ضرورت جهش ملی و بین المللی در تألیف و نشر کتاب های رضوی

خبرگزاری رضوی. نقش کتاب در تمدن اسلامی برآمده و متکی بر نقش قرآن است. قرآن کتاب آسمانی مسلمانان بی شک اصلی ترین و بلکه یگانه عامل رشد منزلت کتاب در فرهنگ اسلامی است و از این رو می توان تمدن اسلامی را یک تمدن کتاب محور دانست.
اهل بیت رسول خدا(ص) از زمان امیرمؤمنان پیروان خویش را دعوت و تشویق به کتابت برای حفظ کلام و آثار وحی می نمودند و از این رو در شکل دهی به فرهنگ کتابت و صیانت از علوم الهی و اسلامی در قالب تألیف و قلم سهم بی بدیلی داشته اند. این در حالی است که دستگاه خلافت اقدامات متعددی را برای حذف آثار نبوت بصورت مکتوب به عمل آورد و کتابت را برخلاف سنت و رهنمودهای خاندان رسالت را مذمت می نمود.
یکی از ابعاد مهم تاریخ و فرهنگ اسلام توجه به فرهنگ نوشتاری است در حالی که در عصر نزول وحی، فرهنگ حاکم در تاریخ غرب و شرق، فرهنگ شفاهی بوده و کتابت آثار به لحاظ سخت افزاری و تولید و حفظ کتب به شکل انبوه پس از تمدن اسلامی در قرون چهارم و پنجم هجری به وجود آمده است.
با برپایی مدنیت اسلامی و شکل گیری مدینة النبی از همان قرن نخست، مفهوم نوشتن و کتابداری شکل گرفت و به تدریج در قرن چهارم، تمدن اسلام مرکز بزرگترین کتابخانه های جهان شد. در همین زمان در بخش های مختلف جهان اسلام از شمال آفریقا، جنوب و غرب اروپا تا مصر، عراق، شام و بغداد و نیز خراسان، کتابخانه هایی در تمدن نوین اسلامی با بیش صدها هزار جلد کتاب و اوراق گزارش شده است. این در حالی بود که بزرگترین کتابخانه ها در اروپا حدود چند صد جلد مطالب کتابت شده کلیسا را در خود بیشتر نداشتند. همزمان خواجه نصیر الدین طوسی دانشمند شهیر مسلمان، در کتابخانه خود قریب 600 هزار جلد کتاب داشته است. به گفته محققان تاریخ، پیدایش و تولید انبوه کاغذ در تمدن اسلامی شکل گرفت و کارگاه های تولید کاغذ ایجاد می شود و 17 نوع کاغذ از مشرق اسلامی تا مغرب تولید می شده است.
برآمدن مفهوم چاپ کتاب، کتابداری، طبقه بندی کتب و مانند اینها همه از تمدن اسلامی بود و این موارد زیرساخت مهمی برای توسعه علم گردید و در پی آن کتابخانه ها در مراکز و شهرهای بزرگ دنیای اسلام تأسیس گردید.
در این میان کتابخانه آستان قدس رضوی یکی از بزرگترین کتابخانه‌های ایران، شرق اسلامی و جهان اسلام است که در حرم رضوی قرار دارد.
تاریخچۀ کتابخانۀ آستان قدس رضوی با فراز و فرودهای گوناگون تاریخی در خراسان و مشهد مقدس پیوند خورده است. نخستین بار شش قرن پیش با همت واقفان و اهداکنندگان و عالمان مسلمان، اولین کتابخانه رضوی شکل گرفت و سپس عواملی نظیر روی آوردن طلاب علوم دینی و زائران فاضل و دوستدار فرهنگ، موجبات رونق آن را فراهم آورد.
در حال حاضر کتاب و کتابخوانی را می توان یکی از ارکان فعالیت های حرم مطهر رضوی و سازمان آستان قدس به شمار آورد و به فضل وجود یکی از برجسته ترین کتابخانه های خاورمیانه نهضت کتاب و کتابخوانی علاوه بر مشهد و خراسان در مقیاس بین المللی نیز با محوریت امام رضا(ع) پیش می رود.
ابتکار کتاب سال رضوی یکی از رویدادهایی است که در جوار این تلاش ها و از درون کتابخانه مرکزی آستان قدس رضوی جوشید و اکنون بالغ بر یک دهه است که رضوی پژوهان ایران و جهان اسلام را با خود آشنا کرده است.
در این رابطه رئیس سازمان علمی و فرهنگی آستان قدس رضوی، جشنواره کتاب سال رضوی را دنبال کننده جریان نشر فرهنگ رضوی در عرصه ملی و بین المللی دانسته است چرا که هرساله بر ابعاد آن افزوده شده و گسترش می یابد.
اما تولیت آستان قدس رضوی در آئین اختتامیه سیزدهمین جشنواره بین‌المللی کتاب سال رضوی با بیان اینکه متأسفانه بزرگان دین و علمای شاخص که خدمات بزرگ فرهنگی داشته‌اند در میان مردم ناشناخته هستند درباره جایگاه کنونی کتاب در منظومه زیارت و مشهدالرضا گفته است: مشهد به‌واسطه بارگاه منور رضوی چشمه جوشان معارف و فرهنگ انسان‌ساز رضوی است و سوغات این شهر باید کسب معرفت از این امام همام باشد.
وی تصریح کرده است: سوغات شهر مشهد که محل دفن عالم آل محمد و پاره تن پیامبر(ص) است و یا سوغات شهر قم که حوزه علمیه کهن و تأثیرگذار را در خود جای داده، با رویکرد فرهنگی و زیارتی این شهرها متناسب نیست و اصلاح این هویت فرهنگی بر عهده اهالی فرهنگ و قلم است.
مسئولان حرم رضوی بارها دغدغه جدی خود را برای تعمیق باورها و اصلاح فرهنگ زائر و زیارت از طریق کتاب به عنوان پایدارترین روش تربیتی ابراز داشته اند و در حال حاضر مشهدالرضا به برکت انبوه پژوهش ها، تألیفات و نگارش ها با محوریت حرم و امام رضا(ع) یکی از قطب های فکری و انتشاراتی کشور است و جشنواره کتاب سال رضوی در این زمینه نقش پیشران را دارد.
در همین حال به نظر می رسد رشد این حرکت مبارک نیازمند برنامه ریزی ها و ابتکارات و خلاقیت های وسیع تر و تازه تر است. همانطور که اشاره شد تمدن اسلامی بدون کتاب طراوت و رونقی نداشته و نخواهد داشت و از این رو لازم است تا ظرفیت های ممتاز حرم رضوی برای جهش در امر کتاب با دعوت از نخبگان و فرهیختگان و عالمان و نویسندگان ایران و جهان اسلام بکار گرفته شود. رقابت سنگین میان کشورهای اسلامی برای محوریت یافتن در تولید فکر و کتاب مسئولیت پیروان اهل بیت(ع) و دوستداران حضرت رضا(ع) را سنگین تر می کند.
در این راستا بنیاد بین المللی فرهنگی هنری امام رضا(ع) وابسته به وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی نیز به عنوان یکی دیگر از کانون های عمده تولید فکر و فرهنگ در ایران و جهان تشیع، در طول فعالیت های خود آثار گرانسنگی در حوزه علوم و معارف رضوی پدید آورده است که برخی از آنها در میان صاحبنظران مرجع علمی و منبع استناد است و بارها در جشنواره ها و رویدادهای بزرگ کتاب برگزیده و مورد تقدیر قرار گرفته است.