پیاده روی اربعین؛ مظهر همبستگی پیروان اهل بیت در جهان اسلام

به گزارش سرویس جهان اسلام خبرگزاری رضوی ملاحسینی، پژوهشگر دانشگاه امام حسین در گفتگویی به تببین جایگاه و نقش اربعین در ارتقای پرستیژ ژئوپلتیکی تشیع پرداخت و گفت: اربعین صرفاً یک آیین مذهبی و درون دینی نیست؛ بلکه باید آن را آیینی انسانی فراملیتی برشمرد که ظرفیت‌های پیدا و پنهان آن می‌تواند در راستای ارتقای پرستیژ ژئوپلتیکی شیعه در آغاز هزاره سوم اثرگذار باشد.
وی افزود: در واقع جنبش کربلا به عنوان یک نهضت مقدس و یک حرکت سیاسی از نوع انقلابی آن پایدارترین جنبش سیاسی مذهبی در فرهنگ سیاسی شیعه است، در تاریخ اسلام نهضت عاشورا نقطه عطفی است که از جنبه های گوناگون، آغازگر تحولات در ساخت بافت و اندیشه جامعه مسلمانان بوده است.
ملاحسینی ابراز کرد: واقعه کربلا اگرچه برای شیعیان بسیار اندوه بار بود اما خود نقطه عطفی در تاریخ تشیع به شمار می‌آید و در تکوین تشیع بیشترین سهم را ایفا کرده است و تاثیر فراوانی بر جوامع شیعه در قرون بعد گذاشت که این تأثیرات تا به امروز نیز استمرار دارد.
پژوهشگر دانشگاه امام حسین ابراز کرد: حجم گسترده از احادیث و دستورالعمل ها که در خصوص سیدالشهدا(ع) در جوامع مختلف کتاب های حدیثی و فقهی شیعه وجود دارد منبع الهام بخش و بسیار گویا در تلاش اولیای دین برای الگوسازی قیام کربلا می باشد در ادبیات شیعه قیام امام حسین(ع)  نوعی الگو و اسوه یافته است. یعنی از حالت یک واقعه در یک زمان در آمده، تعمیم یافته و نوعی بی زمانی یا فرازمانی در آن لحاظ شده است.

سنت روضه و زیارت تاثیر بسیاری در جادوانه شدن کربلا دارد
وی گفت: ائمه شیعه، تلاش زیادی در جاودانه کردن حرکت کربلا داشتند و تاثیر آن را ورای یک اثر سیاسی صرف مخصوصا قیام مسلحانه، بسیار بالاتر بردند. اولا کوشیدند تا کربلا را میان عمل جاودانه کنند و این با سنت روضه خوانی و زیارت دنبال شد. همچنین توصیه در رفتن به کربلا و حتی برابر دانستن آن با حج بلکه افضل بودن بر آن در ادامه همین جاودانه سازی بود.
ملاحسینی با اشاره به اینکه دو نگرش به مناسک و زیارت وجود دارد، گفت: بین شیعیان نگرش واحدی در خصوص علت برگزاری مناسک و زیارت وجود ندارد، گروهی به این مناسک نگرشی عاطفی و شخصی دارند و با نگاهی سنتی با این واقعه برخورد می کنند و امام حسین(ع) را انسان مظلومی می دانند که با گریه بر او می توان تسکین یافت و  استشفا کرد. از نظر این جریان امام حسین(ع) به خاطر احیای اسلام، شفاعت شیعیان در روز قیامت قیام کرده است.
این پژوهشگر دانشگاه امام حسین افزود: نگرش دوم بیشتر بر کارکردهای سیاسی و اجتماعی و مذهبی برگزاری مناسک و آیین‌های سوگواری کربلا تکیه دارد و معتقدند بعد عاطفی مورد تاکید ائمه در برگزاری مناسب هدف نبوده و تنها بستری برای حفظ و انتقال مفهوم و پیام اصلی این نهضت که بیشتر معطوف به کارکردهای سیاسی و مذهبی است.

