مدیر خانه فرهنگ ایران در لاهور پاکستان:
تاریخ و فرهنگ پاکستان به زبان فارسی گره خورده است
به گزارش خبرگزاری رضوی، دکتر جعفر روناس در نشست تخصصی «مثنوی خوانی و گرایش به تصوف در پاکستان» از سلسله نشست های «زبان و ادبیات فارسی از نگاه استادان پاکستان» که به صورت مجازی برگزار شد، ضمن تاکید بر توجه بیشتر به پاسداشت زبان و ادبیات فارسی، درباره تاثیر مولانا بر ترویج زبان فارسی در شبه قاره گفت: مثنوی مولانا در نزد مردم شبه قاره، همواره به عنوان اثری سرشار از نگاه عالمانه به حقایق هستی به شمار می‌آید. این اثر فاخر به قدری در زندگی مردم پاکستان رسوخ کرده که آن‌ها در گفت و گوهای روزمره خود همواره از برخی اشعار مولانا استفاده می‌کنند.
وی افزود: با وجود این که مولانا سفری به شبه قاره نداشته، اما شخصیت های سیاسی، اجتماعی، عرفانی و فرهنگی زیادی در پاکستان تحت تاثیر اشعار او قرار گرفته‌اند. امروز اصول گفتاری و مفاهیم مثنوی در خانقاههای مختلف پاکستان مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد و عارفان زیادی به انتشار تفکر معنوی مولانا مشغول هستند.
رئیس خانه فرهنگ جمهوری اسلامی ایران در شهر لاهور پاکستان ابراز کرد: شب های جمعه، مراسمی بر اساس مثنوی‌خوانی شکل می‌گیرد. مراسم چله، رقص روح و سماع از دیگر برنامه‌هایی است که رنگ و روی شعر مولوی در آن هویداست.
وی افزود: از گذشته‌های دور تا روزگار ما مثنوی در پاکستان به‌عنوان مرجعی گران قدر، دستمایه سرودن اشعاری توسط شاعرانی است که به تصوف و عرفان گرایش دارند ازجمله شاعرانی که بر پایه این اصل مهم شعرهای ماندگاری را سروده‌اند می‌توان به طالب آملی، کلیم کاشانی، علی احمد، شرف شاه، امیرخسرو دهلوی، میر تقی میر، محمد بحرالعلوم و ... اشاره کرد.
روناس اضافه کرد: از میان این بزرگان چندین سخنور نامدار نیز از نظام فکری و کلامی این شاعر بهره برده‌اند، به همین دلیل امروز شاهد خلق مثنوی های زیادی در شبه قاره هستیم که از مولوی تاثیر پذیرفته است. اقبال لاهوری نیز با تکیه بر افکار همین شاعر روشن‌ضمیر، شعرهای زیادی به زبان فارسی سروده و فارسی زبانان زیادی را تحت تاثیر افکار آزادی خواهانه و انسان دوستانه خود قرار داده است. همه این موارد نشانگر این مهم است که مولانا همچنان پس از قرن‌ها نقش مهمی در زنده نگه داشتن زبان فارسی در پاکستان دارد.
وی بیان کرد: مباحث علمی، فرهنگی و تاریخ پاکستان به زبان فارسی گره خورده است.
نقش فرقه سهروردیه در ترویج و زبان ادبیات فارسی
دکتر عمرانی؛ ریس کرسی اقبال شناسی دانشگاه پیام نور مشهد؛ در خصوص تصوف در شبه قاره اظهار کرد: با توجه به روابط ایران و هند تاریخ دقیقی را نمی توان در خصوص تصوف در هند بیان کرد لذا پیش از شیخ اسماعیل در اواخر قرن چهارم در لاهور صوفیان وارد هند شدند که نسبت به آنان بی خبر هستیم.
وی بیان کرد: تصوف با جاذبه های عمومی خود زمینه رشدش را در شبه قاره هند فراهم کرد و از طرفی اذهان مردم در شبه قاره هند تمایل شدیدی به عرفان داشتند و این زمینه رشد و گسترش تصوف را نیز فراهم کرد لذا زمینه فعالیت صوفیان در نشر دعوت به اسلام فراهم کرد.
