عضو هیئت رئیسه مجلس شورای اسلامی در گفتگو با رضوی:
زیارت را با نگاه خاص بومی مورد مطالعه قرار دهیم
دکتر احمد نادری عضو هیئت رئیسه مجلس شورای اسلامی در بیست و چهارمین نمایشگاه رسانه‌های ایران با حضور در غرفه خبرگزاری رضوی در گفتگو با خبرنگار ما در رابطه با پرداختن به موضوع زیارت و حوزه فرهنگ رضوی اظهار داشت: بنظرم یکی از دقیق ترین سئوالاتی که امروز از من در غرفه های مختلف و خبرگزاری‌ها پرسیده شد همین بود که بابت این سوال متشکرم.
وی افزود: نکته ای که علوم اجتماعی ایران باید در موردش صحبت شود یا دیده شود این است که به لحاظ تاریخی علوم اجتماعی ایران مخصوصا بعد از انقلاب اسلامی اساسا دچار نوعی از انحراف هم در دیدن سوژه و هم در مبحث روشی شده است لذا ما نوعی از انحراف را در علوم اجتماعی ایران می‌بینیم.
نادری با بیان اینکه پرداختن به این موضوع مفصل است، عنوان کرد: این انحراف در واقع به این معنا بود که پدیده‌ای به اسم جنگ را آنچنان که باید و شاید مطالعه نکرده بودیم و بعد از آن از مناسبت‌هایی که مرتبط با انقلاب اسلامی و مرتبط با حوزه بعد ديني فرهنگ ما بود را نیز غفلت کرده بودیم.
نماینده مجلس شورای اسلامی افزود: در واقع یک ارتباط مناسکی با حوزه های اعتقادی می‌بینیم که البته حوزه‌های اعتقادی خود را در مناسک بروز و ظهور می‌دهد مثل جشن‌های اعیاد شعبانیه که حوزه خاصی از مطالعات هست.
نادری با اشاره به زیارت اربعین نیز تصریح کرد: در رابطه با زیارت اربعین یک طرح مطالعاتی راه انداختیم اما هنوز وارد جریان اصلی علوم اجتماعی مرتبط با زیارت در ایران نشدیم.
وی خاطرنشان کرد: در بحث زیارت نیز اینگونه تحلیل می‌کنم که این عدم توجه به این موضوع را که خطای روشی و خطای بینشی در نوع نگاه و دیدن سوژه‌ها در حوزه علوم اجتماعی ایران بوده است.
نادری با بیان اینکه حوزه زیارت، حوزه تاریخی ماست، گفت: این حوزه با تک تک مسلمانان و نه فقط شیعیان و ایرانیان عجین شده است ؛به این معنا که مناسک حج را از ابتدای اسلام تا کنون داشته ایم چون یک منسک بوده و همه ما مسلمانان جهان از این منسک درکی داریم.
هضو هیئت رئیسه مجلس با بیان اینکه مناسک رنگ و بوی فرهنگهای مختلف را در اقلیم‌ها و نواحی مختلف، می‌گیرند، گفت: بحثی ما در علوم اجتماعی داریم که معتقد است سیستم عقیدتی که از بالا بر مردم قرار می‌گیرد رنگ فرهنگ می‌گیرد یعنی تشیع در لبنان رنگ لبنانی می‌گیرد البته اعتقادات و اصول آن سرجایش هست و امام و سیره همان است ولی تشیع لبنانی رنگ فرهنگ لبنانی گرفته به معنای روح و شکل و در جاهای مختلف چون ایران و آذربایجان نیز متفاوت است و رنگ فرهنگ همان منطقه را می‌گیرد.
نادری بیان کرد: درست است که زیارت خانه خدا و حج در واقع یک رنگ فرهنگی ملل و جوامع مختلف را می‌گیرد اما یک درک مشترک از حج وجود دارد لذا یک ذهنی از زیارت در تمام مردم مسلمان داریم.
