مراسم سنتی ورود به محرم؛
شاهرود رخت ماتم بر تن کرد/ سیل اشک و آه در آئینی ۴۰۰ ساله
به گزارش خبرگزاری رضوی، مراسم عزاداری شب نخست ماه محرم در تکیه بازار شاهرود حال و هوایی دیگر دارد مراسمی سنتی که با پیشینه‌ای ۴۰۰ ساله به‌نوعی آغاز عزاداری رسمی ماه محرم در این شهرستان پهناور نیز محسوب می‌شود، شامگاه شنبه هم‌زمان با نخستین شب از ماه محرم اما تکیه قدیمی بازار شاهرود مملو از جمعیت بود تا بار دیگر شاهرود و شاهرودی، رخت عزای امام حسین (ع) را بر تن کند.
از دیرباز مراسم آئینی شب نخست ماه محرم وقف باقر علی‌اصغر که برخی قدمتش را به سال ۱۰۴۰ قمری می‌دانند به‌نوعی آغازگر ماه محرم و عزاداری‌های آن در شهرستان شاهرود بود آن روزگاری که فناوری ارتباطی وجود نداشت و مراسم سنتی این شب با برگزاری آئینی چون افروختن شمع و چراغ، پوش چادر سقف تکیه و همچنین اطعام عزادارانی که از دور و نزدیک می‌آمدند ملغمه‌ای از شور حسینی را در شاهرود برپا می‌کرد.
جمعیت بیشتر از هر سال
امروز اما نه از این حضور کاسته و نه از این شور مردم کم؛ بار دیگر هم‌زمان با شامگاه نخستین شب از ماه محرم تکیه بازار که گویی هرسال کوچک و کوچک‌تر می‌شود، مملو از جمعیت بود، تکیه انگار دارد نفس می‌کشد، اینجا امشب ماجرایی برپا است.
چلچراغ‌ها در دستان خدام تکیه بازار قرار دارد، پلکان را شسته و کف تکیه رفت‌وروب شده است، گرد همه قاب عکس‌های قدما و گذشتگان و رفتگان خادمان تکیه بازار گرفته‌شده و تکیه سیاه‌پوش و همه‌چیز برای حضور مردم مهیا است، طبق رسمی قدیمی قهوه و چای در کناری ابتیاع شده و همه‌چیز آماده پذیرایی از عزاداران حسینی است.
جمعیت یکی‌یکی می‌آیند و کفشداری تکیه را پر می‌کنند ردیف‌ها از انتهای تکیه به جلو چیده می‌شود، تکیه سخن از دیرباز می‌دهد اما چهره‌های جوان در این مراسم پیشگام هستند، جمعیت آن‌قدر آمده که دیگر بخشی از مردم عزادار جا نمی‌شوند و به بالکن اول تکیه راهنمایی می‌شوند خدام آب به دلشان تکان نمی‌خورد می‌دانند در مجلس عزای امام حسین (ع) اوست که میزبانی می‌کند و برکت می‌دهد پس اطعام برای همه هست.
جمعیت بیشتر از هر سال
امروز اما نه از این حضور کاسته و نه از این شور مردم کم؛ بار دیگر هم‌زمان با شامگاه نخستین شب از ماه محرم تکیه بازار که گویی هرسال کوچک و کوچک‌تر می‌شود، مملو از جمعیت بود، تکیه انگار دارد نفس می‌کشد، اینجا امشب ماجرایی برپا است.
چلچراغ‌ها در دستان خدام تکیه بازار قرار دارد، پلکان را شسته و کف تکیه رفت‌وروب شده است، گرد همه قاب عکس‌های قدما و گذشتگان و رفتگان خادمان تکیه بازار گرفته‌شده و تکیه سیاه‌پوش و همه‌چیز برای حضور مردم مهیا است، طبق رسمی قدیمی قهوه و چای در کناری ابتیاع شده و همه‌چیز آماده پذیرایی از عزاداران حسینی است.
جمعیت یکی‌یکی می‌آیند و کفشداری تکیه را پر می‌کنند ردیف‌ها از انتهای تکیه به جلو چیده می‌شود، تکیه سخن از دیرباز می‌دهد اما چهره‌های جوان در این مراسم پیشگام هستند، جمعیت آن‌قدر آمده که دیگر بخشی از مردم عزادار جا نمی‌شوند و به بالکن اول تکیه راهنمایی می‌شوند خدام آب به دلشان تکان نمی‌خورد می‌دانند در مجلس عزای امام حسین (ع) اوست که میزبانی می‌کند و برکت می‌دهد پس اطعام برای همه هست.