عمرانی اذعان کرد: در طی فتوحات محمود غزنوی و یورش مغولان به آسیای مرکزی، صوفیان مسلمان، تصوف را به هند بردند و زمبنه را برای گسترش طریقه های دیگر آماده کردند.
وی با اشاره به اینکه تصوف از اواخر سده 6 و اوایل سده 7 مجالی برای تعالی و رشدش پیدا کرد و به شاخه های مختلف منشعب شد، اشاره داشت: البته میزان رشد این شعبات به یک اندازه نبود و در این بین فرقه سهروردیه رشد بیشتری داشت و در حقیقت این فرقه دومین طریقه اصلی تصوف بود. صوفیان مشهور این طریقه فخرالدین عراقی، بهاءالدین ذکریا و ... بود.
ریس کرسی اقبال شناسی دانشگاه پیام نور مشهد تصریح کرد: در مکتب تصوف سهروردیه عرفان با تشرع و زهد درهم آمیخته و تصوف عبارت از زهد و عبادت و رعایت فرایض دینی و تکیه بر دعا و ذکر است. در بین سالکان طریقت سهروردیه، خواندن رساله قیشریه، احیای علوم الدین و آثار ابن عربی معمول بوده است.
وی ادامه داد: رعایت حد تعادل در ریاضت کشی از ویژگی های فرقه سهروردیه است که این فرقه به دو شاخه باشرع و شاخه بی شرع است که شاخه باشرع ان به ظواهر شرع التزام داشتند و شاخه بی شرع به ظواهر شرع هیچ اهمیتی نمی دادند و شرب خمر داشتند و نماز نمی خواندند و با رقاصان و مطربان در ارتباط بودند.
عمرانی یاداور شد: فرقه سهروردیه در ترویج و زبان ادبیات فارسی بسیار نقش داشتند و غالبا عموم مردم شبه قاره هند به خصوص پاکستان علاقه زیادی به زبان فارسی داشتند و این زبان را زبان اولیا الله و قدیسان خود می دانستند چون معتقد هستند اسلام با این زبان رونق یافت.
وی با خاطرنشان کردن اینکه سهم تصوف در هند از دیگر جریانات فکری اسلامی مثل کلام، فقه و فلسفه بیشتر است، افزود: صوفیان این سرزمین همواره الهام بخش روشنفکران مسلمان و توده بودند و دوم اینکه تصوف در هند هیچ وقت جریان فرعی نبوده است و یکی از مسیرهای اصلی گسترش اسلام در میان هندوان بوده و صوفیان بیش از هر گروه دیگری در هند در گسترش اسلام نقش اساسی داشتند.
ریس کرسی اقبال شناسی دانشگاه پیام نور مشهد اظهار کرد: جسارت صوفیان در انتقاد از حاکمان ناعادل سبب محبوبیت آنان در نزد عموم مردم شبه قاره بود و تلاش این صوفیان برای حفظ تعادل میان شریعت و طریقت از دیگر ویژگی های تصوف قاره است. قبور این صوفیان گاه زیارتگاه بسیاری از مردم شده است که نمونه بارز آن در لاهور علی بن عثمان می باشد.
لزوم همکاری دوجانبه نخبگان ادبی ایران و پکستان
در ادامه این نشست محمد شهریار خان، سرکنسول پاکستان در مشهد ضمن بیان لزوم توجه بیشتر به پاسداشت زبان فارسی، بر همکاری دوجانبه نخبگان ادبی دو کشور تاکید کرد.
تاثیر دانشگاه ها در تقویت اشتراکات فرهنگی زبان فارسی
در ادامه دکتر غلامرضا حسنی رئیس دانشکده ادبیات دانشگاه فردوسی مشهد گفت: دانشگاه ها در تقویت اشتراکات فرهنگی و رفع ابهامات مربوط به زبان فارسی تاثیرگذاری فراوانی دارند. امیدواریم در این زمینه بتوانیم در کنار استادان کشورهای پاکستان به پاسداشت زبان و ادبیات فارسی کمک شایان توجهی داشته باشیم.
