گزارش رضوی؛
حجم اندک پژوهش علمی درباره شخصیت حضرت عباس(ع)
به گزارش خبرگزاری رضوی، پایان‌نامه و رساله‌های علمی، نشان از وضعیت فکری، سطح علمی و علاقه‌مندی بخشی از نخبگان کشور دارد. به مناسبت میلاد حضرت عباس(ع)، نگاهی داشته‌ایم به پایان‌نامه‌های دانشگاه‌های کشور با محور و موضوع حضرت ابوالفضل العباس(ع).
بررسی‌ها نشان میدهد در طول سالیان متمادی تنها ۱۰ پایان‌نامه در مقطع کارشناسی ارشد با موضوع حضرت عباس(ع) در دانشگاه‌های کشور دفاع شده است و در مقطع دکتری هیچ موضوع و پایان نامه‌ای در این رابطه یافت نشد یا به ثبت نرسیده است. این هشت پایان‌نامه به ترتیب فراوانی مربوط به شش رشته شعر و ادبیات فارسی، هنرهای اسلامی، علوم انسانی، تاریخ، الهیات و معارف اسلامی و زبان و ادبیات خارجی است که بازتابی از رویکرد محققان و کم و کیف معارف مرتبط با این شخصیت والامقام در افکار عمومی کشور است. در این زمینه ضروری است تا مطالعات بیشتری صورت پذیرد و آثار غنی و ژرف متناسب با نیازهای جامعه دینی و جهان تشیع پدید آید.
در ادامه عنوان و چکیده این پایان‌نامه‌ها را مرور می‌کنیم.
۱. اشعار سخاوت در حق ابوالفضل‌العباس (سلام‌الله علیه) مطالعه و تحقیق
پارسای داخل کشور، کارشناسی ارشد 1399
موضوع: ادبیات عربی رشته: زبان و ادبیات خارجی - زبان و ادبیات عربی
پدیدآور: عبدالحسین‌ناجی‌کاطع کاطع استاد راهنما: عباس عرب استاد مشاور: احمدجاسم مسلم
دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دکتر علی شریعتی
چکیده: شخصیت حضرت اباالفضل به عنوان شخصیتی قهرمان، آّب‌آور، کفیل و علمدار برادرش اباعبدالله در حافظه خودآگاه جمعی ماندگار شده است. در کنار این اوصاف، ایشان از ویژگی هایی برخوردار است که از خود، برای شاعران و ادیبان خاستگاهی ادبی ایجاد کرده است. قصاید «سخاوت» در شأن حضرت ابالفضل موضوع پژوهش حاضر است. این قصاید در مسابقه جهانی سخاوت که به همت آستان مقدس عباسی در شش دوره برگزار شد، نتیجه آن گردآوری شصت و یک قصیده در کتابی تحت عنوان «بحار الجود» (دریای سخاوت) بود. پژوهش پیش رو، با روش تحلیلی قصاید را مورد بررسی قرار داد و شامل یک مقدمه و پیش گفتار است و در آن زندگانی حضرت اباالفضل و تعریفی از مسابقه «سخاوت» ذکر شده است. در ادامه سه فصل آمده است که در فصل اول به تصاویر شعری در این قصیده ها پرداخته شد. فصل دوم جملات بلاغی موجود در قصاید سخاوت مورد تحلیل قرار گرفت. وفصل سوم نیز به بررسی رمز در قصاید سخاوت حضرت ابالفضل اختصاص داده شد که در آن شاعران، ایشان را به عنوان نشانه کرم و ایثار معرفی کردند. ودر پایان، نتایج پژوهش آمده است که ذکر خلاصه ای از نتایجی که با تحلیل و تعمق در این قصاید به دست آمد را شامل می شود.
۲. تحولات شکلی در طراحی داخلی عتبه مقدس عباسی (ع)
پارسای داخل کشور کارشناسی ارشد 1401
رشته: علوم انسانی
پدیدآور: زین العابدین ساجد کریم الشماع استاد راهنما: ابراهیم بازرگانی
دانشگاه ادیان و مذاهب، دانشکده دین و هنر
چکیده: بحث با این عنوان است: تحولات شکلی در طراحی داخلی عتبه مقدس عباسی (ع). شیوه های معماری اسلامی در کارکرد و استخدام متفاوت است. با توسعه یافتن دولت‌های اسلامی و امتداد آنها روش این نوع از بهره‌گیری‌ها هم توسعه یافت. لذا به استفاده از مساجد بسنده نشد و مدارس، بیمارستان‌ها، قصرها، مساجد و ضریح‌هایی ظهور کرد که قبور شخصیات مهم را در خود جای می‌داد. همینطور در بلندی بناها و تشکیلات تزئینی بر معیار کاکرد نیز تغییرات صورت گرفت. با وصف این تنوع، همه ابنیه در ویژگی‌های عمومی که از عقیده اسلامی و معماری برآمده از این عقیده بود یکسان بودند. مطابق بررسی نسگارنده، تغییراتی که حادث شده بودند نیز در عتبه مقدسه عباسی تحول ایجاد کردند که در این پایان‌نامه گزارش می‌شوند. نگارش حاضر شامل چند فصل است. فصل اول عبارت است از دو مبحث: 1. مقدمه و چارچوب نظری. 2. پیشینه بحث. فصل دوم در پنج مبحث شکل گرفته است: اول. تحول شکلی از منظر دین در هنر در گذر زمان. دوم. منشأ و تطور طراحی داخلی. سوم. مکانیسم‌های به کارگیری طراحی داخلی در مراقد دینی. چهارم. طراحی داخلی ایوان عتبه عباسی. پنجم. کارکرد طراحی داخلی در عتبه عباسی. فصل سوم شامل این بحث‌ها است: شواهد، روش تحلیل، تحلیل موردهای بحث. فصل چهارم نیز این موارد تشکیل یافته است: نتائج، استنتاج‌ها و توصیه‌ها. نگارنده در طول بحث نتائج مهمی را به دست آورد از جمله آنکه هنرمند مسلمان در طراحی داخلی و چهارچوب تزئینات از ترکیب دو نوع نزدیک به هم از قوس‌ها استفاده کرده است یعنی کاسه‌ای و گیاهی. غرض از این کاربرد تنوعی است که در ساخت یکتا به یک ساخت مزدوج در فضای هنری پیش می‌رود. نیز انواع تفاوت‌ها و چیزهایی کشف شدند که مجال دیدن در عمل طراحی قابل رویت بودند.
