شاخص های مطلوبِ کتاب های دینی و زیارتی ویژه کودکان کدام اند؟

به گزارش خبرنگار سرویس زیارت خبرگزاری رضوی، سی و یکمین نمایشگاه کتاب تهران در حالی روزهای پایانی خود را سپری می کند که بخش ناشران کودک و نوجوان با حضور پرشور بچه ها به همراه خانواده ها رنگ و بوی دیگری دارد. برخی مراجعان از غرفه‌های کتاب با یک یا دو عنوان کتاب خارج می شوند اما مکرر دیده می شود که مراجعانی با هشت کیسه پلاستیکی پر از کتاب از غرفه بیرون می‌ روند! همه این‌ جلوه ها بیانگر آن است که هستند کسانی که هنوز هم یار مهربان تنها نیست و همراهان پرشماری دارد.

آموزش آموزه‌های دینی و مذهبی به کودکان از مواردی است که اغلب مورد توجه والدین و مربیان در مدارس و مهدکودک‌ها است و امروزه شاهد انتشار انبوهی از کتاب‌های دینی و مذهبی متنوع برای کودکان و نوجوانان هستیم که این مسئله در نمایشگاه کتاب تهران بسیار به چشم می آمد.
در حال قدم زدن در نمایشگاه کتاب بودم که این سوال فکرم را مشغول کرد که آیا امروزه شخصیت کودکانه ای که الگوی زیارتی و قرآنی برای بچه ها باشد و آنان به راحتی بتوانند با او ارتباط برقرار کنند وجود دارد یا خیر؟ که ناگهان چشمم به مجموعه کتاب های داستانی با عناوینی چون «حسنی میره حرم امام رضا(ع)» یا «حسنی میره به شهر قم» افتاد که کودکان خردسال به همراه پدران و مادرانشان در حال تماشا و خرید آنها بودند.

           

                              
این مجموعه کتاب ها با طراحی جلد متناسب و جذاب نظر کودکان را به خود جلب می کرد. از این رو تلاش کردیم در یک گزارش میدانی از نمایشگاه کتاب تهران با معرفی برخی ناشران کتاب دینی و ظرفیت های آنان نظر کارشناسان و مردم را درباره کتاب دینی مطلوب جویا شویم.
امین الله پور مهر مدیر غرفه ی انتشارات زائر وابسته به حرم مطهر حضرت معصومه(س) با اشاره به این که مجموعه کتاب های «حسنی» جزء پرفروش ترین کتاب های زیارتی کودکانه ی آنها بوده است اظهار داشت انتشارات زائر از سال 75 فعالیت خود را آغاز کرده و محور عمده فعالیت‌های این نشر را قرآن، معارف اهل بیت(ع) و خصوصا معرفی شخصیت حضرت فاطمه معصومه(س) تشکیل می دهد.
او افزود : 12 سال است که در نمایشگاه کتاب تهران غرفه داریم و آثار کودک مذهبی و زیارتی را عرضه می کنیم که خوشبختانه هر سال نسبت به سال گذشته حضور پدران و مادران به همراه فرزندانشان در این نمایشگاه بیشتر می شود که نوید نهادینه شدن فرهنگ کتابخوانی در میان فرزندان و کودکان را می دهد.
پورمهر ادامه داد : بخشی از فعالیت‌های انتشارات زائر ویژه کودکان است و در این غرفه حدود 200 عنوان کتاب شعر و داستان های متنوع با مضامین دینی و مذهبی وجود دارد که با توجه به کیفیت بالای کتاب ها از لحاظ متن و گرافیک، پرفروش بوده اند اما اتفاق جالبی که افتاده این است که در میان کتاب های زیارتی در انتشارات ما کتاب های «حسنی» که با پیوست زیارت عرضه می شود نسبت به دیگر کتاب ها پرفروش تر است!
 
                                   
این کتاب ها عناوینی مختلفی مانند: «حسنی میره به شهر قم»، «حسنی میره حرم امام رضا(ع)»، «حسنی می خواد نماز بخونه»، «حسنی خدا رو دوست داره» دارد که در قالب اشعار قصه خود را بیان می دارد و همان گونه که پدران و مادران با داستان های «حسنی» نوستالژی داشتند، این خاطره را با رویکردی جدید به کودکان خود القاء می کنند.
او در پایان گفت: امیدوارم فرهنگ کتابخوانی روز به روز بیشتر شود و با انتشار کتاب های زیارتی و مذهبی، کودکان بیشتر به کتاب خوانی علاقه مند شوند.
 
