کارشناس مسائل غرب آسیا در گفتگو با رضوی:
افراط گرایی داعشی و سلطه طلبی آمریکایی مانع همزیستی ادیان هستند
خبرگزاری رضوی. دیدار پاپ با آیت الله سیستانی از جمله دیدارهای خبر سازی بود که بخش بزرگی از دینداران و موحدان جهان را متوجه خود کرد. درباره ابعاد، فرصت های پیرامون سفر پاپ به عراق و دیدار با آیت الله سیستانی چه بود و وظایف شیعیان دراین باره چیست را با پیر محمد ملازهی در میان گذاشتیم که در ادامه آمده است.
آیا بعد از سفر پاپ به عراق و دیدار با آیت الله سیستانی در روابط بین پیروان ادیان در سطح منطقه یا جهان شاهد پیشرفت خواهیم بود؟
اگر از نظر کلی به برقراری ارتباط رهبران ادیان توحیدی با هم نگاه شود می توان گفت افزایش ارتباط ها به هر صورت مثبت است اما واقعیت این است که در جهان اسلام نیروهای میانه رو تعیین کننده نیستند بلکه جریان اقلیت رادیکال مانند داعش، القاعده و طالبان به گونه ای در جهان اسلام و در بین افکار عمومی جهان مطرح شده اند و با رفتارهای عجیب خود باعث تشدید انعکاس صدای خود در دنیا گردیدند و به تشدید اختلافات مذهبی در میان مسلمانان و نگرانی پیروان سایر ادیان از آموزه های اسلام دامن زده اند.
به هر حال افرادی مثل پاپ و آیت الله سیستانی نیروهایی هستند که به لحاظ فکری می توانند روی هواداران خود تاثیر بگذارند اما تأثیر آنان بر روی کسانی که در واقع مسبب اصلی خشونت در جهان هستند کم است. این موضوع مهمی است از این زاویه که بعضا این اقلیت های افراطی هستند که به تنش های مذهبی دامن می زنند. منتهی باید واقعیت دیگری را مد نظر قرار دهیم مبنی بر اینکه، بنیادگراها و بنیادگرایی با هم تفاوت هایی دارد، به این معنا که بنیادگرا ها به دنبال این هستند که می‌توان جوامع انسانی را به توسعه رساند و رفاه ایجاد کرد، این گروه به نوعی از طریق همگرایی با مذاهب و قومیت‌ها و مسائل مختلف این چنینی دنبال تحقق راهبردهای مد نظر خود هستند. از سوی دیگر بنیاد گرایی گروه هایی مثل داعش و القاعده هستند که معتقد هستند به زور باید با ایجاد حکومت و خلافت اسلامی آموزه های اسلام و احکام اسلامی را اجرا کرد، آنها معتقد هستند بدون تشکیل خلافت اسلامی امکان اجرای احکام اسلامی وجود ندارد.
نوع مبانی و رویکردهای نظری مراجع معنوی مسیحیان کاتولیک و مسلمانان شیعه چقدر در تصحیح روابط پیروان در عینیت اجتماع و منطقه مؤثر می دانید؟
به نظر بنده این دو نگاه در جریان ها باید مورد توجه قرار بگیرد. قطعا پاپ بنیادگرایی دارد یعنی معتقد است از طریق مسالمت‌آمیز و گفتگوی بین مذاهب می‌توان زمینه‌ای را فراهم کرد که بر اساس آن بین ادیان ابراهیمی همگرایی ممکن شود. این برداشت هم در مسیحیت و در دنیای اسلام وجود دارد یعنی در دنیای مسیحیت نیز اندیشه ای وجود دارد که از طریق دین و مشترکات دینی که بین ادیان ابراهیمی وجود دارد بتوان جوامع اسلامی را با جوامع مسیحی مرتبط کرد و پاپ نیز چنین اندیشه ای را دنبال می کند.
آیا سفر پاپ به بهبود اوضاع و ثبات داخلی عراق کمک می کند؟
آنچه که که پاپ در عراق انجام داد در سفر به مناطق مختلف عراق با این هدف بود تا گسل های به وجود آمده میان مسیحیان و مسلمانان در عراق را ترمیم کند و این موضوع را به جهان اسلام گسترش دهد این حرکت در ذات خود حرکت مثبتی است، اما در این باره که این حرکت تا چه اندازه قابل تحقق است جای بحث وجود دارد.