۳. بررسی محتوایی و بلاغی شعر قصصی (ملحمه کربلا) سعید العسیلی در فضایل و رثاء حضرت ابولفضل عباس (علیه‌السلام)
پارسای داخل کشور کارشناسی ارشد 1394
موضوع: ادبیات فارسی رشته: زبان و ادبیات خارجی - زبان و ادبیات عربی
پدیدآور: محمدرضا شهبازی استاد راهنما: جعفر فیروزمندی
دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمانشاه، دانشکده ادبیات و علوم انسانی
چکیده: حادثه عاشورا ، بزرگترین حماسه ی هستی ونیز حادثه ی بی بدیل و بی مانند ی است که فلسفه اصلی و نهائی آن را می توان دریک هدف جامع وکلی یعنی «احیای فرهنگ اسلام اصیل وناب محمدی (صلی الله علیه وآله) و زدودن زنگارهای تحریف وبدعت از دین اسلام » خلاصه کرد. یکی از قهرمانان این حادثه عظیم ، شخصیت بی همتای حضرت ابوالفضل عباس (علیه السلام) است که اسوه جوانمردی ، مردانگی ، قدرت ، شجاعت، دلاوری ، ایستادگی ، ایثار، جانبازی، شهادت طلبی، مقاومت ، ظلم ستیزی ، ولایت مداری ، دین داری و ... است که مورد بررسی قرارگرفته است. شعر قصصی یا ملحمه کربلا کتابی هفتصد صفحه ای ، اثری از سعید العسیلی شاعر معاصر لبنانی(1922-1994م) بوده که در سال 1985 میلادی جمع آوری و به نظم درآورده شده و حاوی بیش از 6000 بیت شعر بوده که در سال 1986م به چاپ رسیده است . شاعردرابیات فضایل و رثاء حضرت عباس (علیه السلام) در ملحمه فقط ازصنایع بیانی مانند تشبیهات و استعارات و بعضاً از کنایات بهره جسته؛ که دارای محتوای پر بار و پند آموزبوده ، و برای ره پویان طریقت حق ؛ پیام آزادگی ، ظلم ستیزی ، ولایت مداری ؛ دین دارای و... را به ارمغان آورده است .در سایر بحث های ملحمه که خارج از موضوع اصلی این پژوهش است ؛ بعضاً از دیگر صنایع ادبی نیز استفاده گردیده است. لیکن شایان ذکر است که تبهر خاص شاعردر آمیختگی ابیات به صنایع ادبی ، ونیز صبغه ی عاطفی و شاعرانه ، شیفتگی و دلباختگی وی به خاندان عصمت و طهارت (علیهم السلام)؛ جلوه های زیبایی را از نظر محتوایی و بلاغی به اشعار داده است.
۴. زیارت حضرت عباس (ع)، بررسی متنی و سندی
پیشنهاده کارشناسی ارشد 1396
رشته: الهیات و معارف اسلامی - علوم قرآن و حدیث
پدیدآور: مسعود میررجبی استاد راهنما: سیدعلی‌اکبر ربیع نتاج استاد مشاور: محسن نورائی
دانشگاه مازندران، دانشکده الهیات و معارف اسلامی
چکیده: حضرت اباالفضل العباس (ع) در خانه‌ای زاده شد که جایگاه دانش و حکمت بود، علمدار دشت نینوا در چهارم شعبان سال 26 هجری در مدینه النبی پا به عرصه ی گیتی نهاد و در همان ابتدا از پرتو هدایت پدر بزرگوارش امیرمومنان علی (ع) و دو برادر رشیدش، امام حسن (ع) و امام حسین (ع) بهره‌ها برد و به طور مستقیم از اهل بیت (ع) علوم و اسرار الهی را آموخت. قمر بنی‌هاشم در روز عاشورا در حالی به خوبی امتحان خویش را در درگاه الهی پشت سر گذاشت که امام حسین (ع) به هنگام شهادتش این چنین فرمود: «الْانَ إِنْکَسَرَ ظَهْری وَقَلَّتْ حِیلَتی» (مجلسی، 40:1361)؛ یعنی اکنون پشتم شکست وچاره‌ام کم شد. این جمله نشان از جایگاه رفیع حضرت عباس (ع) در پشتیبانی از ولایت دارد. و چه زیبا حضرت حجت (عج) این وفاداری سقای دشت نینوا را ترسیم می‌کند، امام موعود (عج) در قسمتی از زیارتنامه‌ای که برای شهدای کربلا ایراد کردند، این چنین حضرت عباس (ع) را مورد خطاب قرار می‌دهند: «السَّلَامُ عَلَی أَبِی الْفَضْلِ الْعَبَّاسِ بْنِ أَمِیرِ الْمُوْمِنِینَ- الْمُوَاسِی أَخَاهُ بِنَفْسِهِ الْآخِذِ لِغَدِهِ مِنْ أَمْسِهِ- الْفَادِی لَهُ الْوَاقِی السَّاعِی إِلَیْهِ بِمَائِهِ الْمَقْطُوعَهِ یَدَاهُ- لَعَنَ اللَّهُ قَاتِلَهُ یَزِیدَ بْنَ الرُّقَادِ الْجُهَنِیَّ وَ حَکِیمَ بْنَ الطُّفَیْلِ الطَّائِ» (ابن قولویه، 1401ق:205)؛ سلام بر ابوالفضل عباس، پورِ امیرمومنان (ع) کسی که: جان خود را نثار برادرش کرد، دنیا را وسیله ی آخرت خود قرار داد، فدای برادرش شد، نگهبان بود و سعی بسیار کرد تا آب را به لب تشنگان برساند، دو دستش در جهاد فی سبیل اللّه قطع شد، خداوند قاتلان او، یزید بن رقاد و حکیم بن طفیل طائی را لعنت کند. این چنین بود حضرت ابوالفضل (ع) به سبب اوج معرفت به ذات مقدس امام زمان خود و بصیرت فوق‌العاده‌اش با جان نثاری در راه ولایت در تاریخ اسلام و شیعه ماندگار شد و ایشان از جمله معدود غیر معصومین هست که از معصوم برای ایشان زیارتنامه صادر شده است. از آنجایی که متون زیارتی در برگیرنده اصول اخلاقی و عقاید استوار شیعه است و پیش‌تر توسط معصومین برای شیعه به یادگار مانده است، می‌تواند به عنوان مستندترین الگوی عملی شیعه محسوب شود، به گونه‌ای که در درون این زیارات علاوه بر آشنایی با عرفان عملی و نظری، راه نجات و رستگاری را توکل کردن به ذات اقدس الهی معرفی می‌کند و بهترین راه میانبرد توسل کردن به ذوات مقدسه می‌خواند.در مورد امامان و بزرگان شیعه، زیارت نامه هایی نقل شده و بسیاری از این زیارت نامه ها مورد قبول بزرگان است. یکی از بزرگانی که در قیام کربلا تأثیرگذار بوده است، حضرت عباس بن علی (ع) است که در زیارت ایشان، از ابن قولویه در کتاب کامل الزیارات نقل شده است. بررسی سند زیارت، یکی از کارهای مهم این پژوهش است که تا به حال در این زمینه کار نشده است. موضوع دیگر، بررسی متن زیارت است که در متن آن، جمله ها و کلمات قابل تأملی در متن زیارت حضرت عباس (ع) آمده مانند عبد صالح، صاحب بصیرت بودن و مطیع بودن آن حضرت از خدا و رسول و معصومین (ع) اشاره شده است که تا کنون با توجه به بررسی های اینترنتی و کتابخانه ای، کار مورد توجهی صورت نگرفته است و حتی درباره این شخصیت تأثیرگذار در تاریخ، به ویژه در عصر حاضر که بیشتر مطرح می شود، کار علمی مورد توجهی صورت نگرفته است. و اینجانب تصمیم بر انجام این پژوهش گرفته ام. بنابراین نویسنده در این پایان نامه قصد آن دارد که شخصیت آن بزرگوار را مورد بررسی قرار داده و فرازهای برجسته متن زیارت نامه را مورد تحلیل قرار دهد. لذا پرسش پژوهش به شرح ذیل می باشد:زیارت حضرت عباس (ع) از نظر سندی و متنی چگونه است؟
