مدرس بین المللی معارف دینی در گفتگو با رضوی:
الاهیات آزادیبخش عاشوراء، دارای پیام های انسانی جهانشمول است
خبرگزاری رضوی. ساحل عباسی. مساله عاشورا واقعه ای تراژیک در تاریخ ادیان جهان است و یکی از رویدادهای تاریخ ساز در زندگی بشریت است. ابعاد وسیع عاشورا موجب شده تا آثار آن از مذهب شیعه فراتر رفته و به یک مساله انسانی تبدیل شود.
حجت الاسلام دکتر یحیی جهانگیری درباره ابعاد انسانی و فرامذهبی عاشورا با ما سخن گفته است.
آیا محرم و عاشورا یک مناسبت شیعی است یا اسلامی؟ مذاهب اسلامی چه درک و نگاهی به عاشورای حسینی دارند؟
واقعیت این است که محرم، عاشورا و کربلا، نه تنها یک مفهوم شیعی نیست، بلکه حتی فرا اسلامی است امروزه بسیاری از غیر مسلمانان دنیا مراسم عاشورا را گرامی می دارند. در این ایام، حزن و اندوه دارند. لذا ایام عاشورا فقط ایام سوگ و اندوه شیعیان و مسلمانان نیست. دیوبندی های پاکستان که فرقه تندی در اهل سنت به شمار می روند حتی برای امام حسین عزاداری می گیرند هر چند در روش های عزاداری با ما متفاوت هستند اما مساله ی مهم گرامیداشتی است که به یاد امام حسین علیه السلام برگزار می کنند. یعنی واقعه عاشورا برای آنها نیز حائز اهمیت است. واقعیت این است ظلم بزرگی که به امام حسین علیه السلام رفت را نمی توان به یک جریان یا فرقه خاص ارتباط داد. قصه امام حسین علیه السلام، امروزه فراتر از یک جریان و منسک و مکتب دینی است. این ها کلید واژه هایی قابل بحث است جریان و منسک است چرا که جریان امام حسین یک گفتمان و گفتمان دینی است. گفتمان به معنای واقعی کلمه. گفتمان به معنای دنباله روی توده ها. وقتی موضوعی به گفتمان تبدیل شد دیگر عده خاصی پیرو آن نیستند، بلکه توده ها پیرو آن هستند. وقتی موضوعی به گفتمان تبدیل شد فقط عده خاصی پیرو آن گفتمان نیستند بلکه آنهایی که نمی خواهند هم در مقابل آن کرنش می کنند. قصه عاشورا اینگونه است. حتی آنکه مسلمان نیست، وقتی قصه عاشورا را می بیند در مقابل عظمتش کرنش می کند ویادش را گرامی می دارد. یکی از نکات مهمی که فراموش کردیم وباید مورد توجه قرار بگیرد این است که امام حسین کاری کرد که قصه عاشورا در تاریخ نباشد بلکه فراتاریخی شود تا این قصه به یک گفتمان تبدیل شود. امام به ما درس داد اگر می خواهید حادثه ای تداوم داشته باشد، باید گفتمان باشد. امام این قصه را فرابخشی کرد گفتمانی می تواند باقی بماند. بنابراین موضوعی می تواند به گفتمان تبدیل شود که فرابخشی باشد یعنی اگر در جریان و اندیشه ای فقط به مذهب خاصی متعلق باشد ماندگار نیست. قصه امام حسین متعلق به یک مذهب خاص نیست.در ماجرای عاشورای امام حسین مسیحی، سیاه پوست، رنگین پوست، سیاه و سفید ، زن و مرد حضور دارند. نقش زنان، نقس کودکان در این ماجرا برجسته است. قصه امام حسین از جوان تا پیر را در برمی گیرد، پس قصه عاشورا فرابخشی است که باعث ماندگاری و پویایی این موضوع شده است.
چگونه می توان ارزش های حرکت امام حسین و عاشورا را در سطح فراشیعی معرفی کرد وشناساند؟
باید کاری را انجام دهیم که خود امام حسین علیه السلام انجام داد، یعنی معرفی فرابخش عاشورا. نباید عاشورا را وابسته به صنف خاص، مذهب خاص،جنسیت خاص کرد، نباید عاشورا محدود به جغرافیای خاص شود یا به زمان خاص و قوم خاصی محدود شود، بلکه باید با عاشورا رویکرد گفتمانی و به مثابه گفتمان برخورد کنیم تا تاثیر گذار باشد. اگر روایتی که از عاشورا بیان می کنیم فرابخشی و شبیه گفتمان نباشد و آن را در قالب عده ای نه توده ها و صنف خاصی بگذاریم که فقط صنف، جنسیت و عده کمی از آن بهره مند شوند قطعا ظلم بزرگی به امام حسین علیه السلام کرده ایم. نگاهی که عاشورا را برای همه زمان ها پایا می کند نگاهی است که عاشورا را فرابخشی معرفی می کند .نگاهی است که ما آن را فقط در قالب جنسیت و یک مکان خاص نبینیم بلکه او را اعم ببینیم. لذا حق نداریم در عاشورا نگاه فروکاستانه داشته باشیم، فقط نگاه مردانه،روایت مردانه داشته باشیم. وقتی عاشورا را روایت می کنیم باید زنان باید وهب مسیحی، عرب و عجم و کودک در این مقوله جا داده شوند. آن زمان است که عاشورا در نگاه فرابخشی قابل تعریف است.