رفتار و رویکرد جوامع شیعه در ارتباطات آینده با جهان مسیحی و دیگر ادیان چگونه باید باشد تا قدرت و نقش آفرینی آنها را به دنیال آورد؟
واقعیت این است بین جریان های شیعی هم دو تفکر وجود دارد، تفکری که بر مبنای شیعه یا ژئوپلتیک شیعه حرکت می کند که عمدتا سیاست رسمی ایران اینگونه است. به نظر می رسد این حرکت به عراق، سوریه، افغانستان و پاکستان نیز تعمیم یافته است.
این موضوع جای بحث دارد که آیا ژئوپلتیک شیعه در تضاد با ژئوپلتیک تسنن قرار می گیرد؟ واقعیت این است که بین شیعه و سنی رویارویی های زیادی در منطقه ایجاد شده که نه به نفع اسلام و نه به نفع ایران است اما بخش دیگری از نگاه تشیع که مدارا جویانه است که در داخل ایران هم نگاه مدارا جویانه هم وجود دارد.
این تنوع و تفاوت ها همزمان م یتواند موجب همگرایی یا فاصله گیری جریان ها از هم شود.
ابتدا لازم است که دنیای تشیع در درون خود یک نگاه واحدی را پیدا کند بعد بر اساس آن نگاه واحد بتواند اسلام را محور قرار دهد نه مذهب را آنگاه اهل تسنن هم در این محور قرار می گیرند.
البته در اهل تسنن نیز تفاوت های داخلی وجود دارد مثلا در بین اخوانی ها و سلفی ها نیز نگاه های مختلف و بعضا متضادی هست اما همه این گروه های فکری مذهبی مدعی هستند که یک الگوی اسلامی قدرتمند را در اختیار دارند که اگر اجرا شود به سعادت دنیا و آخرت مسلمانان منتهی می شود.
به هر حال ممکن است در ایران یا در دنیای عرب جناحی با باور به تقویت اسلام و نه مذهب برنامه های وحدت گرایانه در جهان اسلام یا با ادیان ابراهیمی و توحیدی را دنبال کند که به نفع همه مردم جهان باشد نگاهی که همه رهبران مذهبی جهان اعم از پاپ یا آیت الله سیستانی آن را دنبال می کنند و زمینه ها و فرصت های مناسبی را می تواند ایجاد کند.
آیا بعد از سفر پاپ به عراق و دیدار با آیت الله سیستانی در روابط بین پیروان ادیان در سطح منطقه یا جهان شاهد پیشرفت خواهیم بود؟
اگر از نظر کلی به برقراری ارتباط رهبران ادیان توحیدی با هم نگاه شود می توان گفت افزایش ارتباط ها به هر صورت مثبت است اما واقعیت این است که در جهان اسلام نیروهای میانه رو تعیین کننده نیستند بلکه جریان اقلیت رادیکال مانند داعش، القاعده و طالبان به گونه ای در جهان اسلام و در بین افکار عمومی جهان مطرح شده اند و با رفتارهای عجیب خود باعث تشدید انعکاس صدای خود در دنیا گردیدند و به تشدید اختلافات مذهبی در میان مسلمانان و نگرانی پیروان سایر ادیان از آموزه های اسلام دامن زده اند.
به هر حال افرادی مثل پاپ و آیت الله سیستانی نیروهایی هستند که به لحاظ فکری می توانند روی هواداران خود تاثیر بگذارند اما تأثیر آنان بر روی کسانی که در واقع مسبب اصلی خشونت در جهان هستند کم است. این موضوع مهمی است از این زاویه که بعضا این اقلیت های افراطی هستند که به تنش های مذهبی دامن می زنند. منتهی باید واقعیت دیگری را مد نظر قرار دهیم مبنی بر اینکه، بنیادگراها و بنیادگرایی با هم تفاوت هایی دارد، به این معنا که بنیادگرا ها به دنبال این هستند که می‌توان جوامع انسانی را به توسعه رساند و رفاه ایجاد کرد، این گروه به نوعی از طریق همگرایی با مذاهب و قومیت‌ها و مسائل مختلف این چنینی دنبال تحقق راهبردهای مد نظر خود هستند. از سوی دیگر بنیاد گرایی گروه هایی مثل داعش و القاعده هستند که معتقد هستند به زور باید با ایجاد حکومت و خلافت اسلامی آموزه های اسلام و احکام اسلامی را اجرا کرد، آنها معتقد هستند بدون تشکیل خلافت اسلامی امکان اجرای احکام اسلامی وجود ندارد.