۵. سیمای حضرت عباس (ع) در شعر شاعران دوره صفوی
پارسای داخل کشور کارشناسی ارشد 1396
رشته: زبان و ادبیات فارسی - زبان و ادبیات فارسی
پدیدآور: محمدامین مرادقلی استاد راهنما: محمد مرادقلی استاد مشاور: حیدرعلی مرادقلی
دانشگاه زابل، دانشکده ادبیات و علوم انسانی
چکیده: اهل بیت (ع) همواره چراغ فروزان هدایت و الگوی کامل زندگی بشری در همه ابعاد بوده‌اند. علاقه‌مندان به آن بزرگواران همواره فضایل آنان را در قالب‌های ادبی گوناگون اعم از نثر و شعر به زبان‌های مختلف بیان نموده‌اند. به دلیل موقعیّت ویژه ابوالفضل‌العباس (ع) به عنوان فرزند امام علی (ع) و برادر امام حسن و حسین (ع)، موجب شده تا شخصیّت تابناک آن حضرت همواره در کنار ائمه معصومین مورد توجّه علاقمندان به ایشان خصوصاً شیعیان واقع گردد. نقش حماسی حضرت عباس (ع) در دفاع از حریم ولایت امام حسین (ع) و ایثار و فداکاری فراموش ناشدنی آن حضرت در روز عاشورا که به عنوان الگویی والا پیش روی بشریّت قرار گرفته است، همواره مورد توجّه شاعران اهل بیت بوده و اشعاری را به مدح و رثای ایشان اختصاص داده‌اند. عصر صفویه و شاعران عصر صفوی نماد بارزی از مداحان اهل بیت و به ویژه شعر عاشورایی هستند؛ محتشم کاشانی، صائب، بیدل، اهلی، حزین لاهیجی، وحشی بافقی و بابافغانی شیرازی از شاعران به نامی هستند که قلم خویش را به نام یگانه ساقی کربلا مزیّن کرده‌اند. جستار حاضر با رویکردی توصیفی- تحلیلی به بررسی سیمای حضرت ابوالفضل‌العباس (ع) در آثار شاعران صفوی پرداخته است. نتیجه حاصل از این پژوهش بازتاب جایگاه و نقش پربسامد حضرت عباس (ع) در اشعار این شاعران، به ویژه اهلی شیرازی و صائب تبریزی است. استفاده سمبلیک از نخل، سقا، علمدار و کربلا در شعر شاعران این دوره باعث رشد و توسعه شعر عاشورایی و ماندگاری اشعار این شاعران گردیده است.
۶. نقد سبک شناسانه‌ی اشعار تعزیه با تکیه بر چهار مجلس شهادت امام حسین(ع)، حضرت عباس(ع)، حضرت علی اکبر(ع) و حضرت مسلم(ع)
پارسای داخل کشور کارشناسی ارشد 1391
موضوع: ادبیات فارسی رشته: زبان و ادبیات فارسی - زبان و ادبیات فارسی
پدیدآور: رویا دولت‌آبادی استاد راهنما: محسن ذوالفقاری استاد مشاور: حسن حیدری
دانشگاه اراک، دانشکده ادبیات و علوم انسانی
چکیده: پایان نامه ای که درپیش روداریم به منظور بررسی ویژگی های سبکی و نیز اصالتهای سبکی در اشعار چهار مجلس تعزیه شامل مجلس شهادت امام حسین(ع)،حضرت عباس(ع)،حضرت علی اکبر(ع) و حضرت مسلم(ع) است.روش تحقیق دراین رساله اسنادی و تحلیل محتوا است، به این صورت که با مراجعه به منابع و مآخذ موجود و نیز نسخه های این چهارمجلس به بررسی تمام ویژگی های این اشعار پرداخته ایم.با بررسی های انجام شده به این نتیجه رسیدیم که تمام اشعاری که در تعزیه خوانده می شوند،وزن عروضی و آهنگین دارند.محتوای شعرهایی که در تعزیه مورد استفاده قرار می گیرند،نسبت به موضوع تغییر می کندو این تغییر درچگونگی آهنگ کلمات،کاربرد تشبیهات،قافیه و ردیف تأثیر می گذارد.
۷. مطالعه تطبیقی تزئینات ضریح حرم های متبرکه حضرت علی، امام حسین و حضرت عباس(علیها السلام)
پارسای داخل کشور کارشناسی ارشد 1398
رشته: هنرهای اسلامی
پدیدآور: عطیه جهانیان استاد راهنما: علیرضا شیخی
موسسه آموزش عالی فردوس، دانشکده هنر
چکیده: ساختار ضریح به سبب احترام به فرد مدفون‌شده و آسان شدن زیارت بروی قبر در اشکال مختلفی ساخته و گذاشته می‌شود. ازاین‌رو ضریح‌ها علاوه بر ظهور فیزیکی در اماکن مقدس باعث نوعی آرامش قلبی نیز می‌شوند. به همین دلیل صنعت ضریح سازی یکی از آثار مهم هنر دینی در طی قرن‌ها بوده است و علاقه هنرمندان اسلامی به ائمه معصومین (علیهم‌السلام) در طراحی و تزیینات آن منعکس می‌شود. از نمونه‌های عالی هنر ضریح سازی میتوان از ضریح‌های امام علی، امام حسین و حضرت عباس نام برد که ساخت آنها توسط هندیان، ایرانیان و عراقیان انجام پذیرفته است. در پژوهش حاضر سعی بر آن شده است تا ضمن بررسی تاریخ و چگونگی شکل‌گیری ضریح‌های امام علی، امام حسین و حضرت عباس (علیهم‌السلام) در طول تاریخ به معرفی ساختار آنها و انواع هنرهای به‌کاررفته در آن پرداخته شود. روش تحقیق توصیفی_ تحلیلی بوده و نگارنده ضمن انجام مطالعات کتابخانه‌ای با انجام مطالعات میدانی از طریق بازدید از ضریح‌های مطهر و بررسی تصاویر آنها در پایگاه‌های اینترنتی چرمین شریف به تکمیل پژوهش پرداخته است. با توجه به مطالعه سه ضریح، این نتیجه حاصل می شودکه در هر سه ضریح هنرمندان مسلمان بسیاری از مفاهیم معارف اسلامی را به‌صورت دیداری و نمادین که در آثار هنری به‌ویژه در ابنیه مذهبی ارائه می‌شوند را به اجرا درآورده‌اند. در ضریح‌های مطهر امام علی، امام حسین و حضرت عباس (علیهم‌السلام) شباهت‌ها و تفاوت‌هایی وجود دارد. کتیبه‌های هر سه ضریح برگرفته از آیاتی و مضامینی است که درشان، مقام و ویژگی‌های حضرات است و عمدتاً با سه خط ثلث، نسخ و نستعلیق کتابت شده‌اند و مضمون کلی آنها به‌درستی بیانگر حضور کلام وحیانی خداوند، مقام و منزلت شخص متوفی و تفکر ولایی در آیین اسلام است. همچنین در باور شیعه برخی از اعداد از قداست پاکی و اهمیت ویژه‌ای برخوردار است این ماهیت به علت ارتباط این عددها با حضور کمی و کیفی ائمه (علیهم‌السلام) در باورهای شیعیان است.