با چه اقدامات و راهکارهایی می توان از فرصت عاشورا برای تحرک بخشی و بیداری جهان اسلام کمک گرفت؟
عاشورا از منظرهای مختلف می تواند مورد بحث قرار بگیرد. امروز دنیا نگاه دیگری به بحث الهیات دارد، نگاهی ناظر به حل نیازهای بشر. یعنی الهیات درصدد پاسخ دهی به نیازهای بشر است مثل الهیات صلح، الهیات محیط زیست برای حفظ محیط زیست. در نگاه عاشورا یکی از ساحت هایی که باید مورد توجه قرار بگیرد الهیات رهایی بخش و آزادی بخش است و عاشورا یک روایت جدی از الهیات آزادی بخش دارد. عاشورا روایت می کند که نباید شما را به بردگی بکشند الهیاتی که شما را به بردگی بکشد و چنبره ظلم را گسترده کند باید این الهیات باید مبارزه کرد. امام حسین نمی گوید باید با ظلم مبارزه کرد امام می گوید الهیاتی که شما رابه این سو فرا می خواند باید با او مبارزه کنید. امام می گوید من آمده ام که دین جدم را اصلاح کنم. یعنی یک خوانش و الهیاتی در جامعه دینی به وجود آمده که صحیح نیست، یعنی در زیر چتر این الهیات ظلم و بردگی انسان اتفاق افتاده است من آمده ام تا با این الهیات مخالفت کنم. الهیات عاشورا می گوید باید بشر آزاد باشد و امام حسین این موضوع را با شعار" هیات من الذله" به نمایش گذاشت. این موضوع یکی از بحث های مهم دنیا وجهان اسلام در تحرک بخشی به مبارزه با ظلم می تواند باشد که امام گفت: "من هرگز زیر بار ظلم نمی روم " اینها شعارهای بلندی است که امام با دادن خون خود وعزیزانش، نشان داد زیر بیرق ظلم نمی رود.
حجت الاسلام دکتر یحیی جهانگیری درباره ابعاد انسانی و فرامذهبی عاشورا با ما سخن گفته است.
آیا محرم و عاشورا یک مناسبت شیعی است یا اسلامی؟ مذاهب اسلامی چه درک و نگاهی به عاشورای حسینی دارند؟
واقعیت این است که محرم، عاشورا و کربلا، نه تنها یک مفهوم شیعی نیست، بلکه حتی فرا اسلامی است امروزه بسیاری از غیر مسلمانان دنیا مراسم عاشورا را گرامی می دارند. در این ایام، حزن و اندوه دارند. لذا ایام عاشورا فقط ایام سوگ و اندوه شیعیان و مسلمانان نیست. دیوبندی های پاکستان که فرقه تندی در اهل سنت به شمار می روند حتی برای امام حسین عزاداری می گیرند هر چند در روش های عزاداری با ما متفاوت هستند اما مساله ی مهم گرامیداشتی است که به یاد امام حسین علیه السلام برگزار می کنند. یعنی واقعه عاشورا برای آنها نیز حائز اهمیت است. واقعیت این است ظلم بزرگی که به امام حسین علیه السلام رفت را نمی توان به یک جریان یا فرقه خاص ارتباط داد. قصه امام حسین علیه السلام، امروزه فراتر از یک جریان و منسک و مکتب دینی است. این ها کلید واژه هایی قابل بحث است جریان و منسک است چرا که جریان امام حسین یک گفتمان و گفتمان دینی است. گفتمان به معنای واقعی کلمه. گفتمان به معنای دنباله روی توده ها. وقتی موضوعی به گفتمان تبدیل شد دیگر عده خاصی پیرو آن نیستند، بلکه توده ها پیرو آن هستند. وقتی موضوعی به گفتمان تبدیل شد فقط عده خاصی پیرو آن گفتمان نیستند بلکه آنهایی که نمی خواهند هم در مقابل آن کرنش می کنند. قصه عاشورا اینگونه است. حتی آنکه مسلمان نیست، وقتی قصه عاشورا را می بیند در مقابل عظمتش کرنش می کند ویادش را گرامی می دارد. یکی از نکات مهمی که فراموش کردیم وباید مورد توجه قرار بگیرد این است که امام حسین کاری کرد که قصه عاشورا در تاریخ نباشد بلکه فراتاریخی شود تا این قصه به یک گفتمان تبدیل شود. امام به ما درس داد اگر می خواهید حادثه ای تداوم داشته باشد، باید گفتمان باشد. امام این قصه را فرابخشی کرد گفتمانی می تواند باقی بماند. بنابراین موضوعی می تواند به گفتمان تبدیل شود که فرابخشی باشد یعنی اگر در جریان و اندیشه ای فقط به مذهب خاصی متعلق باشد ماندگار نیست. قصه امام حسین متعلق به یک مذهب خاص نیست.در ماجرای عاشورای امام حسین مسیحی، سیاه پوست، رنگین پوست، سیاه و سفید ، زن و مرد حضور دارند. نقش زنان، نقس کودکان در این ماجرا برجسته است. قصه امام حسین از جوان تا پیر را در برمی گیرد، پس قصه عاشورا فرابخشی است که باعث ماندگاری و پویایی این موضوع شده است.