وی با بیان اینکه برگزاری جلسات مشترک میان دانشمندان دو کشور بی‌تردید یکی از وظایف دانشگاه‌ها در سطح منطقه است افزود: برگزاری این نشست ها با موضوعات مختلف را به فال نیک می‌گیریم، زیرا این برنامه‌های تخصصی راهگشای بسیاری از مسیرهای پیشرفت علمی در آینده به شمار می‌آید که نباید از این مهم غافل شد.
تاثیر مثنوی مولانا بر مثنوی شعرای پاکستانی
دکتر مظفر علی کشمیری، استاد زبان و ادبیات فارسی و از پژوهشگران مشهور پاکستانی نیز ضمن اشاره به تاثیر مثنوی بر پاسداشت زبان فارسی در پاکستان گفت: مثنوی مولانا در شبه قاره خدمات زیادی به تفکر عرفانی و زبان فارسی داشته است. از گذشته‌های دور تا امروز مراسم مثنوی خوانی در پاکستان همواره برپاست. در این میان شاعر ملی پاکستان یعنی اقبال لاهوری یکی از افرادی است که در شناساندن هرچه بیشتر مولانا به مردم پاکستان و همچنین پاسداشت زبان فارسی نقش مؤثری داشته است.
وی ادامه داد: او همواره خود را مرید مولانا می‌داند و تا واپسین لحظات عمرش دو کتاب قرآن و مثنوی معنوی را مطالعه می‌کرد. تمام این موارد نشان‌دهنده جایگاه والای زبان و ادبیات فارسی در پاکستان است.
کشمیری بیان داشت: تاریخ ورود مثنوی به سرزمین ما در قرن هفتم هجری قمری قطعی است و این اثر جاودانه تاثیرات زیادی در سرایش مثنوی های دیگر داشته است. اگرچه زبان رایج امروز در پاکستان اردوست، اما علاقه فراوان مردم پاکستان به شعر فارسی باعث شده امروز آثار شاعران بزرگی مانند حافظ، سعدی، عطار، خیام و ... به زبان اردو ترجمه شود و مردم پاکستان به مطالعه این اشعار بپردازند.
زبان فارسی؛ در فهرست دروس، دوران تحصیلی ابتدایی پاکستان
دکتر احسان خزائی، رایزن فرهنگی ایران در پاکستان نیز در این نشست درباره وضعیت زبان فارسی در این کشور گفت: در پاکستان فرصت ها و زمینه های زیادی برای آموزش زبان فارسی وجود دارد. علاقه‌مندی به زبان فارسی در پاکستان در حد خوبی قرار گرفته، بزرگان دینی و هنرمندان زیادی با آن که زبانشان اردوست، تلاش می‌کنند حتی اگر شده در قالب یک بیت به زبان فارسی با مردم پاکستان به گفت‌وگو بنشینند.
رایزن فرهنگی ایران در پاکستان افزود: در پاکستان نسخه‌های خطی زیادی از دوران کهن وجود دارد که گویای تاریخچه درازدامن و جایگاه شایسته زبان فارسی در این کشور است. اگر هر فرد پاکستانی بخواهد ارتباط خودش را با گذشته‌اش حفظ کند، بی‌تردید باید زبان فارسی را فرابگیرد، زیرا چاره دیگری جز این راه وجود ندارد.
وی خاطرنشان کرد: در سال‌های اخیر مسئولان هندوستان به اهمیت زبان و ادبیات فارسی و پاسداشت آن پی برده‌اند و به همین دلیل، زبان فارسی را در فهرست دروس، دوران تحصیلی ابتدایی خود گنجانده‌اند . انجام این اقدامات و مشابه آن در پاکستان نیز می‌تواند به اتفاقات شایسته‌ای ختم شود.