پیاده روی اربعین؛ مظهر قدرت نرم شیعیان جهان
ملاحسینی اظهار کرد: واقعه کربلا نقطه عطفی است برای انتشار ایدیولوژی مقاومت و سازش ناپذیری در مقابل حاکمان و طالمان. این جریان پوبا و مستمر همواره در طول تاریخ تشیع وجود داشته و هسته اقلی، تفکر و عمل مقاومت در اندیشه شیعی همواره به طور مستقیم و غیر مستقیم بر گرفته از کربلا و قیام امام حسین بوده است.
وی در خصوص زیارت کربلا و کارکردهای سیاسی آن گفت: در تقویم شیعه در همه روزهای سال به زیارت امام حسین سفارش شده، برخی روزها هم به عنوان ایام زیارتی خاص مشخص شدند و زیارت امام در آنها مستحب دانسته شده است.
این پژوهشگر دانشگاه امام حسین ابراز کرد: همچنین زیارت نامه های اختصاصی متعددی برای امام حسین در منابع آمده است که 26 مورد آن ها عمومی برای همه زمان ها و 33 مورد هم اختصاصی و هر کدام مربوط به زمان خاصی اند.
وی گفت: تا همین چندسال قبل پیاده روی اربعین ایینی نوعا مخصوص شیعیان عراق و محدود به ایشان شمار می رفت اما امروزه به یکی از آیین های فراگیر شیعیان تبدیل شده است،
این پژوهشگر دانشگاه امام حسین ابراز کرد: در منظومه تبلیغی جمهوری اسلامی پیاده روی اربعین به مثابه یکی از مظاهر قدرت نرم شیعیان تلقی شده و به همین جهت بر برگزاری هرچه گسترده تر آن تاکید می شود.
ملاحسینی افزود: تصادفی نیست که مقطع اوج گیری و رشد این آیین درست مصادف با سال هایی است که ایران شرایط حساسی را در منطقه تجربه کرده و در قالب گفتمان مذهبی مدافعان حرم، مبارزه با گروه‌های رادیکال سلفی همچون داعش نیز بر حساسیت شرایط این مقطع افزوده است.
وی اظهار کرد: بنابراین بی جا نیست که برجسته سازی ابعاد سیاسی اربعین تا جایی باشد که از آن به عنوان منابع قدرت شیعیان تعبیر شود اگرچه تا پیش از این جغرافیای فعالیت شیعه به مساجد و پایگاه‌های محلی بازمی‌گشت اینک این جغرافیای سیاسی در حال گسترش به سمت حوزه های جدید است. یکی از مهمترین حوزه‌های این جغرافیا ژئوکالچر در حال پوشیدن ردا های فرهنگی و گرایش به سمت حوزه عمومی شیعیان است.

پیاده روی اربعین؛ شیعیان را به واحد فرهنگی تبدیل می کند
ملاحسینی افزود: راهپیمایی اربعین یکی از نمونه‌های بارز تحرک شیعه از جغرافیایی سخت سرزمینی به جغرافیای نرم باورهای شیعیان و پیوند این دو مهم است و این ترجمان قدرت ژئوکالچر شیعه است.  
این پژوهشگر دانشگاه امام حسین ادامه داد: این موضوع نشان می دهد ظرفیت بازیگری در جهان تشیع فراتر از مرزها به حوزه‌های فراسرزمینی نیز تسری می یابد و برای رسیدن به موضوعات گفتمان فاصله زیادی وجود ندارد. شیعیان از بازیگران متفرقه جدا شده با مرزهای دولت ملت در حال تبدیل شدن به یک واحد فرهنگی هستند.
ملاحسینی بیان کرد: این موضوع به هیچ وجه به معنای از بین رفتن مرزهای سرزمینی نیست به عبارت دیگر هیچ منافاتی بین داشتن مرزهای سرزمینی و داشتن موجودیت واحد فرهنگی وجود ندارد. موضوعی که در کلیت جهان اسلام به دلایل متعدد از جمله حضور برخی بازیگران منفعت محور اتفاقی نیفتاد، این بار در ژئوپلتیک شیعه در حال رخ دادن است.