چاووشان چلچراغ در دست موی سپید تکیه
مراسم سنتی آغاز می‌شود پیرترین خدام که هشت دهه از زندگی او گذشته چاووشان چلچراغ را به دست می‌گیرد و ذکر می‌گوید و از مردم پاسخ یا حسین (ع) می‌طلبد تا اولین سیل اشک و آه در رثای مولا و سالار شهیدان در سال جدید قمری، بلند شود تکیه یک‌باره می‌تپد نوحه‌ای چند ده‌ساله قرائت می‌شود، قدیمی‌ها آن را حفظ شده‌اند آقای جلالی میکروفون را در دست دارد می‌خواند و راه می‌رود تا صدا و قامت لرزانش را وقتی از امام حسین (ع) می‌خواند همگان مشاهده کنند.
نوبت به روضه‌خوانی و نوحه‌خوانی است مردم عزاداری به پا می‌خیزند و سینه می‌زنند و بعد طبق رسمی قدیمی همه به‌پای سخنان امام‌جمعه می‌نشینند حجت‌الاسلام عباس امینی در این مراسم بابیان اینکه گریه و اشک و عزاداری و وقف باعث ماندگاری قیام عاشورا شده است، می‌گوید: خداوند خواسته تا حادثه عظیم کربلا متعلق به هیچ زمان و مکانی نباشد و مکتب عاشورا در همه ادوار و اعصار تاریخی باقی بماند تا هرکس به‌اندازه اخلاص و وسع خودش از آن بهره‌مند شوند.
وی همچنین به قیاس بین اساطیر و واقعه کربلا نیز می‌پردازد و می‌گوید: اساطیر در همه کشورها وجود دارند و برای آن است که روحیه حماسی و تاریخی را در بین مردم رواج می‌دهد بسیار خوب است مثل اساطیری چون رستم و سهراب و اسفندیار در ایران که توانسته روحیه حماسی مردم را حفظ کند اما موضوع اصلی اینجاست که ما واقعه بزرگ کربلا راداریم که اسطوره‌ای واقعی است و کسی نیاز نیست درباره آن داستان‌سرایی کند.
تأثیر عاشورا بر تمام ابعاد زندگی
امام جمعه شاهرود می‌گوید: عاشورا بر تمام ابعاد زندگی انسان از ادبیات و سیاست و تاریخ و فرهنگ و دیگر ارکان تأثیرگذار است و وقتی غربی‌ها از عربستان سعودی پس از واقعه ۱۱ سپتامبر می‌خواهند تا آیات جهاد را از کتاب‌های درسی‌شان حذف کنند معلوم است که چه نقشه‌هایی در ذهن دارند.
امینی همچنین بیان کرد: این همان موضوعی است که در سند ۲۰۳۰ نیز عنوان می‌شود، خروج مسائلی چون جهاد از کتاب‌های درسی تا بتوانند به‌راحتی بچه‌های ما را با مفاهیم غربی رام کنند که به حمدالله این واقعه میسر نخواهد شد اما نکته مهم اینجا است که دشمنان نمی‌دانند ما عاشورا و کربلا راداریم، اگر آن را از کتاب‌ها هم حذف کنید از قلوب مردم و فرهنگ و دین وزندگی‌شان که نمی‌توانید حذف کنید چراکه کربلا و عاشورا عظمت دارد و همه ارکان زندگی ما را تحت تأثیر قرار داده است.
وی می‌افزاید: در طول تاریخ بارها کسانی چون متوکل عباسی و رضاخان و … قصد کردند که چراغ عزاداری محرم را خاموش کنند اما به فضل خدا موفق نشدند چراکه خودشان را فقط خسته می‌کنند و این چراغ خاموش شدنی نیست زیرا ماندگاری جزو ویژگی‌های حادثه کربلا است.