دکتر خزائی تصریح کرد: مردم پاکستان برای ارتباط با کشورهای اطراف خود نیز نیاز به فراگیری زبان فارسی دارند. خوشبختانه امروزه، زبان فارسی در پاکستان مقبولیت خوبی دارد و این اشتیاق به دانستن زبان فارسی مقدمات لازم برای تسهیل انجام اقدامات برای پاسداشت زبان و ادبیات فارسی و ترویج آن را فراهم کرده است. بی‌تردید کارهای زیادی در این زمینه می‌توان انجام داد.
وی افزود: با وجود این که مولانا سفری به شبه قاره نداشته، اما شخصیت های سیاسی، اجتماعی، عرفانی و فرهنگی زیادی در پاکستان تحت تاثیر اشعار او قرار گرفته‌اند. امروز اصول گفتاری و مفاهیم مثنوی در خانقاههای مختلف پاکستان مورد بهره‌برداری قرار می‌گیرد و عارفان زیادی به انتشار تفکر معنوی مولانا مشغول هستند.
رئیس خانه فرهنگ جمهوری اسلامی ایران در شهر لاهور پاکستان ابراز کرد: شب های جمعه، مراسمی بر اساس مثنوی‌خوانی شکل می‌گیرد. مراسم چله، رقص روح و سماع از دیگر برنامه‌هایی است که رنگ و روی شعر مولوی در آن هویداست.
وی افزود: از گذشته‌های دور تا روزگار ما مثنوی در پاکستان به‌عنوان مرجعی گران قدر، دستمایه سرودن اشعاری توسط شاعرانی است که به تصوف و عرفان گرایش دارند ازجمله شاعرانی که بر پایه این اصل مهم شعرهای ماندگاری را سروده‌اند می‌توان به طالب آملی، کلیم کاشانی، علی احمد، شرف شاه، امیرخسرو دهلوی، میر تقی میر، محمد بحرالعلوم و ... اشاره کرد.
روناس اضافه کرد: از میان این بزرگان چندین سخنور نامدار نیز از نظام فکری و کلامی این شاعر بهره برده‌اند، به همین دلیل امروز شاهد خلق مثنوی های زیادی در شبه قاره هستیم که از مولوی تاثیر پذیرفته است. اقبال لاهوری نیز با تکیه بر افکار همین شاعر روشن‌ضمیر، شعرهای زیادی به زبان فارسی سروده و فارسی زبانان زیادی را تحت تاثیر افکار آزادی خواهانه و انسان دوستانه خود قرار داده است. همه این موارد نشانگر این مهم است که مولانا همچنان پس از قرن‌ها نقش مهمی در زنده نگه داشتن زبان فارسی در پاکستان دارد.
وی بیان کرد: مباحث علمی، فرهنگی و تاریخ پاکستان به زبان فارسی گره خورده است.
نقش فرقه سهروردیه در ترویج و زبان ادبیات فارسی
دکتر عمرانی؛ ریس کرسی اقبال شناسی دانشگاه پیام نور مشهد؛ در خصوص تصوف در شبه قاره اظهار کرد: با توجه به روابط ایران و هند تاریخ دقیقی را نمی توان در خصوص تصوف در هند بیان کرد لذا پیش از شیخ اسماعیل در اواخر قرن چهارم در لاهور صوفیان وارد هند شدند که نسبت به آنان بی خبر هستیم.
وی بیان کرد: تصوف با جاذبه های عمومی خود زمینه رشدش را در شبه قاره هند فراهم کرد و از طرفی اذهان مردم در شبه قاره هند تمایل شدیدی به عرفان داشتند و این زمینه رشد و گسترش تصوف را نیز فراهم کرد لذا زمینه فعالیت صوفیان در نشر دعوت به اسلام فراهم کرد.
عمرانی اذعان کرد: در طی فتوحات محمود غزنوی و یورش مغولان به آسیای مرکزی، صوفیان مسلمان، تصوف را به هند بردند و زمبنه را برای گسترش طریقه های دیگر آماده کردند.