۸. آداب و رسوم زیارت عتبیه حسینی و عباسی از خلال زیارتنامه ها و سفرنامه ها تا پایان عهد صفویه
پارسای داخل کشور کارشناسی ارشد 1402
رشته: تاریخ - تاریخ اسلام
پدیدآور: کاظم منخی جبار الجمامله استاد راهنما: حمیدرضا بیگدلی استاد مشاور: جبار شجاعی
دانشگاه ادیان و مذاهب، دانشکده تاریخ
چکیده: موضوع عادات و رسوم مرتبط با زیارت دو آستان مقدس امام حسین و حضرت عباس علیهما السلام، تا اواخر دوران صفوی از اهیمت ویژه‌ای برخورد ار است که از رهگذر مصادر مختلف قابل بررسی است. از میان این مصادر میتوان به نوشته‌های متعلق به زیارت نامه‌ها وسفرنامه‌ها اشاره نمود که در آنها علاوه بر بیان آداب زیارت، تجارب مسافران و زائران این حرمها را به تصویر میکشد. این آثار اطلاعات ارزشمندی را پیرامون رسوم و آداب شیعیان و تمدن آنان در آن دوره را نمایش میدهد، زیارت آستان های حسینی و عباسی بیانگر مقدس‌ترین مکان خای دینی در عالم اسلام است که احترام و وفاداری نسبت به شخصیت‌های بزرگ دینی را به تصویر میکشد. این مکان ها تاریخ دیرینه ای دارد که از عادات و رسومی خاص برخوردار بوده که با مرور زمان به جهت عوامل تاثیرگذار تاریخی و فرهنگی دچار تغییر و تطور شده است. از آنجایی که زیارت حرم ها به ویژه حرم حسینی و عباسی آثار و نتایجی دارد، محقق در این تحقیق با تکیه بر سفرنامه‌ها و کتب زیارت به موضوع آداب و رسوم زیارت حرم حسینی و عباسی در دوره صفویه در پاسخ به ماهیت آداب و رسوم زیارت حرم حسینی و عباسی و و سوالات فرعی مربوط به تحقیق از طریق کتب زیارت و سفرنام‌ها تا پایان صفویه پرداخته است. محقق با تکیه بر روش توصیفی و تحلیلی این تحقیق را ارائه کرده است. از جمله مهمترین و ارزشمندترین نتایجی که محقق به آن دست یافته است عبارتند از اینکه مصادر یاد شده، تاریخ و میراث منطقه و مردمانی را که از حرم بازدید کرده اند به ما منعکس می کند و بیان احساسات بازدیدکنندگان و جزییات دیدار آنها را نشان می دهد. کتابهای زیارت و سفرنامه‌ها منبع مهمی برای شناخت تاریخ و فرهنگ در عصر صفویه است. آداب و رسوم زیارت حرم متاثر از وقایع سیاسی و تاریخی دوران صفویه و همچنین تأثیر زیارت حرم حسینی و عباسی بر هویت فرد و جامعه شیعی و درک چگونگی زیارت حرم از دیگر نتایج است. حرم حسینی و عباسی بر توسعه ادبی و فرهنگی در مناطقی که این زیارتها در آن جریان داشته، تأثیر گذاشته است. مطالعه آداب و رسوم مربوط به زیارت حرم حسینی و عباسی فرصتی برای شناخت بهتر فرهنگ، مذهب و تاریخ خاورمیانه و چگونگی درهم تنیدگی این جنبه ها در تجربه زیارت های مذهبی است.
۹. سیمای حضرت ابوالفضل (ع) در شعر مقاومت
پارسای داخل کشور کارشناسی ارشد 1392
موضوع: ادبیات فارسی رشته: زبان و ادبیات فارسی - ادبیات مقاومت
پدیدآور: عقیل غیاثی کفرودی استاد راهنما: محمدرضا یوسفی
دانشگاه قم، دانشکده ادبیات و علوم انسانی
چکیده: حضرت ابوالفضل(ع) در واقعه عاشورا نقش برجسته ای داشته اند و با عنایت به این موضوع، اشعار مرتبط با آن حضرت در سروده های دفاع مقدس دارای جایگاه خاصّی است. شاعران مقاومت با بهره بردن از صفات و ویژگی های والای آن حضرت، اقدام به مضمون سازی کرده مضمون های جدیدی مانند نام مناطق عملیاتی و صور خیال بدیعی ساخته‌اند. موضوع این پژوهش، جایگاه حضرت عبّاس(ع) بین رزمندگان و بازتاب آن در شعر مقاومت است که بابررسی اشعار کنگره های دفاع مقدس و مجموعه‌های شعری استانی، انجام شده است. این پژوهش از نوع کتابخانه ای و اسنادی است و در سه فصل اصلی به بررسی این بازتاب در صفات و جلوه ها و مضامین نو و صور خیال با نام حضرت ابوالفضل‌العباس(ع) در موضوعات پرداخته است. بررسی‌ها نشان میدهد نام عباس و ابوالفضل در شعر مقاومت بیشترین بازتاب را داشته است و از میان مضامین جدید دشت عباس بیشترین مضمون سازی را به خود اختصاص داده است در حالی که نام تیپ ها، لشکرها وگردانها مضمون جدیدی وجود نداشت. همچنین در شعر مقاومت، سرایندگان با بهره‌گیری از دو جلوه خاص ایشان یعنی دست‌ها و سقایی بیشترین تصاویر را ساخته اند.
۱۰. تنوع ترکیب های تزئینی اجرا شده در ضریح حضرت ابوالفضل العباس (علیه السلام)
پارسای داخل کشور کارشناسی ارشد 1402
رشته: علوم انسانی
پدیدآور: صالح کاظم شمران شمران استاد راهنما: ابراهیم بازرگانی
دانشگاه ادیان و مذاهب، دانشکده دین و هنر
چکیده: پژوهش حاضر با عنوان (تنوع ترکیبات تزیینی اجرا شده بر ضریح حضرت ابی الفضل العباس (علیه السلام به شناخت ترکیب بندی های تزئینی و هنرهای زیبایی شناسی ضریح حضرت عباس (ع) می پردازد. ما اهمیت موزه‌ها را در حفظ هویت فراموش نمی‌کنیم، به‌ویژه موزه الکفیل با گنجینه‌های نسخ خطی، کانی‌ها و سکه‌ها و سایر آثار باستانی و تاریخی بسیار ارزشمند. پژوهش حاضر به چهار فصل تقسیم شده است که در فصل اول به چارچوب روش شناختی بیان شده توسط مسئله تحقیق، اهمیت تحقیق، هدف تحقیق، محدودیت های تحقیق، دشواری های تحقیق می پردازد. و روش تحقیق، تعریف اصطلاحات (تنوع، سازه، دکوراسیون، توری). مبحث اول: مفهوم دکوراسیون: (ویژگی ها، عناصر و ویژگی های هنری). مبحث دوم: مراجع فکری تزیین در اندیشه فلسفی اسلامی. مبحث سوم: کاربرد ترکیب بندی های تزئینی در هنر اسلامی. مبحث چهارم: مراجع تصویری ساخت پنجره های عتبات عالیات که به دو محور تقسیم می شود.. محور اول: ساخت ضریح در طول اعصار. محور دوم: ساخت ضریح مولا ابی الفضل العباس (علیه السلام) در طول تاریخ. فصل سوم شامل روش تحقیق، نمونه تحقیق و تجزیه و تحلیل نمونه ها می باشد و فصل چهارم به نتایج تحقیق، نتیجه گیری، پیشنهادات و پیشنهادات می پردازد و با منابع، مآخذ و خلاصه ای از پژوهش به پایان می رسد.