ذکر مصیبت به یاد مسلم
مراسم باز ذکر مصیبت ادامه می‌یابد مصیبتی که از دردهای مسلم برای مردم می‌گوید مسلمی که نبود تا حسینش را یاری کند اما ازآنجاکه همیشه می‌گویند عاشق شبیه معشوق می‌شود او نیز چون مولایش به شهادت رسید او نیز چون حسینش از اسب به زیر افتاد و خون پاکش ریخته شد. مولایی که حتی به پیکرش هم رحم نکردند تا جایی که خواهر در قتلگاه پرسید آیا این حسین من است؟
چراغ‌ها روشن می‌شود فضا معنوی است تکیه دم‌کرده است گویا به‌سختی نفس می‌کشد دیگر جای سوزن انداختن نیست فرصتی دست می‌دهد تا درباره این مراسم با چند نفر گفتگو کنیم یکی از خادمان می‌گوید: این مراسم ۴۰۰ سال قدمت دارد و فلسفه آن دو چیز است نخست اینکه به همگان اعلام شود اولین شب محرم فرارسیده و از امشب باید یک دهه عزاداری کرد و سیاه پوشید چراکه ماه دیده‌شده و مثلاً امشب اول محرم است چراکه در آن زمان امکانات وجود نداشت.
مراسم سنتی آغاز می‌شود پیرترین خدام که هشت دهه از زندگی او گذشته چاووشان چلچراغ را به دست می‌گیرد و ذکر می‌گوید و از مردم پاسخ یا حسین (ع) می‌طلبد تا اولین سیل اشک و آه در رثای مولا و سالار شهیدان در سال جدید قمری، بلند شود تکیه یک‌باره می‌تپد نوحه‌ای چند ده‌ساله قرائت می‌شود، قدیمی‌ها آن را حفظ شده‌اند آقای جلالی میکروفون را در دست دارد می‌خواند و راه می‌رود تا صدا و قامت لرزانش را وقتی از امام حسین (ع) می‌خواند همگان مشاهده کنند.
نوبت به روضه‌خوانی و نوحه‌خوانی است مردم عزاداری به پا می‌خیزند و سینه می‌زنند و بعد طبق رسمی قدیمی همه به‌پای سخنان امام‌جمعه می‌نشینند حجت‌الاسلام عباس امینی در این مراسم بابیان اینکه گریه و اشک و عزاداری و وقف باعث ماندگاری قیام عاشورا شده است، می‌گوید: خداوند خواسته تا حادثه عظیم کربلا متعلق به هیچ زمان و مکانی نباشد و مکتب عاشورا در همه ادوار و اعصار تاریخی باقی بماند تا هرکس به‌اندازه اخلاص و وسع خودش از آن بهره‌مند شوند.
وی همچنین به قیاس بین اساطیر و واقعه کربلا نیز می‌پردازد و می‌گوید: اساطیر در همه کشورها وجود دارند و برای آن است که روحیه حماسی و تاریخی را در بین مردم رواج می‌دهد بسیار خوب است مثل اساطیری چون رستم و سهراب و اسفندیار در ایران که توانسته روحیه حماسی مردم را حفظ کند اما موضوع اصلی اینجاست که ما واقعه بزرگ کربلا راداریم که اسطوره‌ای واقعی است و کسی نیاز نیست درباره آن داستان‌سرایی کند.
تأثیر عاشورا بر تمام ابعاد زندگی
امام جمعه شاهرود می‌گوید: عاشورا بر تمام ابعاد زندگی انسان از ادبیات و سیاست و تاریخ و فرهنگ و دیگر ارکان تأثیرگذار است و وقتی غربی‌ها از عربستان سعودی پس از واقعه ۱۱ سپتامبر می‌خواهند تا آیات جهاد را از کتاب‌های درسی‌شان حذف کنند معلوم است که چه نقشه‌هایی در ذهن دارند.
امینی همچنین بیان کرد: این همان موضوعی است که در سند ۲۰۳۰ نیز عنوان می‌شود، خروج مسائلی چون جهاد از کتاب‌های درسی تا بتوانند به‌راحتی بچه‌های ما را با مفاهیم غربی رام کنند که به حمدالله این واقعه میسر نخواهد شد اما نکته مهم اینجا است که دشمنان نمی‌دانند ما عاشورا و کربلا راداریم، اگر آن را از کتاب‌ها هم حذف کنید از قلوب مردم و فرهنگ و دین وزندگی‌شان که نمی‌توانید حذف کنید چراکه کربلا و عاشورا عظمت دارد و همه ارکان زندگی ما را تحت تأثیر قرار داده است.
وی می‌افزاید: در طول تاریخ بارها کسانی چون متوکل عباسی و رضاخان و … قصد کردند که چراغ عزاداری محرم را خاموش کنند اما به فضل خدا موفق نشدند چراکه خودشان را فقط خسته می‌کنند و این چراغ خاموش شدنی نیست زیرا ماندگاری جزو ویژگی‌های حادثه کربلا است.
