گزارش خبرگزاری رضوی؛
تحلیلی انتقادی از دیدگاه ابن تیمیه در منزلت علمی‌‌امام رضا(ع)
خبرگزاری رضوی. بهمن دهستانی. تاریخ فکر اسلامی در ادوار مختلف پر از سربرآوردن چهره ها و شخصیت هایی است که با افکار خود مسیر اندیشه مسلمانان را تحت تأثیر قرار داده اند. نگرانی های رسول خدا ص و اهل بیت ع ایشان نسبت به انحراف امت اسلامی و جهاد فکری و عملی ایشان برای صیانت از سلامت و اصالت عقیده مسلمانان و پیروان خویش بخش بزرگی از اتفاقات قرون نخستین اسلام را تشکیل می دهد. امامان اهل بیت ع با بنیانگذاری مکتبی متکی بر آموزه های وحیانی و فقاهت عالمان صالح و عادل و وفادار به منطق خاندان رسالت، نسل های برجسته ای از اندیشمندان اسلامی را تربیت کردند که حافظ تعالیم قرآن و عترت شدند.
در این میان دستگاه خلافت به عنوان اصلی ترین جریان مخالف رهبری امیرمؤمنان و فرزندان معصوم او با شکل دهی و ترویج افکار مغایر با ارزش ها و معیارهای قطعی سنت رسول خدا و اهل بیت علیهم السلام در جهت تضعیف شیعیان می کوشیدند.
در کنار دانش آموختگان و تربیت یافتن راستین اهل بیت ع، تاریخ اسلام شاهد تعداد فراوانی از عالمان برآمده از اراده خلافت اموی و عباسی و حکومت های جور بعد از آنها بوده است.
در قرون میانه اسلامی شخصیتی مشهور به نام ابن تیمیه در امتداد اندیشمندان مکتب خلافت تأثیرهای فراوانی بر جریان فکری خارج از تشیع میگذارد که آثار آن تا به امروز باقی است.
تقی الدین احمد بن عبدالحلیم معروف به ابن تیمیه (661-728 ق) در دوران زندگی خود نظرهایی را مطرح کرد که باعث تشویش اذهان و آشفتگی فکری در جهان اسلام شد. در عین حال او دارای تألیفات مهم و تأثیرگذار است به گونه ای که شمار آثار او تا 300 عنوان ذکر شده است. از مهم ترین و مشهورترین کتابهای او «منهاج السنة النبویة فی نقض کلام الشیعة والقدریة» که ابن تیمیه آن را در رد کتاب «منهاج الکرامة فی معرفة الإمام والإمامة» علامه حلی نوشته است.
آثار و عقاید ابن تیمیه از اصلی ترین منابع تخریب شیعه در طول ادوار بعد از او تا به امروز از ناحیه جریان موسوم به سلفیه و وهابیت بوده است و از این رو شناخت و بررسی و پاسخگویی به آنها لازم است. این منابع فضای مسمومی بر ضد پیروان اهل بیت ع در جهان اسلام ایجاد کرده است و امکان نگاه و مطالعه منطقی درباره باورهای شیعیان را سلب نموده و شکاف عمیقی در میان مذاهب اسلامی ایجاد کرده است که از درون آن آتش کینه و جنگ و خون ریزی چند دهه است کشورهای عربی و اسلامی را درگیر ساخته است.
حساسیت این تیمیه بر روی فضایل اهل بیت ع و انکار آنها بطور برجسته ای نمود دارد و در این زمینه گروهی از پژوهشگران در تحقیقی با عنوان «تحلیل انتقادی از دیدگاه این تیمیه در منزلت علمی امام رضا ع» که در آخرین شماره فصلنامه پژوهشی فرهنگ رضوی توسط بنیاد بین المللی امام رضا ع در تابستان جاری انتشار یافته و به واکاوی مطالب و ادعاهای این شخصیت مطرح جریان سلفی نسبت به امام رضا ع پرداخته اند.
اهل بیت ع و به ویژه امام رضا ع نزد برخی اندیشمندان اهل سنت همیشه دارای احترام بوده اند و آنان بر مقام علمی و معنوی و حرمت و منزلت والای ایشان تأکید کرده اند. از این رو مشاهده می شود اهل سنت در منابع تفسیری، حدیثی، تاریخ و رجال به بیان فضایل خاندان رسالت پرداخته اند اما در این میان ابن تیمیه با حدیث گرایی افراطی در آثار خود به انکار و تکذیب این فضایل پرداخته است.