در ادامه نظر چند تن از مادران و پدران و انتظارات آنان را در خصوص عرضه ی کتاب دینی مطلوب جویا شدیم.

                                    
خانم زهرا ابراهیمی یک پسر 6 ساله دارد و معاون پرورشی یک مدرسه ی دخترانه است. او معتقد است اگر از سنین کم بچه ها را با سیره ائمه(ع) آشنا کنیم قطعا این روش در وجود آن ها نهادینه می شود و مولفین این کتاب ها به گونه ای کتاب ها را نگارش کنند و صفحه آرایی چنین کتاب هایی آنچنان جذاب باشد که وقتی یک کودک به خواندن کتاب مذهبی علاقه مند می شود این حس حتی در بزرگسالی و نوجوانی همچنان همراه او باقی بماند.
وی با اشاره به نقش مدارس قرآنی در کتابخوان کردن بچه ها اظهار داشت: با توجه به اینکه بیشتر وقت بچه ها در مدارس صرف می شود چه خوب است که مدارس یک زنگ را به معرفی کتاب های دینی و زیارتی اختصاص دهند و با برگزاری مسابقات کتابخوانی و در نظرگرفتن جوایز ویژه، فرهنگ کتابخوانی را در وجود بچه ها نهادینه کنند.
این مربی فرهنگی افزود: اگر خانواده ای فرزند خود را قبل از مقطع پیش دبستانی به کتاب علاقه مند نکرد، این وظیفه را مدارس هم نمی توانند به خوبی اجرا کنند و بعضا کتاب هایی را منطبق بر افکار و سلیقه های فردی به بچه ها معرفی می کنند، پس چه خوب است که این فرهنگ از خانه به مدرسه منتقل شود و بچه ها زمینه ی پذیرش کتاب خواندن را آموخته باشند.
ابراهیمی با اشاره به اینکه کودکان را از همان سن کم می توانیم با کتاب آشنا کنیم و فرهنگ کتاب خوانی را توسعه دهیم، گفت: به عنوان مثال من یک فرزند 6 ماهه دارم و دیوار اتاق او را با پوستر های کودکانه مذهبی طراحی کردم، قطعا وقتی بچه ای 6 ماهه از همان سن چشمش به این پوستر ها می افتد می تواند در بزرگسالی ارتباط بیشتری برقرار کند. همچنین سعی می کنم کتاب را به دستان فرزندم بدهم با این وجود که شاید خیلی درک صحیحی از کتاب نداشته باشد اما همین لمس کردن کتاب بسیار مهم است.

                                      
                                       
در سالن ناشران کودک و نوجوان بازدید کننده دیگری به نام آقای اکبری که خود را مشاور کودک معرفی نمود و به دنبال خرید کتاب مذهبی برای فرزندش بود در پاسخ به این سوال که کتاب مذهبی مطلوب به نظر او چه شاخص هایی دارد بیان داشت: من همیشه به دنبال نویسنده های معتبر در این حوزه هستم چرا که کودکان نیاز به مطالعه کتاب‌هایی دارند که بر اساس منابع مستند دینی و مذهبی و مطابق استانداردهای لازم برای گروه سنی‌شان نوشته شده باشد.
وی با بیان اینکه امروزه علاوه بر کتاب های مذهبی خوب، متاسفانه کتاب هایی نیز با کیفیت نامطلوب در حوزه کودک منتشر می شود که ممکن است اثر زیان بار داشته باشد، افزود: نحوه ی پرداخت به یک موضوع مذهبی از سوی نویسندگان از اهمیت بالایی برخوردار است که یکی از شاخص های کتاب مذهبی کودک از نظر بنده همین مورد است. همچنین کودکان به حیوانات علاقه زیادی دارند چه خوب است اگر نویسنده ای می خواهد حضرت رضا(ع) را برای کودکان معرفی کند به تصویرگری ضامن آهو بودن و رأفت ایشان نسبت به یک حیوان اشاره کند.
آقای اکبری معتقد بود بیشتر خانواده هایی که در ایران زندگی می کنند مذهبی هستند بنابراین فروش کتاب مذهبی در ایران نسبت به دیگر کتاب ها در حوزه ی کودک بیشتر است لذا برای پرورش صحیح فرزندان خود از همان ابتدا آنان را در مدارسی که بیشتر مذهبی هستند ثبت نام می کنند و  کتاب های دینی را کتابخانه ی فرزندان خود قرار می دهند. پیشنهاد من به پدر و مادرهایی که نگران تربیت فرزندان خود هستند این است که در انتخاب کتاب ها دقت کنند چرا که برخی ناشران با هدف سودآوری مجبور به انتشار برخی کتبی می شوند که فاقد حداقل های تربیتی و ادبی برای کودکان است.
این مشاور کودک بیان داشت: به نظر من یک کتاب دینی زمانی موفق است که معارف و احادیث دینی را به صورت مستقیم برای کودکان بیان نکند و با به کار بردن عبارات و مفاهیم نمادین یا تمثیلی این موارد را بیان کند تا بچه ها بیشتر ارتباط برقرار کنند چرا که کودکان شاید درک صحیح و کاملی از معارف احادیث دینی نداشته باشند و نیازمند بیان احادیث از طریق تصویر سازی اند.