ذکر مصیبت به یاد مسلم
مراسم باز ذکر مصیبت ادامه می‌یابد مصیبتی که از دردهای مسلم برای مردم می‌گوید مسلمی که نبود تا حسینش را یاری کند اما ازآنجاکه همیشه می‌گویند عاشق شبیه معشوق می‌شود او نیز چون مولایش به شهادت رسید او نیز چون حسینش از اسب به زیر افتاد و خون پاکش ریخته شد. مولایی که حتی به پیکرش هم رحم نکردند تا جایی که خواهر در قتلگاه پرسید آیا این حسین من است؟
چراغ‌ها روشن می‌شود فضا معنوی است تکیه دم‌کرده است گویا به‌سختی نفس می‌کشد دیگر جای سوزن انداختن نیست فرصتی دست می‌دهد تا درباره این مراسم با چند نفر گفتگو کنیم یکی از خادمان می‌گوید: این مراسم ۴۰۰ سال قدمت دارد و فلسفه آن دو چیز است نخست اینکه به همگان اعلام شود اولین شب محرم فرارسیده و از امشب باید یک دهه عزاداری کرد و سیاه پوشید چراکه ماه دیده‌شده و مثلاً امشب اول محرم است چراکه در آن زمان امکانات وجود نداشت.
زمامداران نمک گیر امام می‌شوند
رضا جلالی همچنین می‌افزاید: دوم اینکه تمام مسئولان و زمامداران از والی و فرمانده و داروغه و فرماندار و رؤسای و وکلا به این مراسم بیایند طعامی بخورند و نمک‌گیر امام شوند تا یک سال تمام‌کارهای مردم را به‌حق همین نمک‌گیری راه بیندازند.
یکی دیگر خدام این تکیه نیز می‌گوید: این وقف باقر علی‌اصغر یکی از قدیمی‌ترین و کامل‌ترین موقوفات کل ایران است چراکه مرحوم حتی فکر تأمین علوفه قاطر و اسب و چهارپایان کسانی که برای عزاداری سید و سالار شهیدان از دور و نزدیک می‌آمدند هم بوده است بخشی از هزینه این موقوفه برای تأمین علوفه چهارپایان است که امروزه صرف هزینه بنزین زائرانی می‌شود که مثلاً از راه‌های دور به‌قصد حضور در مراسم محرم به شاهرود و به تکیه می‌آیند که تاکنون نیز ادامه دارد.
این خادم که او هم جلالی نام دارد می‌افزاید: دیگر ویژگی این نذر آن است که باید به مردم طعام داده شود و در این شب وزیر و وکیل و فرماندار و… گرد هم در یک سفره می‌آیند و از یک طعام می‌خورند و مهمان امام حسین (ع) می‌شوند.
وی بابیان اینکه اداره پست فعلی شاهرود موقوفه همین مراسم شب اول محرم در تکیه بازار است، می‌افزاید: عوائد این اداره مراسم شب نخست محرم را تأمین می‌کند و مرحوم واقف آن آن‌قدر دقیق این موقوفه را وقف امام کرده که تمام سنت‌های آن حتی وسیله تردد زائران و عزاداران هم تأمین شود و پولش پرداخته شود.
موقوفه‌ای تمام و کمال به نام مولا حسین (ع)
این خادم بابیان اینکه به یاد ندارد موقوفه مذکور چندساله است اما قرن‌ها قدمت دارد و هرساله باوجود فشارهای برخی پادشاهان و حاکمان در برخی اوقات محدود اما بازهم برگزار می‌شده است، می‌گوید: مراسم سنتی شب اول ماه محرم در تکیه بازار یک آئین معنوی زیبا است لذا آن را باید چیزی بیشتر از یک اطعام عزاداران نامید. این مراسم از روز قبل با پوش سقف تکیه و بیرون آوردن چلچراغ‌ها با رسمی خاص با حضور خادمان و سادات و بزرگان شروع می‌شود و به شب نخست که تکیه میزبان تمام بزرگان شهر می‌شود ادامه می‌یابد، از امشب اما تکیه تا پایان عزاداری امام حسین (ع) هر شب میزبان مردم است.