فضایل و مناقب معنوی و علمی و سیاسی و اجتماعی امام رضا ع به گونه ای است که در عصر آن حضرت و بعد از آن از شهرت فراوانی برخوردار بوده و غالب عالمان اهل سنت به آن اذعان داشته اند یا دست کم آن امام را یک شخصیت برجسته و محترم از آل البیت می دانسته اند اما ابن تیمیه نه تنها در رد فضایل حضرت ثامن الحجج برمی آید بلکه اهانت هایی به ایشان روا می دارد.
نخستین و یکی از عمده ترین اشکالات و شبهاتی که ابن تیمیه بطور قاطع نسبت به حضرت علی بن موسی الرضا ع اظهار می دارد مسئله اعلمیت امام است. او مدعی است اعلمیت یا برتری علمی امام رضا ع ادعایی بیش نبوده و مستندی ندارد. در حالی که به گواهی معتبر تاریخی خلیفه وقت حاکم بر مسلمانان به دلیل دانش گسترده امام رضا ع مجالس متعددی را با شرکت سران مذاهب ترتیب داد و به همین گونه دلایل منزلت علمی امام هشتم اهل بیت ع امر آَشکاری در میان علمای امت بوده است اما ابن تیمیه در صدد انکار آن برمی آید و روشی بدعت آمیز در این حوزه دارد.
نوشته ها و اذعان عالمان و مؤرخان اهل سنت به منزلت امام رضا ع بخشی از پاسخ هایی است که می توان در رد و نقص دیدگاه های ابن تیمیه مطرح نمود.
محمد بن جریر طبری از مورخان و مفسران مشهور اهل سنت می نویسد: « در سال 201 قمری مأمون، علی بن موسی بن جعفر بن محمد بن علی بن حسین بن علی بن ابیطالب را ولیعهد مسلمانان و جانشین خود قرار داد، وی را الرضا من آل محمد لقب داد و دستور داد سپاهش لباس سیاه دور افکنند و لباس سبز بپوشند و این موضوع را به همه بلاد اطلاع داد. مأمون کسی را که برتر و پرهیزکارتر و داناتر از علی بن موسی باشد پیدا نکرد(طبری، ج5، ص137). قابل توجه است که طبری نزد ابن تیمیه جایگاه ویژه ای داشته، به گونه ای که از تفسیر وی با عنوان «اجل التفاسیر المأثورة واعظمها قدرا» یاد کرده و مکرر به اسناد او اعتماد می نماید و آن را حاوی سخنان سلف می داند.
پژوهش انتشار یافته در شماره 38 فصلنامه علمی پژوهشی فرهنگ رضوی تلاش نموده است تا اصلی ترین نقطه نظرات و دلایل ابن تیمیه در رد منزلت علمی امام رضا ع را یک به یک بررسی و نقد نماید و در این زمینه توانسته اطلاعات و مستندات ارزشمندی را از تناقض ها یا اشتباهات ابن تیمیه گردآوری و طرح نماید.
به باور بسیاری از اندیشمندان جهان اسلام مقابله با پدیده تکفیر و ایجاد تفاهم میان مذاهب قبل از هر چیز نیامد تصحیح منابع فکر اسلامی است که نزد جریان های متعددی از اهل سنت صورتی از قداست و حتمیت یافته است. اکنون صاحبنظران زیادی در کشورهای اسلامی دیدگاه های انتقادی متنوعی نسبت به این تیمیه بیان داشته اند و درباره او آثار انتقادی زیادی انتشار یافته است. این رویکرد در ده سال گذشته با آشکار شدن نتایج افکار ابن تیمیه که در قالب کشتار پیروان مذاهب اسلامی خود را نشان داد پررنگ تر شده است.
در این میان دستگاه خلافت به عنوان اصلی ترین جریان مخالف رهبری امیرمؤمنان و فرزندان معصوم او با شکل دهی و ترویج افکار مغایر با ارزش ها و معیارهای قطعی سنت رسول خدا و اهل بیت علیهم السلام در جهت تضعیف شیعیان می کوشیدند.
در کنار دانش آموختگان و تربیت یافتن راستین اهل بیت ع، تاریخ اسلام شاهد تعداد فراوانی از عالمان برآمده از اراده خلافت اموی و عباسی و حکومت های جور بعد از آنها بوده است.
در قرون میانه اسلامی شخصیتی مشهور به نام ابن تیمیه در امتداد اندیشمندان مکتب خلافت تأثیرهای فراوانی بر جریان فکری خارج از تشیع میگذارد که آثار آن تا به امروز باقی است.