در ادامه و در گفتگو با یک فعال حوزه نشر کتاب کودک از او پرسیدیم نویسندگان کودک و نوجوان برای تولید آثار دینی و مذهبی خوب و باکیفیت باید چه ویژگی‌هایی را مورد توجه قرار دهند؟ آقای علی طلعتی از انتشارات جامعه القرآن در پاسخ به این سؤال گفت: در واقع بین آثاری که برای کودکان و بزرگسالان نوشته می‌شود از نظر خلاقیت و توانایی‌های ادبی تفاوتی نیست و این تصور که افرادی که نمی‌توانند برای بزرگسالان بنویسند برای بچه‌ها می‌نویسند کاملا اشتباه است. نوشتن برای کودکان و نوجوانان یک هنر صرف نیست بلکه باید متخصص وارد این عرصه شد. یکی دیگر از ویژگی هایی که یک نویسنده باید داشته باشد این است که باید کودک درون نویسنده‌ای که می‌خواهد برای بچه‌ها بنویسد زنده باشد و او بتواند از دریچه چشم کودکان دنیا را ببیند در این صورت است که در این عرصه موفق خواهد شد.
وی در خصوص شاخص های مطلوب برای کتب دینی گفت: روانشناسی کودک برای سنین مختلف باید در بحث کتاب های دینی رعایت شود تا گرایش بچه ها به این کتاب ها بیشتر شود و نیز خود ناشر هم برای چاپ کتاب های مذهبی ترغیب می شود اما متاسفانه بعضا این طیف کتاب ها سلیقه ای چاپ می شود یا بُعد روانشناختی در داستان ها کمتر بدان توجه می شود. همچنین اگر مراتب سنی برای چاپ و انتخاب کتاب کودک از سنین پایین که مقاطع حساس یادگیری کودکان است رعایت شود پدر و مادرها در انتخاب کتاب بهتر عمل می کنند.
طلعتی ادامه داد: در کتاب های کودک بیان تمثیلی و نمادین در کنار بیان مستقیم اثر گذار خواهد بود و هیچ کدام به تنهایی نمی تواند درست عمل کند. در بحث آموزش واجبات دینی از طریق متن و کتاب باید از چند بُعد به این قضیه نگاه کرد. برای آموزش، فراهم سازی امکان دیداری، شنیداری و ممارست در خواندن کتاب های خاص از جمله مواردی است که باید به آن ها توجه کرد و معتقدم اگر کتاب ها همراه با آموزش باشد در ترویج مباحث دینی موثر تر خواهد بود همچنین کتاب دینی اگر با زبان کودکانه و با رعایت نکات روانشناسی باشد اثرگذارتر است.
این فعال حوطه نشر با اشاره به استقبال مردم از کتب دینی در سی و یکمین نمایشگاه بین المللی کتاب تهران گفت: واقع شدن این نمایشگاه در مصلی امام خمینی(ه) و دسترسی راحت تر مردم موجب استقبال گسترده ی مدارس و مردم شد. کتب مذهبی مخاطب های خاص خود را دارد اما معتقدم هر چه دسترسی به مکان نمایشگاه راحت تر باشد به طبع فروش بیشتر می شود و پرفروش ترین کتاب های انتشارات ما با توجه به نزدیک شدن به ماه رمضان کتابی تحت عنوان «مهمانی خدا» است که در مورد بچه هایی است که سال اولی است که روزه می گیرند. این کتاب انگیزه خوبی به بچه ها می دهد و روانشناسی روزه برحسب سن بچه ها رعایت شده است.