اطعام به شکل سنتی آورده می‌شود کاسه‌های مسی دور سفره‌ها می‌گردد تا مردم به‌سان فیلم‌های تاریخی دستانشان را در آب و تاس مسی بشوند و با حوله خشک کنند همان‌طوری که بر سر سفره نشسته‌اند سپس غذاها در مجمع‌های مسی بزرگ می‌آید هر سه نفر یک مجمع مسی را مقابل خود گذاشته و طعام می‌خورند با همان سنت‌ها سال‌ها و قرن‌های قبل … با همان ظروف مسی سنگین قدیمی با همان شمایل...
اطعام که تمام می‌شود مردم بیرون می‌آیند فضای تکیه آکنده از ولوله و سخن می‌شود هر کس از راهی بیرون می‌رود تا باز شب دیگر در همین مکان گرد هم‌آیند و در رثای امامشان بر سر و سینه بزنند.
رضا جلالی همچنین می‌افزاید: دوم اینکه تمام مسئولان و زمامداران از والی و فرمانده و داروغه و فرماندار و رؤسای و وکلا به این مراسم بیایند طعامی بخورند و نمک‌گیر امام شوند تا یک سال تمام‌کارهای مردم را به‌حق همین نمک‌گیری راه بیندازند.
یکی دیگر خدام این تکیه نیز می‌گوید: این وقف باقر علی‌اصغر یکی از قدیمی‌ترین و کامل‌ترین موقوفات کل ایران است چراکه مرحوم حتی فکر تأمین علوفه قاطر و اسب و چهارپایان کسانی که برای عزاداری سید و سالار شهیدان از دور و نزدیک می‌آمدند هم بوده است بخشی از هزینه این موقوفه برای تأمین علوفه چهارپایان است که امروزه صرف هزینه بنزین زائرانی می‌شود که مثلاً از راه‌های دور به‌قصد حضور در مراسم محرم به شاهرود و به تکیه می‌آیند که تاکنون نیز ادامه دارد.
این خادم که او هم جلالی نام دارد می‌افزاید: دیگر ویژگی این نذر آن است که باید به مردم طعام داده شود و در این شب وزیر و وکیل و فرماندار و… گرد هم در یک سفره می‌آیند و از یک طعام می‌خورند و مهمان امام حسین (ع) می‌شوند.
وی بابیان اینکه اداره پست فعلی شاهرود موقوفه همین مراسم شب اول محرم در تکیه بازار است، می‌افزاید: عوائد این اداره مراسم شب نخست محرم را تأمین می‌کند و مرحوم واقف آن آن‌قدر دقیق این موقوفه را وقف امام کرده که تمام سنت‌های آن حتی وسیله تردد زائران و عزاداران هم تأمین شود و پولش پرداخته شود.
موقوفه‌ای تمام و کمال به نام مولا حسین (ع)
این خادم بابیان اینکه به یاد ندارد موقوفه مذکور چندساله است اما قرن‌ها قدمت دارد و هرساله باوجود فشارهای برخی پادشاهان و حاکمان در برخی اوقات محدود اما بازهم برگزار می‌شده است، می‌گوید: مراسم سنتی شب اول ماه محرم در تکیه بازار یک آئین معنوی زیبا است لذا آن را باید چیزی بیشتر از یک اطعام عزاداران نامید. این مراسم از روز قبل با پوش سقف تکیه و بیرون آوردن چلچراغ‌ها با رسمی خاص با حضور خادمان و سادات و بزرگان شروع می‌شود و به شب نخست که تکیه میزبان تمام بزرگان شهر می‌شود ادامه می‌یابد، از امشب اما تکیه تا پایان عزاداری امام حسین (ع) هر شب میزبان مردم است.
اطعام به شکل سنتی آورده می‌شود کاسه‌های مسی دور سفره‌ها می‌گردد تا مردم به‌سان فیلم‌های تاریخی دستانشان را در آب و تاس مسی بشوند و با حوله خشک کنند همان‌طوری که بر سر سفره نشسته‌اند سپس غذاها در مجمع‌های مسی بزرگ می‌آید هر سه نفر یک مجمع مسی را مقابل خود گذاشته و طعام می‌خورند با همان سنت‌ها سال‌ها و قرن‌های قبل … با همان ظروف مسی سنگین قدیمی با همان شمایل...
اطعام که تمام می‌شود مردم بیرون می‌آیند فضای تکیه آکنده از ولوله و سخن می‌شود هر کس از راهی بیرون می‌رود تا باز شب دیگر در همین مکان گرد هم‌آیند و در رثای امامشان بر سر و سینه بزنند.
