران آزاد شده اند معتقدند که نگاه اجتماعی به آنان بعد از آزادی به هیچ عنوان نگاه منطقی نبوده و نیست. فردی که به ازای جرم ارتکابی برابر قانون تاوان پرداخته و اکنون نیازمند همراهی جامعه برای بازسازی است.
نگرش جامعه به افراد آزاد شده تغییر کند
شاهرخی افزود: بی‌شک نگرش جامعه نسبت به افراد آزاد شده می بایست تغییر یافته و صفحه دیگری برای برخورد با آنان باز شود، در غیر این صورت بر اثر استمرار فشارهای خانوادگی و اجتماعی و اتصال برچسب‌های تخلف و بزه به این افراد، ارتکاب مجدد جرم از سوی ایشان کاملا محتمل و قابل پیش بینی خواهد بود. بدیهی است که نمی‌شود نسخه یکسانی برای همه در نظر گرفت و نوع واکنش بر حسب ویژگیهای فردی، شرایط و سابقه و ... هر فرد متفاوت است اما یک اصل برای همه مشترک است و آن این است که نباید فرصت زندگی را از ایشان گرفت. کسی که مرتکب جرم شده، پس از آزادی مثل دیگر شهروندان باید از حقوق برابر برخوردار باشد. در این میان نقش سازمان‌های تخصصی و تشکل‌های مردم‌نهاد در حوزه‌های مختلف آموزشی، مشاوره، حقوقی، روانشناسی، کاریابی و .... می‌تواند خلاء ضعف آموزش جامعه را تا حدی مرتفع سازد.
وی با تاکید براینکه بپذیریم که عدم اعتماد مردم به زندانیان آزاد شده جز به زبان آن جامعه نخواهد بود خاطرنشان کرد: انشاالله با رشد آگاهی عمومی و توسعه فرهنگ گلریزان از سویی و برنامه‌ریزی صحیح و مسئولان در جهت تحقق و اجرایی شدن سند تحول قضایی از سوی دیگر شاهد کاهش آمار زندانیان باشیم. ماه رمضان فرصت مغتنمی است برای اجرای این سنت ارزنده. سنتی که از یک طرف آبروی دیگری را می‌خرد و باعث نجات یک زندگی، یک خانواده، یک نسل و یک اجتماع می‌شود و از طرف دیگر موجب ماندگاری عمل خیر شده و پرونده انسان را تا ابد باز نگه می‌دارد.
اما وجوه آزادی زندانیان و بازگشت آنها به جامعه و تلاش برای داشتن زندگی خوب از منظر جامعه شناسی بسیار زیاد است که بررسی و واکاوی این موضوع را با جعفر شاهرخی استاد علوم ارتباطات اجتماعی در میان گذاشتیم.
جعفر شاهرخی در گفت و گو با خبرگزاری رضوی با بیان اینکه یکی از سنت‌های ارزشمند ایرانیان برپایی جشن‌های گلریزان برای آزادسازی زندانیان غیرعمد و همچنین سایر مراسمی است که نشانگر تبلور حس نوع‌دوستی و خیرخواهی است اظهار کرد: دستگیری از نیازمندان و اهمیت دادن به مشکلات فردی و اجتماعی همواره مورد تاکید بزرگان ما بوده است. در سایه همین رفتار پسندیده است که می توان جامعه ای سالم و بانشاط و عاری از خشونت داشت، به ویژه در شرایط کنونی که دو عنصر "ثروت و قدرت " در حال چیره شدن بر کرامت و بزرگی و عزت هستند.