بررسی‌ها نشان میدهد در طول سالیان متمادی تنها ۱۰ پایان‌نامه در مقطع کارشناسی ارشد با موضوع حضرت عباس(ع) در دانشگاه‌های کشور دفاع شده است و در مقطع دکتری هیچ موضوع و پایان نامه‌ای در این رابطه یافت نشد یا به ثبت نرسیده است. این هشت پایان‌نامه به ترتیب فراوانی مربوط به شش رشته شعر و ادبیات فارسی، هنرهای اسلامی، علوم انسانی، تاریخ، الهیات و معارف اسلامی و زبان و ادبیات خارجی است که بازتابی از رویکرد محققان و کم و کیف معارف مرتبط با این شخصیت والامقام در افکار عمومی کشور است. در این زمینه ضروری است تا مطالعات بیشتری صورت پذیرد و آثار غنی و ژرف متناسب با نیازهای جامعه دینی و جهان تشیع پدید آید.
در پژوهش‌های نوین دینی و تاریخی در آکادمی‌های پیشرو، گاه برای یک شخصیت مجهول در تاریخ مطالعات وسیعی صورت می‌پذیرد و آثار ماندگاری در تراز بین‌المللی به وجود می‌آید اما این رهیافت نسبت به اهل‌بیت(ع) و خصوصا شخصیت‌ها واقعه کربلاء و عاشوراء که نقطه عطفی در تاریخ اسلام بوده اند بسیار کم مشاهده می‌شود.
در ادامه عنوان و چکیده این پایان‌نامه‌ها را مرور می‌کنیم.
۱. اشعار سخاوت در حق ابوالفضل‌العباس (سلام‌الله علیه) مطالعه و تحقیق
پارسای داخل کشور، کارشناسی ارشد 1399
موضوع: ادبیات عربی رشته: زبان و ادبیات خارجی - زبان و ادبیات عربی
پدیدآور: عبدالحسین‌ناجی‌کاطع کاطع استاد راهنما: عباس عرب استاد مشاور: احمدجاسم مسلم
دانشگاه فردوسی مشهد، دانشکده ادبیات و علوم انسانی دکتر علی شریعتی
چکیده: شخصیت حضرت اباالفضل به عنوان شخصیتی قهرمان، آّب‌آور، کفیل و علمدار برادرش اباعبدالله در حافظه خودآگاه جمعی ماندگار شده است. در کنار این اوصاف، ایشان از ویژگی هایی برخوردار است که از خود، برای شاعران و ادیبان خاستگاهی ادبی ایجاد کرده است. قصاید «سخاوت» در شأن حضرت ابالفضل موضوع پژوهش حاضر است. این قصاید در مسابقه جهانی سخاوت که به همت آستان مقدس عباسی در شش دوره برگزار شد، نتیجه آن گردآوری شصت و یک قصیده در کتابی تحت عنوان «بحار الجود» (دریای سخاوت) بود. پژوهش پیش رو، با روش تحلیلی قصاید را مورد بررسی قرار داد و شامل یک مقدمه و پیش گفتار است و در آن زندگانی حضرت اباالفضل و تعریفی از مسابقه «سخاوت» ذکر شده است. در ادامه سه فصل آمده است که در فصل اول به تصاویر شعری در این قصیده ها پرداخته شد. فصل دوم جملات بلاغی موجود در قصاید سخاوت مورد تحلیل قرار گرفت. وفصل سوم نیز به بررسی رمز در قصاید سخاوت حضرت ابالفضل اختصاص داده شد که در آن شاعران، ایشان را به عنوان نشانه کرم و ایثار معرفی کردند. ودر پایان، نتایج پژوهش آمده است که ذکر خلاصه ای از نتایجی که با تحلیل و تعمق در این قصاید به دست آمد را شامل می شود.
۲. تحولات شکلی در طراحی داخلی عتبه مقدس عباسی (ع)
پارسای داخل کشور کارشناسی ارشد 1401
رشته: علوم انسانی
پدیدآور: زین العابدین ساجد کریم الشماع استاد راهنما: ابراهیم بازرگانی
دانشگاه ادیان و مذاهب، دانشکده دین و هنر
چکیده: بحث با این عنوان است: تحولات شکلی در طراحی داخلی عتبه مقدس عباسی (ع). شیوه های معماری اسلامی در کارکرد و استخدام متفاوت است. با توسعه یافتن دولت‌های اسلامی و امتداد آنها روش این نوع از بهره‌گیری‌ها هم توسعه یافت. لذا به استفاده از مساجد بسنده نشد و مدارس، بیمارستان‌ها، قصرها، مساجد و ضریح‌هایی ظهور کرد که قبور شخصیات مهم را در خود جای می‌داد. همینطور در بلندی بناها و تشکیلات تزئینی بر معیار کاکرد نیز تغییرات صورت گرفت. با وصف این تنوع، همه ابنیه در ویژگی‌های عمومی که از عقیده اسلامی و معماری برآمده از این عقیده بود یکسان بودند. مطابق بررسی نسگارنده، تغییراتی که حادث شده بودند نیز در عتبه مقدسه عباسی تحول ایجاد کردند که در این پایان‌نامه گزارش می‌شوند. نگارش حاضر شامل چند فصل است. فصل اول عبارت است از دو مبحث: 1. مقدمه و چارچوب نظری. 2. پیشینه بحث. فصل دوم در پنج مبحث شکل گرفته است: اول. تحول شکلی از منظر دین در هنر در گذر زمان. دوم. منشأ و تطور طراحی داخلی. سوم. مکانیسم‌های به کارگیری طراحی داخلی در مراقد دینی. چهارم. طراحی داخلی ایوان عتبه عباسی. پنجم. کارکرد طراحی داخلی در عتبه عباسی. فصل سوم شامل این بحث‌ها است: شواهد، روش تحلیل، تحلیل موردهای بحث. فصل چهارم نیز این موارد تشکیل یافته است: نتائج، استنتاج‌ها و توصیه‌ها. نگارنده در طول بحث نتائج مهمی را به دست آورد از جمله آنکه هنرمند مسلمان در طراحی داخلی و چهارچوب تزئینات از ترکیب دو نوع نزدیک به هم از قوس‌ها استفاده کرده است یعنی کاسه‌ای و گیاهی. غرض از این کاربرد تنوعی است که در ساخت یکتا به یک ساخت مزدوج در فضای هنری پیش می‌رود. نیز انواع تفاوت‌ها و چیزهایی کشف شدند که مجال دیدن در عمل طراحی قابل رویت بودند.
