ماه رمضان، ماه همبستگی و جنبش معنوی جهان اسلام

خبرگزاری رضوی. بهمن دهستانی. ماه مبارک رمضان را می توان ماه جهان اسلام نامید چرا که بزرگترین جنبش معنوی جهان معاصر در میان ملل مسلمان با برگزاری آیین های متنوع به مدت 30 روز، دنیای تازه ای را بوجود می آورد.
روزه و روزه داری از ارکان شریعت اسلام و یکی از ضرورت های مسلمانی است که در ماه رمضان بر تمامی مکلفین مسلمان واجب می شود و در لسان نبی اعظم(ص) به ضیافت و میهمانی خدا از آن یاد شده است. تعبیر رسول اکرم(ص) از ماه رمضان به ماه میهمانی خدا نشان از یک منزلت والا و بی همتا در این مناسبت شگرف دارد که موجب تحولات فردی و اجتماعی بی نظیری می گردد.
شاید در میان تمان ادیان موجود در جهان، مناسبتی مانند ماه رمضان نباشد که فراتر از محیط های محلی، باعث تأثیرات بین المللی متعدد گردد. ماه رمضان در غالب کشورهای اسلامی با فضایی از نشاط و جشن و تبریک و امید آغاز می شود و با سپری یکماه با عید فطر به عنوان بزرگترین عید اسلامی پایان می پذیرد.
حجم تغییرات جاری در زندگی فردی و جمعی مسلمانان در ماه رمضان و همچنین مشترکات فراوان آنها در اعمال عبادی و فرهنگی و اجتماعی که به این مناسبت به جا می آورند یکی از جلوه های پرشکوه هویت و اتحاد اسلامی است که به قدر لازم اهمیت آن مورد توجه قرار نمی گیرد.
احکام و تکالیف الهی در رمضان، هدایتگر انسان به سمت سعادت حقیقی و تزکیه نفس است. تنوع رسوم و آیین های روزه داری در کشورهای مختلف مسلمان، زیبایی خاصی را به فضای معنوی و روحانی این ماه می بخشد و مردم هر نقطه از جهان با زبان، آداب، رسوم و باورهای خود به استقبال ماه خدا می روند و مهمان خوان پرنعمت پروردگار می شوند.
فريضه ها و عبادت ها در ماه ميهماني خدا، اصول و قواعد مشترک و خاص خود را دارد اما نحوه اجراي مراسم افطاري، سحري و ديگر سنت ها در مناطق مختلف دنيا با يكديگر متفاوت است كه اين تنوع را مي توان نشات گرفته از شرايط اقليمي و تفاوت خصوصيت هاي فردي و اجتماعي جوامع گوناگون دانست. همين تنوع و تعدد برپايي مراسم را مي توان از زيبايي هاي ماه ميهماني خدا به شمار آورد كه آن را در سراسر جهان به يكي از دلپذيرترين ماه هاي عبادت و بندگي تبديل كرده است. گستراندن سفره هاي افطاري، سحري و شكرگزاري بر نعمت هاي بيكران پروردگار، با هدف درك مستمندان و دستگيري از آنها، درس هاي متعالي و ارزشمندي را به همراه دارد كه به بركت فرا رسيدن ماه مبارك رمضان اتفاق مي افتد.
از منظر جامعه شناسی و مردم شناسی، تنوع جاری در آیین های ماه رمضان در کشورهای اسلامی از بی نظیرترین نمونه های حیات انسانی و اجتماعی در جهان و در میان ادیان است و این تکثر فرهنگی در کنار دستورات ثابت عبادی ترکیب شگفت انگیز و چشم نوازی را در دیدگان مردمان دنیا بوجود آورده است.
آرامش و طمأنینه و نوع دوستی و امدادرسانی گسترده به نیازمندان در ماه رمضان، صلح گرایی جوامع مسلمان را در شرایطی که جریان های تکفیری موجب تشویه صورت اسلام می شوند را برجسته می سازد. برخلاف تبلیغات گروه های تکفیری و همچنین رسانه های غربی، غالب جمعیت جهان اسلام در عین وفاداری و التزام به هویت و باورهای اسلامی، خواستار همزیستی مسالمت آمیز با دیگر ملل هستند.
برگزاری آیین افطار و نماز در میدان معروف تایمز نیویورک در نخستین روز ماه رمضان که بازتاب زیادی در رسانه ها یافت تلاشی برای ابراز هویت و در عین حال معرفی زیست اسلامی توسط مسلمانان مقیم آمریکا بود. در این میان شیعیان بیت(ع) نیز در سراسر دنیا همراه با دیگر مسلمانان از امتیازات برگرفته از مکتب اهل بیت(ع) بر غنا و طراوات برنامه های ماه رمضان می افزایند و آن را از گزند انحراف و افراط مصون نگه می دارند.
این جنبش بزرگ معنوی و اجتماعی سایه خود را بر مناسبات سیاسی میان دولت ها نیز افکنده است و معمولا از فرصت ماه رمضان برای کاهش منازعات مسلحانه و جنگ ها در سرزمین های اسلامی استفاده شده یا بر آن تأکید می شود. امسال آغاز آتش بس در یمن همزمان با ماه رمضان یکی از این جلوه ها بود. همچنین تبادل پیام های تبریک میان سران دولت های مسلمان و نیز تماس های تلفنی بین رهبران کشورهای اسلامی به مناسبت ماه رمضان یا عید فطر از دیگر خصوصیات این ماه پربرکت است.
این روند موجب شکل گیری مفهوم دیپماسی رمضان در سال های اخیر شده است و کشورهای بزرگ اسلامی تلاش می کنند از این مناسبت برای پیشبرد اهداف خود در حوزه های مختلف استفاده کنند. حتی کشورهای غیراسلامی نیز برنامه هایی را در ماه رمضان به اجرا می گذارند. پیام سالانه رئیس جمهور آمریکا یا مراسم افطاری در کاخ سفید یکی از این اقدامات است. همزمان مجامع غیرسیاسی غیر مسلمان در اروپا یا امریکا برای ابراز همبستگی با مسلمانان در پیام هایی ماه رضمان را گرامی می دارند که پیام های تبریک باشگاه های معروف ورزش فوتبال، نمونه قابل توجهی از آن است.
از این رو ماه رمضان براستی ماه جهان اسلام است و شایسته است ظرفیت ها و فرصت های مندرج و موجود در آن بیشتر از گذشته مورد استفاده نخبگان و فعالان و جوامع مسلمان قرار بگیرد.