تقی الدین احمد بن عبدالحلیم معروف به ابن تیمیه (661-728 ق) در دوران زندگی خود نظرهایی را مطرح کرد که باعث تشویش اذهان و آشفتگی فکری در جهان اسلام شد. در عین حال
آثار و عقاید ابن تیمیه از اصلی ترین منابع تخریب شیعه در طول ادوار بعد از او تا به امروز از ناحیه جریان موسوم به سلفیه و وهابیت بوده است و از این رو شناخت و بررسی و پاسخگویی به آنها لازم است. این منابع فضای مسمومی بر ضد پیروان اهل بیت ع در جهان اسلام ایجاد کرده است و امکان نگاه و مطالعه منطقی درباره باورهای شیعیان را سلب نموده و شکاف عمیقی در میان مذاهب اسلامی ایجاد کرده است که از درون آن آتش کینه و جنگ و خون ریزی چند دهه است کشورهای عربی و اسلامی را درگیر ساخته است.
حساسیت این تیمیه بر روی فضایل اهل بیت ع و انکار آنها بطور برجسته ای نمود دارد و در این زمینه گروهی از پژوهشگران در تحقیقی با عنوان «تحلیل انتقادی از دیدگاه این تیمیه در منزلت علمی امام رضا ع» که در آخرین شماره فصلنامه پژوهشی فرهنگ رضوی توسط بنیاد بین المللی امام رضا ع در تابستان جاری انتشار یافته و به واکاوی مطالب و ادعاهای این شخصیت مطرح جریان سلفی نسبت به امام رضا ع پرداخته اند.
اهل بیت ع و به ویژه امام رضا ع نزد برخی اندیشمندان اهل سنت همیشه دارای احترام بوده اند و آنان بر مقام علمی و معنوی و حرمت و منزلت والای ایشان تأکید کرده اند.
فضایل و مناقب معنوی و علمی و سیاسی و اجتماعی امام رضا ع به گونه ای است که در عصر آن حضرت و بعد از آن از شهرت فراوانی برخوردار بوده و غالب عالمان اهل سنت به آن اذعان داشته اند یا دست کم آن امام را یک شخصیت برجسته و محترم از آل البیت می دانسته اند اما ابن تیمیه نه تنها در رد فضایل حضرت ثامن الحجج برمی آید بلکه اهانت هایی به ایشان روا می دارد.
نخستین و یکی از عمده ترین اشکالات و شبهاتی که ابن تیمیه بطور قاطع نسبت به حضرت علی بن موسی الرضا ع اظهار می دارد مسئله اعلمیت امام است. او مدعی است اعلمیت یا برتری علمی امام رضا ع ادعایی بیش نبوده و مستندی ندارد. در حالی که به گواهی معتبر تاریخی خلیفه وقت حاکم بر مسلمانان به دلیل دانش گسترده امام رضا ع مجالس متعددی را با شرکت سران مذاهب ترتیب داد و به همین گونه دلایل منزلت علمی امام هشتم اهل بیت ع امر آَشکاری در میان علمای امت بوده است اما ابن تیمیه در صدد انکار آن برمی آید و روشی بدعت آمیز در این حوزه دارد.
نوشته ها و اذعان عالمان و مؤرخان اهل سنت به منزلت امام رضا ع بخشی از پاسخ هایی است که می توان در رد و نقص دیدگاه های ابن تیمیه مطرح نمود.
محمد بن جریر طبری از مورخان و مفسران مشهور اهل سنت می نویسد: « در سال 201 قمری مأمون، علی بن موسی
پژوهش انتشار یافته در شماره 38 فصلنامه علمی پژوهشی فرهنگ رضوی تلاش نموده است تا اصلی ترین نقطه نظرات و دلایل ابن تیمیه در رد منزلت علمی امام رضا ع را یک به یک بررسی و نقد نماید و در این زمینه توانسته اطلاعات و مستندات ارزشمندی را از تناقض ها یا اشتباهات ابن تیمیه گردآوری و طرح نماید.
به باور بسیاری از اندیشمندان جهان اسلام مقابله با پدیده تکفیر و ایجاد تفاهم میان مذاهب قبل از هر چیز نیامد تصحیح منابع فکر اسلامی است که نزد جریان های متعددی از اهل سنت صورتی از قداست و حتمیت یافته است. اکنون صاحبنظران زیادی در کشورهای اسلامی دیدگاه های انتقادی متنوعی نسبت به این تیمیه بیان داشته اند و درباره او آثار انتقادی زیادی انتشار یافته است. این رویکرد در ده سال گذشته با آشکار شدن نتایج افکار ابن تیمیه که در قالب کشتار پیروان مذاهب اسلامی خود را نشان داد پررنگ تر شده است.