۳. بررسی محتوایی و بلاغی شعر قصصی (ملحمه کربلا) سعید العسیلی در فضایل و رثاء حضرت ابولفضل عباس (علیه‌السلام)
پارسای داخل کشور کارشناسی ارشد 1394
موضوع: ادبیات فارسی رشته: زبان و ادبیات خارجی - زبان و ادبیات عربی
پدیدآور: محمدرضا شهبازی استاد راهنما: جعفر فیروزمندی
دانشگاه آزاد اسلامی واحد کرمانشاه، دانشکده ادبیات و علوم انسانی
چکیده: حادثه عاشورا ، بزرگترین حماسه ی هستی ونیز حادثه ی بی بدیل و بی مانند ی است که فلسفه اصلی و نهائی آن را می توان دریک هدف جامع وکلی یعنی «احیای فرهنگ اسلام اصیل وناب محمدی (صلی الله علیه وآله) و زدودن زنگارهای تحریف وبدعت از دین اسلام » خلاصه کرد. یکی از قهرمانان این حادثه عظیم ، شخصیت بی همتای حضرت ابوالفضل عباس (علیه السلام) است که اسوه جوانمردی ، مردانگی ، قدرت ، شجاعت، دلاوری ، ایستادگی ، ایثار، جانبازی، شهادت طلبی، مقاومت ، ظلم ستیزی ، ولایت مداری ، دین داری و ... است که مورد بررسی قرارگرفته است. شعر قصصی یا ملحمه کربلا کتابی هفتصد صفحه ای ، اثری از سعید العسیلی شاعر معاصر لبنانی(1922-1994م) بوده که در سال 1985 میلادی جمع آوری و به نظم درآورده شده و حاوی بیش از 6000 بیت شعر بوده که در سال 1986م به چاپ رسیده است . شاعردرابیات فضایل و رثاء حضرت عباس (علیه السلام) در ملحمه فقط ازصنایع بیانی مانند تشبیهات و استعارات و بعضاً از کنایات بهره جسته؛ که دارای محتوای پر بار و پند آموزبوده ، و برای ره پویان طریقت حق ؛ پیام آزادگی ، ظلم ستیزی ، ولایت مداری ؛ دین دارای و... را به ارمغان آورده است .در سایر بحث های ملحمه که خارج از موضوع اصلی این پژوهش است ؛ بعضاً از دیگر صنایع ادبی نیز استفاده گردیده است. لیکن شایان ذکر است که تبهر خاص شاعردر آمیختگی ابیات به صنایع ادبی ، ونیز صبغه ی عاطفی و شاعرانه ، شیفتگی و دلباختگی وی به خاندان عصمت و طهارت (علیهم السلام)؛ جلوه های زیبایی را از نظر محتوایی و بلاغی به اشعار داده است.
۴. زیارت حضرت عباس (ع)، بررسی متنی و سندی
پیشنهاده کارشناسی ارشد 1396
رشته: الهیات و معارف اسلامی - علوم قرآن و حدیث
پدیدآور: مسعود میررجبی استاد راهنما: سیدعلی‌اکبر ربیع نتاج استاد مشاور: محسن نورائی
دانشگاه مازندران، دانشکده الهیات و معارف اسلامی
چکیده: حضرت اباالفضل العباس (ع) در خانه‌ای زاده شد که جایگاه دانش و حکمت بود، علمدار دشت نینوا در چهارم شعبان سال 26 هجری در مدینه النبی پا به عرصه ی گیتی نهاد و در همان ابتدا از پرتو هدایت پدر بزرگوارش امیرمومنان علی (ع) و دو برادر رشیدش، امام حسن (ع) و امام حسین (ع) بهره‌ها برد و به طور مستقیم از اهل بیت (ع) علوم و اسرار الهی را آموخت. قمر بنی‌هاشم در روز عاشورا در حالی به خوبی امتحان خویش را در درگاه الهی پشت سر گذاشت که امام حسین (ع) به هنگام شهادتش این چنین فرمود: «الْانَ إِنْکَسَرَ ظَهْری وَقَلَّتْ حِیلَتی» (مجلسی، 40:1361)؛ یعنی اکنون پشتم شکست وچاره‌ام کم شد. این جمله نشان از جایگاه رفیع حضرت عباس (ع) در پشتیبانی از ولایت دارد. و چه زیبا حضرت حجت (عج) این وفاداری سقای دشت نینوا را ترسیم می‌کند، امام موعود (عج) در قسمتی از زیارتنامه‌ای که برای شهدای کربلا ایراد کردند، این چنین حضرت عباس (ع) را مورد خطاب قرار می‌دهند: «السَّلَامُ عَلَی أَبِی الْفَضْلِ الْعَبَّاسِ بْنِ أَمِیرِ الْمُوْمِنِینَ- الْمُوَاسِی أَخَاهُ بِنَفْسِهِ الْآخِذِ لِغَدِهِ مِنْ أَمْسِهِ- الْفَادِی لَهُ الْوَاقِی السَّاعِی إِلَیْهِ بِمَائِهِ الْمَقْطُوعَهِ یَدَاهُ- لَعَنَ اللَّهُ قَاتِلَهُ یَزِیدَ بْنَ الرُّقَادِ الْجُهَنِیَّ وَ حَکِیمَ بْنَ الطُّفَیْلِ الطَّائِ» (ابن قولویه، 1401ق:205)؛ سلام بر ابوالفضل عباس، پورِ امیرمومنان (ع) کسی که: جان خود را نثار برادرش کرد، دنیا را وسیله ی آخرت خود قرار داد، فدای برادرش شد، نگهبان بود و سعی بسیار کرد تا آب را به لب تشنگان برساند، دو دستش در جهاد فی سبیل اللّه قطع شد، خداوند قاتلان او، یزید بن رقاد و حکیم بن طفیل طائی را لعنت کند. این چنین بود حضرت ابوالفضل (ع) به سبب اوج معرفت به ذات مقدس امام زمان خود و بصیرت فوق‌العاده‌اش با جان نثاری در راه ولایت در تاریخ اسلام و شیعه ماندگار شد و ایشان از جمله معدود غیر معصومین هست که از معصوم برای ایشان زیارتنامه صادر شده است. از آنجایی که متون زیارتی در برگیرنده اصول اخلاقی و عقاید استوار شیعه است و پیش‌تر توسط معصومین برای شیعه به یادگار مانده است، می‌تواند به عنوان مستندترین الگوی عملی شیعه محسوب شود، به گونه‌ای که در درون این زیارات علاوه بر آشنایی با عرفان عملی و نظری، راه نجات و رستگاری را توکل کردن به ذات اقدس الهی معرفی می‌کند و بهترین راه میانبرد توسل کردن به ذوات مقدسه می‌خواند.در مورد امامان و بزرگان شیعه، زیارت نامه هایی نقل شده و بسیاری از این زیارت نامه ها مورد قبول بزرگان است. یکی از بزرگانی که در قیام کربلا تأثیرگذار بوده است، حضرت عباس بن علی (ع) است که در زیارت ایشان، از ابن قولویه در کتاب کامل الزیارات نقل شده است. بررسی سند زیارت، یکی از کارهای مهم این پژوهش است که تا به حال در این زمینه کار نشده است. موضوع دیگر، بررسی متن زیارت است که در متن آن، جمله ها و کلمات قابل تأملی در متن زیارت حضرت عباس (ع) آمده مانند عبد صالح، صاحب بصیرت بودن و مطیع بودن آن حضرت از خدا و رسول و معصومین (ع) اشاره شده است که تا کنون با توجه به بررسی های اینترنتی و کتابخانه ای، کار مورد توجهی صورت نگرفته است و حتی درباره این شخصیت تأثیرگذار در تاریخ، به ویژه در عصر حاضر که بیشتر مطرح می شود، کار علمی مورد توجهی صورت نگرفته است. و اینجانب تصمیم بر انجام این پژوهش گرفته ام. بنابراین نویسنده در این پایان نامه قصد آن دارد که شخصیت آن بزرگوار را مورد بررسی قرار داده و فرازهای برجسته متن زیارت نامه را مورد تحلیل قرار دهد. لذا پرسش پژوهش به شرح ذیل می باشد:زیارت حضرت عباس (ع) از نظر سندی و متنی چگونه است؟