وی با اشاره به اینکه تصوف از اواخر سده 6 و اوایل سده 7 مجالی برای تعالی و رشدش پیدا کرد و به شاخه های مختلف منشعب شد، اشاره داشت: البته میزان رشد این شعبات به یک اندازه نبود و در این بین فرقه سهروردیه رشد بیشتری داشت و در حقیقت این فرقه دومین طریقه اصلی تصوف بود. صوفیان مشهور این طریقه فخرالدین عراقی، بهاءالدین ذکریا و ... بود.
ریس کرسی اقبال شناسی دانشگاه پیام نور مشهد تصریح کرد: در مکتب تصوف سهروردیه عرفان با تشرع و زهد درهم آمیخته و تصوف عبارت از زهد و عبادت و رعایت فرایض دینی و تکیه بر دعا و ذکر است. در بین سالکان طریقت سهروردیه، خواندن رساله قیشریه، احیای علوم الدین و آثار ابن عربی معمول بوده است.
وی ادامه داد: رعایت حد تعادل در ریاضت کشی از ویژگی های فرقه سهروردیه است که این فرقه به دو شاخه باشرع و شاخه بی شرع است که شاخه باشرع ان به ظواهر شرع التزام داشتند و شاخه بی شرع به ظواهر شرع هیچ اهمیتی نمی دادند و شرب خمر داشتند و نماز نمی خواندند و با رقاصان و مطربان در ارتباط بودند.
عمرانی یاداور شد: فرقه سهروردیه در ترویج و زبان ادبیات فارسی بسیار نقش داشتند و غالبا عموم مردم شبه قاره هند به خصوص پاکستان علاقه زیادی به زبان فارسی داشتند و این زبان را زبان اولیا الله و قدیسان خود می دانستند چون معتقد هستند اسلام با این زبان رونق یافت.
وی با خاطرنشان کردن اینکه سهم تصوف در هند از دیگر جریانات فکری اسلامی مثل کلام، فقه و فلسفه بیشتر است، افزود: صوفیان این سرزمین همواره الهام بخش روشنفکران مسلمان و توده بودند و دوم اینکه تصوف در هند هیچ وقت جریان فرعی نبوده است و یکی از مسیرهای اصلی گسترش اسلام در میان هندوان بوده و صوفیان بیش از هر گروه دیگری در هند در گسترش اسلام نقش اساسی داشتند.
ریس کرسی اقبال شناسی دانشگاه پیام نور مشهد اظهار کرد: جسارت صوفیان در انتقاد از حاکمان ناعادل سبب محبوبیت آنان در نزد عموم مردم شبه قاره بود و تلاش این صوفیان برای حفظ تعادل میان شریعت و طریقت از دیگر ویژگی های تصوف قاره است. قبور این صوفیان گاه زیارتگاه بسیاری از مردم شده است که نمونه بارز آن در لاهور علی بن عثمان می باشد.
لزوم همکاری دوجانبه نخبگان ادبی ایران و پکستان
در ادامه این نشست محمد شهریار خان، سرکنسول پاکستان در مشهد ضمن بیان لزوم توجه بیشتر به پاسداشت زبان فارسی، بر همکاری دوجانبه نخبگان ادبی دو کشور تاکید کرد.
تاثیر دانشگاه ها در تقویت اشتراکات فرهنگی زبان فارسی
در ادامه دکتر غلامرضا حسنی رئیس دانشکده ادبیات دانشگاه فردوسی مشهد گفت: دانشگاه ها در تقویت اشتراکات فرهنگی و رفع ابهامات مربوط به زبان فارسی تاثیرگذاری فراوانی دارند. امیدواریم در این زمینه بتوانیم در کنار استادان کشورهای پاکستان به پاسداشت زبان و ادبیات فارسی کمک شایان توجهی داشته باشیم.
وی با بیان اینکه برگزاری جلسات مشترک میان دانشمندان دو کشور بی‌تردید یکی از وظایف دانشگاه‌ها در سطح منطقه است افزود: برگزاری این نشست ها با موضوعات مختلف را به فال نیک می‌گیریم، زیرا این برنامه‌های تخصصی راهگشای بسیاری از مسیرهای پیشرفت علمی در آینده به شمار می‌آید که نباید از این مهم غافل شد.