چگونه می توان ارزش های حرکت امام حسین و عاشورا را در سطح فراشیعی معرفی کرد وشناساند؟
باید کاری را انجام دهیم که خود امام حسین علیه السلام انجام داد، یعنی معرفی فرابخش عاشورا. نباید عاشورا را وابسته به صنف خاص، مذهب خاص،جنسیت خاص کرد، نباید عاشورا محدود به جغرافیای خاص شود یا به زمان خاص و قوم خاصی محدود شود، بلکه باید با عاشورا رویکرد گفتمانی و به مثابه گفتمان برخورد کنیم تا تاثیر گذار باشد. اگر روایتی که از عاشورا بیان می کنیم فرابخشی و شبیه گفتمان نباشد و آن را در قالب عده ای نه توده ها و صنف خاصی بگذاریم که فقط صنف، جنسیت و عده کمی از آن بهره مند شوند قطعا ظلم بزرگی به امام حسین علیه السلام کرده ایم. نگاهی که عاشورا را برای همه زمان ها پایا می کند نگاهی است که عاشورا را فرابخشی معرفی می کند .نگاهی است که ما آن را فقط در قالب جنسیت و یک مکان خاص نبینیم بلکه او را اعم ببینیم. لذا حق نداریم در عاشورا نگاه فروکاستانه داشته باشیم، فقط نگاه مردانه،روایت مردانه داشته باشیم. وقتی عاشورا را روایت می کنیم باید زنان باید وهب مسیحی، عرب و عجم و کودک در این مقوله جا داده شوند. آن زمان است که عاشورا در نگاه فرابخشی قابل تعریف است.
با چه اقدامات و راهکارهایی می توان از فرصت عاشورا برای تحرک بخشی و بیداری جهان اسلام کمک گرفت؟
عاشورا از منظرهای مختلف می تواند مورد بحث قرار بگیرد. امروز دنیا نگاه دیگری به بحث الهیات دارد، نگاهی ناظر به حل نیازهای بشر. یعنی الهیات درصدد پاسخ دهی به نیازهای بشر است مثل الهیات صلح، الهیات محیط زیست برای حفظ محیط زیست. در نگاه عاشورا یکی از ساحت هایی که باید مورد توجه قرار بگیرد الهیات رهایی بخش و آزادی بخش است و عاشورا یک روایت جدی از الهیات آزادی بخش دارد. عاشورا روایت می کند که نباید شما را به بردگی بکشند الهیاتی که شما را به بردگی بکشد و چنبره ظلم را گسترده کند باید این الهیات باید مبارزه کرد. امام حسین نمی گوید باید با ظلم مبارزه کرد امام می گوید الهیاتی که شما رابه این سو فرا می خواند باید با او مبارزه کنید. امام می گوید من آمده ام که دین جدم را اصلاح کنم. یعنی یک خوانش و الهیاتی در جامعه دینی به وجود آمده که صحیح نیست، یعنی در زیر چتر این الهیات ظلم و بردگی انسان اتفاق افتاده است من آمده ام تا با این الهیات مخالفت کنم. الهیات عاشورا می گوید باید بشر آزاد باشد و امام حسین این موضوع را با شعار" هیات من الذله" به نمایش گذاشت. این موضوع یکی از بحث های مهم دنیا وجهان اسلام در تحرک بخشی به مبارزه با ظلم می تواند باشد که امام گفت: "من هرگز زیر بار ظلم نمی روم " اینها شعارهای بلندی است که امام با دادن خون خود وعزیزانش، نشان داد زیر بیرق ظلم نمی رود.