۵. سیمای حضرت عباس (ع) در شعر شاعران دوره صفوی
پارسای داخل کشور کارشناسی ارشد 1396
رشته: زبان و ادبیات فارسی - زبان و ادبیات فارسی
پدیدآور: محمدامین مرادقلی استاد راهنما: محمد مرادقلی استاد مشاور: حیدرعلی مرادقلی
دانشگاه زابل، دانشکده ادبیات و علوم انسانی
چکیده: اهل بیت (ع) همواره چراغ فروزان هدایت و الگوی کامل زندگی بشری در همه ابعاد بوده‌اند. علاقه‌مندان به آن بزرگواران همواره فضایل آنان را در قالب‌های ادبی گوناگون اعم از نثر و شعر به زبان‌های مختلف بیان نموده‌اند. به دلیل موقعیّت ویژه ابوالفضل‌العباس (ع) به عنوان فرزند امام علی (ع) و برادر امام حسن و حسین (ع)، موجب شده تا شخصیّت تابناک آن حضرت همواره در کنار ائمه معصومین مورد توجّه علاقمندان به ایشان خصوصاً شیعیان واقع گردد. نقش حماسی حضرت عباس (ع) در دفاع از حریم ولایت امام حسین (ع) و ایثار و فداکاری فراموش ناشدنی آن حضرت در روز عاشورا که به عنوان الگویی والا پیش روی بشریّت قرار گرفته است، همواره مورد توجّه شاعران اهل بیت بوده و اشعاری را به مدح و رثای ایشان اختصاص داده‌اند. عصر صفویه و شاعران عصر صفوی نماد بارزی از مداحان اهل بیت و به ویژه شعر عاشورایی هستند؛ محتشم کاشانی، صائب، بیدل، اهلی، حزین لاهیجی، وحشی بافقی و بابافغانی شیرازی از شاعران به نامی هستند که قلم خویش را به نام یگانه ساقی کربلا مزیّن کرده‌اند. جستار حاضر با رویکردی توصیفی- تحلیلی به بررسی سیمای حضرت ابوالفضل‌العباس (ع) در آثار شاعران صفوی پرداخته است. نتیجه حاصل از این پژوهش بازتاب جایگاه و نقش پربسامد حضرت عباس (ع) در اشعار این شاعران، به ویژه اهلی شیرازی و صائب تبریزی است. استفاده سمبلیک از نخل، سقا، علمدار و کربلا در شعر شاعران این دوره باعث رشد و توسعه شعر عاشورایی و ماندگاری اشعار این شاعران گردیده است.
۶. نقد سبک شناسانه‌ی اشعار تعزیه با تکیه بر چهار مجلس شهادت امام حسین(ع)، حضرت عباس(ع)، حضرت علی اکبر(ع) و حضرت مسلم(ع)
پارسای داخل کشور کارشناسی ارشد 1391
موضوع: ادبیات فارسی رشته: زبان و ادبیات فارسی - زبان و ادبیات فارسی
پدیدآور: رویا دولت‌آبادی استاد راهنما: محسن ذوالفقاری استاد مشاور: حسن حیدری
دانشگاه اراک، دانشکده ادبیات و علوم انسانی
چکیده: پایان نامه ای که درپیش روداریم به منظور بررسی ویژگی های سبکی و نیز اصالتهای سبکی در اشعار چهار مجلس تعزیه شامل مجلس شهادت امام حسین(ع)،حضرت عباس(ع)،حضرت علی اکبر(ع) و حضرت مسلم(ع) است.روش تحقیق دراین رساله اسنادی و تحلیل محتوا است، به این صورت که با مراجعه به منابع و مآخذ موجود و نیز نسخه های این چهارمجلس به بررسی تمام ویژگی های این اشعار پرداخته ایم.با بررسی های انجام شده به این نتیجه رسیدیم که تمام اشعاری که در تعزیه خوانده می شوند،وزن عروضی و آهنگین دارند.محتوای شعرهایی که در تعزیه مورد استفاده قرار می گیرند،نسبت به موضوع تغییر می کندو این تغییر درچگونگی آهنگ کلمات،کاربرد تشبیهات،قافیه و ردیف تأثیر می گذارد.
۷. مطالعه تطبیقی تزئینات ضریح حرم های متبرکه حضرت علی، امام حسین و حضرت عباس(علیها السلام)
پارسای داخل کشور کارشناسی ارشد 1398
رشته: هنرهای اسلامی
پدیدآور: عطیه جهانیان استاد راهنما: علیرضا شیخی
موسسه آموزش عالی فردوس، دانشکده هنر
چکیده: ساختار ضریح به سبب احترام به فرد مدفون‌شده و آسان شدن زیارت بروی قبر در اشکال مختلفی ساخته و گذاشته می‌شود. ازاین‌رو ضریح‌ها علاوه بر ظهور فیزیکی در اماکن مقدس باعث نوعی آرامش قلبی نیز می‌شوند. به همین دلیل صنعت ضریح سازی یکی از آثار مهم هنر دینی در طی قرن‌ها بوده است و علاقه هنرمندان اسلامی به ائمه معصومین (علیهم‌السلام) در طراحی و تزیینات آن منعکس می‌شود. از نمونه‌های عالی هنر ضریح سازی میتوان از ضریح‌های امام علی، امام حسین و حضرت عباس نام برد که ساخت آنها توسط هندیان، ایرانیان و عراقیان انجام پذیرفته است. در پژوهش حاضر سعی بر آن شده است تا ضمن بررسی تاریخ و چگونگی شکل‌گیری ضریح‌های امام علی، امام حسین و حضرت عباس (علیهم‌السلام) در طول تاریخ به معرفی ساختار آنها و انواع هنرهای به‌کاررفته در آن پرداخته شود. روش تحقیق توصیفی_ تحلیلی بوده و نگارنده ضمن انجام مطالعات کتابخانه‌ای با انجام مطالعات میدانی از طریق بازدید از ضریح‌های مطهر و بررسی تصاویر آنها در پایگاه‌های اینترنتی چرمین شریف به تکمیل پژوهش پرداخته است. با توجه به مطالعه سه ضریح، این نتیجه حاصل می شودکه در هر سه ضریح هنرمندان مسلمان بسیاری از مفاهیم معارف اسلامی را به‌صورت دیداری و نمادین که در آثار هنری به‌ویژه در ابنیه مذهبی ارائه می‌شوند را به اجرا درآورده‌اند. در ضریح‌های مطهر امام علی، امام حسین و حضرت عباس (علیهم‌السلام) شباهت‌ها و تفاوت‌هایی وجود دارد. کتیبه‌های هر سه ضریح برگرفته از آیاتی و مضامینی است که درشان، مقام و ویژگی‌های حضرات است و عمدتاً با سه خط ثلث، نسخ و نستعلیق کتابت شده‌اند و مضمون کلی آنها به‌درستی بیانگر حضور کلام وحیانی خداوند، مقام و منزلت شخص متوفی و تفکر ولایی در آیین اسلام است. همچنین در باور شیعه برخی از اعداد از قداست پاکی و اهمیت ویژه‌ای برخوردار است این ماهیت به علت ارتباط این عددها با حضور کمی و کیفی ائمه (علیهم‌السلام) در باورهای شیعیان است.