به گفته او، در حوزه شیعی درک ما خاص تر است و در حوزه امام رضا علیه السلام و مختصات زندگی و شهادت و دفن ایشان در اقلیم توس و مشهد به طور ویژه تر تجربه خاص را برای ما ایرانیان و برای شیعیان غیر ایرانی به وجود می آورد.
نادری عنوان داشت: این حوزه پدیده و موضوع قابل مطالعه ای از ابتدای علوم اجتماعی ایران است که کمتر به آن پرداخته شده و در رویکرد های اخیری که در حال انجام است نیز زیارت را از منظر زیارت و یک تئوری بومی سعی شده مطالعه نشود. در واقع نوعی از توریسم زیارتی را اطلاق کردیم یعنی در ذیل مطالعات توریسم در حوزه اجتماعی زیارتها مطالعه شده است.
نادری متذکر شد: لذا این یک ضعف جدی است یعنی ما تئوری بومی برای بحث زیارت خلق نکردیم یا با نگاه خاص بومی زیارت امام رضا(ع) را مطالعه نکردیم که این خلأ جدی است.
وی گفت: تنها به این بعد از زاویه توریسم زیارتی نگاه کرده ایم همان‌گونه که مثلا توریسم درمانی و پزشکی یا تفریحی و .... داریم .
نادری خاطرنشان کرد: زیارت از آن دسته موضوعاتی است که علوم اجتماعی ایران در آن کار نکرده و مغفول مانده مثل پدیده‌هایی که یا ربط به مذهب و یا ربط به انقلاب اسلامی دارند که این یک ضعف جدی است که شاهدیم .
وی با بیان اینکه این ضعف می‌طلبد که ما به این سمت برویم گفت: خاطرم هست در دانشگاه امام رضا (ع) در مشهد اوایل دهه ۹۰ که دکترای سیاستگذاری فرهنگی را راه انداخت؛ موضوع به این سمت برد که مطالعات زیارت را نه به معنای توریستی بلکه به معنای مدل بومی مورد توجه قرار دهید و بر این اساس سعی کرد به این حوزه ورود کند.
به گفته او، هیچ کجا مانند دانشگاه امام رضا علیه السلام این ادبیات را برای زیارت نداریم که باید رسانه ای شده و هم تبدیل به کتاب شود که وطیفه آستان قدس رضوی است که پیگیر باشد.
وی افزود: نکته ای که علوم اجتماعی ایران باید در موردش صحبت شود یا دیده شود این است که به لحاظ تاریخی علوم اجتماعی ایران مخصوصا بعد از انقلاب اسلامی اساسا دچار نوعی از انحراف هم در دیدن سوژه و هم در مبحث روشی شده است لذا ما نوعی از انحراف را در علوم اجتماعی ایران می‌بینیم.
نادری با بیان اینکه پرداختن به این موضوع مفصل است، عنوان کرد: این انحراف در واقع به این معنا بود که پدیده‌ای به اسم جنگ را آنچنان که باید و شاید مطالعه نکرده بودیم و بعد از آن از مناسبت‌هایی که مرتبط با انقلاب اسلامی و مرتبط با حوزه بعد ديني فرهنگ ما بود را نیز غفلت کرده بودیم.
نماینده مجلس شورای اسلامی افزود: در واقع یک ارتباط مناسکی با حوزه های اعتقادی می‌بینیم که البته حوزه‌های اعتقادی خود را در مناسک بروز و ظهور می‌دهد مثل جشن‌های اعیاد شعبانیه که حوزه خاصی از مطالعات هست.
نادری با اشاره به زیارت اربعین نیز تصریح کرد: در رابطه با زیارت اربعین یک طرح مطالعاتی راه انداختیم اما هنوز وارد جریان اصلی علوم اجتماعی مرتبط با زیارت در ایران نشدیم.
وی خاطرنشان کرد: در بحث زیارت نیز اینگونه تحلیل می‌کنم که این عدم توجه به این موضوع را که خطای روشی و خطای بینشی در نوع نگاه و دیدن سوژه‌ها در حوزه علوم اجتماعی ایران بوده است.