آثار اجتماعی آزادی زندانیان جرائم غیر عمد
وی افزود: در جای‌جای اسناد منقول و مکتوب ملی و دینی ما، توجه به احسان و نیکوکاری در راه حق به عنوان کار خیر و لازم الاجرا یاد شده است. خداوند در قرآن کریم می فرماید " نیکی آن نیست که فقط روی خودت را در هنگام نماز به چپ و راست بگردانی. بلکه نیکوکار کسی است که ضمن ایمان به خدا و پیامبران، مال خود را با علاقه و اعتقاد، به خویشاوندان، مسکینان، واماندگان در راه و نیازمندان انفاق کند . توصیه ای که سعدی علیه الرحمه نیز به سادگی هرچه تمام تر اینگونه می‌سراید که " ره نیک مردان آزاده گیر ... چو استاده ای دست افتاده گیر "
این استاد دانشگاه با اشاره به اینکه یکی از مصادیق نیازمندی، زندانیانی هستند که به هر روی به دلیل غیر عمد مجبور به تحمل حبس شده‌اند تصریح کرد: مقصود از این مرقومه، نه پرداختن به میزان اجر و مزد خیرانی است که به تأسی از اولياء خدا مبادرت به این کار خیر میکنند؛ بلکه آثار اجتماعی آن است. بر کسی پوشیده نیست که زندان، تاثیرات فراوان عینی و ذهنی منفی روی زندانیان دارد. از تاثیرات شغلی، بیکاری، آموزشی گرفته تا از هم گسیختگی خانواده ها، بدسرپرستی، دوری از محیط خانواده طلاق و آموزشی ترفند های فساد و تخلف در محیط زندان و بسیاری از انحرافات دیگر.
وی ادامه داد: در طول سال به ویژه در ایام آخر ماه مبارک رمضان و عید سعید فطر شاهد تحقق بیشتر این سنت حسنه در کشور هستیم. آزادی عزیزانی که بعضاً در شرایط خاص و در فضای عسر و حرج، مرتکب اشتباه و تخلف شده و ناچار از تحمل زندان هستند. بخش مهم مسئله، موضوع مواجهه اجتماع با این دسته از افراد است. اکثر قریب به اتفاق زندانیان که دوره محکومیتشان تمام شده یا توسط خیران آزاد شده اند معتقدند که نگاه اجتماعی به آنان بعد از آزادی به هیچ عنوان نگاه منطقی نبوده و نیست. فردی که به ازای جرم ارتکابی برابر قانون تاوان پرداخته و اکنون نیازمند همراهی جامعه برای بازسازی است.
نگرش جامعه به افراد آزاد شده تغییر کند
شاهرخی افزود: بی‌شک نگرش جامعه نسبت به افراد آزاد شده می بایست تغییر یافته و صفحه دیگری برای برخورد با آنان باز شود، در غیر این صورت بر اثر استمرار فشارهای خانوادگی و اجتماعی و اتصال برچسب‌های تخلف و بزه به این افراد، ارتکاب مجدد جرم از سوی ایشان کاملا محتمل و قابل پیش بینی خواهد بود. بدیهی است که نمی‌شود نسخه یکسانی برای همه در نظر گرفت و نوع واکنش بر حسب ویژگیهای فردی، شرایط و سابقه و ... هر فرد متفاوت است اما یک اصل برای همه مشترک است و آن این است که نباید فرصت زندگی را از ایشان گرفت. کسی که مرتکب جرم شده، پس از آزادی مثل دیگر شهروندان باید از حقوق برابر برخوردار باشد. در این میان نقش سازمان‌های تخصصی و تشکل‌های مردم‌نهاد در حوزه‌های مختلف آموزشی، مشاوره، حقوقی، روانشناسی، کاریابی و .... می‌تواند خلاء ضعف آموزش جامعه را تا حدی مرتفع سازد.
وی با تاکید براینکه بپذیریم که عدم اعتماد مردم به زندانیان آزاد شده جز به زبان آن جامعه نخواهد بود خاطرنشان کرد: انشاالله با رشد آگاهی عمومی و توسعه فرهنگ گلریزان از سویی و برنامه‌ریزی صحیح و مسئولان در جهت تحقق و اجرایی شدن سند تحول قضایی از سوی دیگر شاهد کاهش آمار زندانیان باشیم. ماه رمضان فرصت مغتنمی است برای اجرای این سنت ارزنده. سنتی که از یک طرف آبروی دیگری را می‌خرد و باعث نجات یک زندگی، یک خانواده، یک نسل و یک اجتماع می‌شود و از طرف دیگر موجب ماندگاری عمل خیر شده و پرونده انسان را تا ابد باز نگه می‌دارد.