۸. آداب و رسوم زیارت عتبیه حسینی و عباسی از خلال زیارتنامه ها و سفرنامه ها تا پایان عهد صفویه
پارسای داخل کشور کارشناسی ارشد 1402
رشته: تاریخ - تاریخ اسلام
پدیدآور: کاظم منخی جبار الجمامله استاد راهنما: حمیدرضا بیگدلی استاد مشاور: جبار شجاعی
دانشگاه ادیان و مذاهب، دانشکده تاریخ
چکیده: موضوع عادات و رسوم مرتبط با زیارت دو آستان مقدس امام حسین و حضرت عباس علیهما السلام، تا اواخر دوران صفوی از اهیمت ویژه‌ای برخورد ار است که از رهگذر مصادر مختلف قابل بررسی است. از میان این مصادر میتوان به نوشته‌های متعلق به زیارت نامه‌ها وسفرنامه‌ها اشاره نمود که در آنها علاوه بر بیان آداب زیارت، تجارب مسافران و زائران این حرمها را به تصویر میکشد. این آثار اطلاعات ارزشمندی را پیرامون رسوم و آداب شیعیان و تمدن آنان در آن دوره را نمایش میدهد، زیارت آستان های حسینی و عباسی بیانگر مقدس‌ترین مکان خای دینی در عالم اسلام است که احترام و وفاداری نسبت به شخصیت‌های بزرگ دینی را به تصویر میکشد. این مکان ها تاریخ دیرینه ای دارد که از عادات و رسومی خاص برخوردار بوده که با مرور زمان به جهت عوامل تاثیرگذار تاریخی و فرهنگی دچار تغییر و تطور شده است. از آنجایی که زیارت حرم ها به ویژه حرم حسینی و عباسی آثار و نتایجی دارد، محقق در این تحقیق با تکیه بر سفرنامه‌ها و کتب زیارت به موضوع آداب و رسوم زیارت حرم حسینی و عباسی در دوره صفویه در پاسخ به ماهیت آداب و رسوم زیارت حرم حسینی و عباسی و و سوالات فرعی مربوط به تحقیق از طریق کتب زیارت و سفرنام‌ها تا پایان صفویه پرداخته است. محقق با تکیه بر روش توصیفی و تحلیلی این تحقیق را ارائه کرده است. از جمله مهمترین و ارزشمندترین نتایجی که محقق به آن دست یافته است عبارتند از اینکه مصادر یاد شده، تاریخ و میراث منطقه و مردمانی را که از حرم بازدید کرده اند به ما منعکس می کند و بیان احساسات بازدیدکنندگان و جزییات دیدار آنها را نشان می دهد. کتابهای زیارت و سفرنامه‌ها منبع مهمی برای شناخت تاریخ و فرهنگ در عصر صفویه است. آداب و رسوم زیارت حرم متاثر از وقایع سیاسی و تاریخی دوران صفویه و همچنین تأثیر زیارت حرم حسینی و عباسی بر هویت فرد و جامعه شیعی و درک چگونگی زیارت حرم از دیگر نتایج است. حرم حسینی و عباسی بر توسعه ادبی و فرهنگی در مناطقی که این زیارتها در آن جریان داشته، تأثیر گذاشته است. مطالعه آداب و رسوم مربوط به زیارت حرم حسینی و عباسی فرصتی برای شناخت بهتر فرهنگ، مذهب و تاریخ خاورمیانه و چگونگی درهم تنیدگی این جنبه ها در تجربه زیارت های مذهبی است.
۹. سیمای حضرت ابوالفضل (ع) در شعر مقاومت
پارسای داخل کشور کارشناسی ارشد 1392
موضوع: ادبیات فارسی رشته: زبان و ادبیات فارسی - ادبیات مقاومت
پدیدآور: عقیل غیاثی کفرودی استاد راهنما: محمدرضا یوسفی
دانشگاه قم، دانشکده ادبیات و علوم انسانی
چکیده: حضرت ابوالفضل(ع) در واقعه عاشورا نقش برجسته ای داشته اند و با عنایت به این موضوع، اشعار مرتبط با آن حضرت در سروده های دفاع مقدس دارای جایگاه خاصّی است. شاعران مقاومت با بهره بردن از صفات و ویژگی های والای آن حضرت، اقدام به مضمون سازی کرده مضمون های جدیدی مانند نام مناطق عملیاتی و صور خیال بدیعی ساخته‌اند. موضوع این پژوهش، جایگاه حضرت عبّاس(ع) بین رزمندگان و بازتاب آن در شعر مقاومت است که بابررسی اشعار کنگره های دفاع مقدس و مجموعه‌های شعری استانی، انجام شده است. این پژوهش از نوع کتابخانه ای و اسنادی است و در سه فصل اصلی به بررسی این بازتاب در صفات و جلوه ها و مضامین نو و صور خیال با نام حضرت ابوالفضل‌العباس(ع) در موضوعات پرداخته است. بررسی‌ها نشان میدهد نام عباس و ابوالفضل در شعر مقاومت بیشترین بازتاب را داشته است و از میان مضامین جدید دشت عباس بیشترین مضمون سازی را به خود اختصاص داده است در حالی که نام تیپ ها، لشکرها وگردانها مضمون جدیدی وجود نداشت. همچنین در شعر مقاومت، سرایندگان با بهره‌گیری از دو جلوه خاص ایشان یعنی دست‌ها و سقایی بیشترین تصاویر را ساخته اند.
۱۰. تنوع ترکیب های تزئینی اجرا شده در ضریح حضرت ابوالفضل العباس (علیه السلام)
پارسای داخل کشور کارشناسی ارشد 1402
رشته: علوم انسانی
پدیدآور: صالح کاظم شمران شمران استاد راهنما: ابراهیم بازرگانی
دانشگاه ادیان و مذاهب، دانشکده دین و هنر
چکیده: پژوهش حاضر با عنوان (تنوع ترکیبات تزیینی اجرا شده بر ضریح حضرت ابی الفضل العباس (علیه السلام به شناخت ترکیب بندی های تزئینی و هنرهای زیبایی شناسی ضریح حضرت عباس (ع) می پردازد. ما اهمیت موزه‌ها را در حفظ هویت فراموش نمی‌کنیم، به‌ویژه موزه الکفیل با گنجینه‌های نسخ خطی، کانی‌ها و سکه‌ها و سایر آثار باستانی و تاریخی بسیار ارزشمند. پژوهش حاضر به چهار فصل تقسیم شده است که در فصل اول به چارچوب روش شناختی بیان شده توسط مسئله تحقیق، اهمیت تحقیق، هدف تحقیق، محدودیت های تحقیق، دشواری های تحقیق می پردازد. و روش تحقیق، تعریف اصطلاحات (تنوع، سازه، دکوراسیون، توری). مبحث اول: مفهوم دکوراسیون: (ویژگی ها، عناصر و ویژگی های هنری). مبحث دوم: مراجع فکری تزیین در اندیشه فلسفی اسلامی. مبحث سوم: کاربرد ترکیب بندی های تزئینی در هنر اسلامی. مبحث چهارم: مراجع تصویری ساخت پنجره های عتبات عالیات که به دو محور تقسیم می شود.. محور اول: ساخت ضریح در طول اعصار. محور دوم: ساخت ضریح مولا ابی الفضل العباس (علیه السلام) در طول تاریخ. فصل سوم شامل روش تحقیق، نمونه تحقیق و تجزیه و تحلیل نمونه ها می باشد و فصل چهارم به نتایج تحقیق، نتیجه گیری، پیشنهادات و پیشنهادات می پردازد و با منابع، مآخذ و خلاصه ای از پژوهش به پایان می رسد.