تاثیر مثنوی مولانا بر مثنوی شعرای پاکستانی
دکتر مظفر علی کشمیری، استاد زبان و ادبیات فارسی و از پژوهشگران مشهور پاکستانی نیز ضمن اشاره به تاثیر مثنوی بر پاسداشت زبان فارسی در پاکستان گفت: مثنوی مولانا در شبه قاره خدمات زیادی به تفکر عرفانی و زبان فارسی داشته است. از گذشته‌های دور تا امروز مراسم مثنوی خوانی در پاکستان همواره برپاست. در این میان شاعر ملی پاکستان یعنی اقبال لاهوری یکی از افرادی است که در شناساندن هرچه بیشتر مولانا به مردم پاکستان و همچنین پاسداشت زبان فارسی نقش مؤثری داشته است.
وی ادامه داد: او همواره خود را مرید مولانا می‌داند و تا واپسین لحظات عمرش دو کتاب قرآن و مثنوی معنوی را مطالعه می‌کرد. تمام این موارد نشان‌دهنده جایگاه والای زبان و ادبیات فارسی در پاکستان است.
کشمیری بیان داشت: تاریخ ورود مثنوی به سرزمین ما در قرن هفتم هجری قمری قطعی است و این اثر جاودانه تاثیرات زیادی در سرایش مثنوی های دیگر داشته است. اگرچه زبان رایج امروز در پاکستان اردوست، اما علاقه فراوان مردم پاکستان به شعر فارسی باعث شده امروز آثار شاعران بزرگی مانند حافظ، سعدی، عطار، خیام و ... به زبان اردو ترجمه شود و مردم پاکستان به مطالعه این اشعار بپردازند.
زبان فارسی؛ در فهرست دروس، دوران تحصیلی ابتدایی پاکستان
دکتر احسان خزائی، رایزن فرهنگی ایران در پاکستان نیز در این نشست درباره وضعیت زبان فارسی در این کشور گفت: در پاکستان فرصت ها و زمینه های زیادی برای آموزش زبان فارسی وجود دارد. علاقه‌مندی به زبان فارسی در پاکستان در حد خوبی قرار گرفته، بزرگان دینی و هنرمندان زیادی با آن که زبانشان اردوست، تلاش می‌کنند حتی اگر شده در قالب یک بیت به زبان فارسی با مردم پاکستان به گفت‌وگو بنشینند.
رایزن فرهنگی ایران در پاکستان افزود: در پاکستان نسخه‌های خطی زیادی از دوران کهن وجود دارد که گویای تاریخچه درازدامن و جایگاه شایسته زبان فارسی در این کشور است. اگر هر فرد پاکستانی بخواهد ارتباط خودش را با گذشته‌اش حفظ کند، بی‌تردید باید زبان فارسی را فرابگیرد، زیرا چاره دیگری جز این راه وجود ندارد.
وی خاطرنشان کرد: در سال‌های اخیر مسئولان هندوستان به اهمیت زبان و ادبیات فارسی و پاسداشت آن پی برده‌اند و به همین دلیل، زبان فارسی را در فهرست دروس، دوران تحصیلی ابتدایی خود گنجانده‌اند . انجام این اقدامات و مشابه آن در پاکستان نیز می‌تواند به اتفاقات شایسته‌ای ختم شود.
دکتر خزائی تصریح کرد: مردم پاکستان برای ارتباط با کشورهای اطراف خود نیز نیاز به فراگیری زبان فارسی دارند. خوشبختانه امروزه، زبان فارسی در پاکستان مقبولیت خوبی دارد و این اشتیاق به دانستن زبان فارسی مقدمات لازم برای تسهیل انجام اقدامات برای پاسداشت زبان و ادبیات فارسی و ترویج آن را فراهم کرده است. بی‌تردید کارهای زیادی در این زمینه می‌توان انجام داد.