نادری با بیان اینکه حوزه زیارت، حوزه تاریخی ماست، گفت: این حوزه با تک تک مسلمانان و نه فقط شیعیان و ایرانیان عجین شده است ؛به این معنا که مناسک حج را از ابتدای اسلام تا کنون داشته ایم چون یک منسک بوده و همه ما مسلمانان جهان از این منسک درکی داریم.
هضو هیئت رئیسه مجلس با بیان اینکه مناسک رنگ و بوی فرهنگهای مختلف را در اقلیم‌ها و نواحی مختلف، می‌گیرند، گفت: بحثی ما در علوم اجتماعی داریم که معتقد است سیستم عقیدتی که از بالا بر مردم قرار می‌گیرد رنگ فرهنگ می‌گیرد یعنی تشیع در لبنان رنگ لبنانی می‌گیرد البته اعتقادات و اصول آن سرجایش هست و امام و سیره همان است ولی تشیع لبنانی رنگ فرهنگ لبنانی گرفته به معنای روح و شکل و در جاهای مختلف چون ایران و آذربایجان نیز متفاوت است و رنگ فرهنگ همان منطقه را می‌گیرد.
نادری بیان کرد: درست است که زیارت خانه خدا و حج در واقع یک رنگ فرهنگی ملل و جوامع مختلف را می‌گیرد اما یک درک مشترک از حج وجود دارد لذا یک ذهنی از زیارت در تمام مردم مسلمان داریم.
به گفته او، در حوزه شیعی درک ما خاص تر است و در حوزه امام رضا علیه السلام و مختصات زندگی و شهادت و دفن ایشان در اقلیم توس و مشهد به طور ویژه تر تجربه خاص را برای ما ایرانیان و برای شیعیان غیر ایرانی به وجود می آورد.
نادری عنوان داشت: این حوزه پدیده و موضوع قابل مطالعه ای از ابتدای علوم اجتماعی ایران است که کمتر به آن پرداخته شده و در رویکرد های اخیری که در حال انجام است نیز زیارت را از منظر زیارت و یک تئوری بومی سعی شده مطالعه نشود. در واقع نوعی از توریسم زیارتی را اطلاق کردیم یعنی در ذیل مطالعات توریسم در حوزه اجتماعی زیارتها مطالعه شده است.
نادری متذکر شد: لذا این یک ضعف جدی است یعنی ما تئوری بومی برای بحث زیارت خلق نکردیم یا با نگاه خاص بومی زیارت امام رضا(ع) را مطالعه نکردیم که این خلأ جدی است.
وی گفت: تنها به این بعد از زاویه توریسم زیارتی نگاه کرده ایم همان‌گونه که مثلا توریسم درمانی و پزشکی یا تفریحی و .... داریم .
نادری خاطرنشان کرد: زیارت از آن دسته موضوعاتی است که علوم اجتماعی ایران در آن کار نکرده و مغفول مانده مثل پدیده‌هایی که یا ربط به مذهب و یا ربط به انقلاب اسلامی دارند که این یک ضعف جدی است که شاهدیم .
وی با بیان اینکه این ضعف می‌طلبد که ما به این سمت برویم گفت: خاطرم هست در دانشگاه امام رضا (ع) در مشهد اوایل دهه ۹۰ که دکترای سیاستگذاری فرهنگی را راه انداخت؛ موضوع به این سمت برد که مطالعات زیارت را نه به معنای توریستی بلکه به معنای مدل بومی مورد توجه قرار دهید و بر این اساس سعی کرد به این حوزه ورود کند.
به گفته او، هیچ کجا مانند دانشگاه امام رضا علیه السلام این ادبیات را برای زیارت نداریم که باید رسانه ای شده و هم تبدیل به کتاب شود که وطیفه آستان قدس رضوی است که پیگیر باشد.