نوع مبانی و رویکردهای نظری مراجع معنوی مسیحیان کاتولیک و مسلمانان شیعه چقدر در تصحیح روابط پیروان در عینیت اجتماع و منطقه مؤثر می دانید؟
به نظر بنده این دو نگاه در جریان ها باید مورد توجه قرار بگیرد. قطعا پاپ بنیادگرایی دارد یعنی معتقد است از طریق مسالمت‌آمیز و گفتگوی بین مذاهب می‌توان زمینه‌ای را فراهم کرد که بر اساس آن بین ادیان ابراهیمی همگرایی ممکن شود. این برداشت هم در مسیحیت و در دنیای اسلام وجود دارد یعنی در دنیای مسیحیت نیز اندیشه ای وجود دارد که از طریق دین و مشترکات دینی که بین ادیان ابراهیمی وجود دارد بتوان جوامع اسلامی را با جوامع مسیحی مرتبط کرد و پاپ نیز چنین اندیشه ای را دنبال می کند.
آیا سفر پاپ به بهبود اوضاع و ثبات داخلی عراق کمک می کند؟
آنچه که که پاپ در عراق انجام داد در سفر به مناطق مختلف عراق با این هدف بود تا گسل های به وجود آمده میان مسیحیان و مسلمانان در عراق را ترمیم کند و این موضوع را به جهان اسلام گسترش دهد این حرکت در ذات خود حرکت مثبتی است، اما در این باره که این حرکت تا چه اندازه قابل تحقق است جای بحث وجود دارد.
رفتار و رویکرد جوامع شیعه در ارتباطات آینده با جهان مسیحی و دیگر ادیان چگونه باید باشد تا قدرت و نقش آفرینی آنها را به دنیال آورد؟
واقعیت این است بین جریان های شیعی هم دو تفکر وجود دارد، تفکری که بر مبنای شیعه یا ژئوپلتیک شیعه حرکت می کند که عمدتا سیاست رسمی ایران اینگونه است. به نظر می رسد این حرکت به عراق، سوریه، افغانستان و پاکستان نیز تعمیم یافته است.
این موضوع جای بحث دارد که آیا ژئوپلتیک شیعه در تضاد با ژئوپلتیک تسنن قرار می گیرد؟ واقعیت این است که بین شیعه و سنی رویارویی های زیادی در منطقه ایجاد شده که نه به نفع اسلام و نه به نفع ایران است اما بخش دیگری از نگاه تشیع که مدارا جویانه است که در داخل ایران هم نگاه مدارا جویانه هم وجود دارد.
این تنوع و تفاوت ها همزمان م یتواند موجب همگرایی یا فاصله گیری جریان ها از هم شود.
ابتدا لازم است که دنیای تشیع در درون خود یک نگاه واحدی را پیدا کند بعد بر اساس آن نگاه واحد بتواند اسلام را محور قرار دهد نه مذهب را آنگاه اهل تسنن هم در این محور قرار می گیرند.
البته در اهل تسنن نیز تفاوت های داخلی وجود دارد مثلا در بین اخوانی ها و سلفی ها نیز نگاه های مختلف و بعضا متضادی هست اما همه این گروه های فکری مذهبی مدعی هستند که یک الگوی اسلامی قدرتمند را در اختیار دارند که اگر اجرا شود به سعادت دنیا و آخرت مسلمانان منتهی می شود.
به هر حال ممکن است در ایران یا در دنیای عرب جناحی با باور به تقویت اسلام و نه مذهب برنامه های وحدت گرایانه در جهان اسلام یا با ادیان ابراهیمی و توحیدی را دنبال کند که به نفع همه مردم جهان باشد نگاهی که همه رهبران مذهبی جهان اعم از پاپ یا آیت الله سیستانی آن را دنبال می کنند و زمینه ها و فرصت های مناسبی را می تواند ایجاد کند.
