روایت «کُلُنل» انگلیسی از آستان حضرت رضا (ع)
خبرگزاری رضوی. در دورانی که کلنل چارلز ادوارد ییت به پادشاهی انگلیس خدمت می‌کرد خیلی عجیب و غریب نبود گذر یک انگلیسی به شرق بیفتد. او هم چند سالی در هند خدمت کرده بود و پس از آن آمده بود ایران و به عنوان مفتش حکومت و کمیسیونر اصلی در بلوچستان خدمت می‌کرد. کمی بعد که سرهنگ شد، رتبه‌اش بالاتر رفت و شد یکی از کارگزاران انگلیسی و به عنوان کفیل کنسول بریتانیا به مشهد آمد و از سپتامبر ۱۸۹۶ تا دهم فوریه ۱۸۹۷م سرکنسول مشهد بود. می‌گویند هم فارسی می‌فهمید و هم ترکی. سفرنامه‌اش حاصل همین دوران است؛ سفرنامه‌ای با عنوان «خراسان و سیستان، سفرنامه کلنل ییت به ایران و افغانستان» که شرحی از مشاهدات این نظامی و سرکنسول انگلیسی است. گفته می‌شود او این کتاب را زمانی که مأمور بوده مرزهای میان افغانستان و روسیه را تعیین کند، نوشته است. به جز بخش‌های سیاسی و اقتصادی کتاب، او در بخش سوم اثر به آداب اجتماعی مردم در آن دوران پرداخته است. در اين بخش از مراسم ازدواج و روابط مردم با يكديگر، مراسم عزاداری، جشن‌های نوروزی، عيد قربان، ديد و بازديد مردم، طرز لباس پوشيدن و نحوه زندگی مردم در دهات و شهرها سخن گفته و هرجا به اثری تاریخی یا بنایی رسیده به دقت آن را توصیف کرده است.
سفرنامه مشهد
کلنل ییت به واسطه اقامت طولانی مدتش در مشهد بیش از هر جهانگرد و سفرنامه نویس از حرم مطهرامام رضا(ع) نوشته و جزئیات ارزشمند و البته دقیقی از روضه منوره ارائه داده که در کمتر سفرنامه و نوشته‌ای از مشهد دیده می‌شود: «آستان حضرت رضا(ع) ساختمانی چهارگوش است که از سه طرف صحن‌ها که حیاط‌هایی بزرگ و سنگفرش شده اند، آن را احاطه کرده است. یکی از صحن‌ها به مسجد گوهرشاد باز شده و به همین نام نیز خوانده می‌شود، اما حیاطی که در قسمت شمالی قرار دارد به صحن کهنه و حیاطی که در قسمت شرقی واقع است به صحن نو موسوم است .مرقد امام رضا(ع) که در زیر گنبد طلا قرار گرفته توسط سه ضریح محصور شده است، ضریح اول فولادی است و تاریخ و نوشته‌ای روی آن دیده نمی‌شود، بین ضریح اول و دوم یک شبکه منبت کاری ظریف و نفیس از مس قرار دارد که روکش طلا شده و هدف از قراردادن آن، حفاظت از در‌های جواهرنشان ضریح بعدی است .ضریح دوم نیز از فولاد است و در هر یک از چهارگوشه آن، زمردی در یک صفحه طلایی قرار داده شده است. روی آن نوشته‌ای در دو خط و به خط نستعلیق دیده می‌شود که تاریخ ساخت آن را ۱۱۷۷ میلادی است، نشان می‌دهد. ضریح سوم نیز از فولاد بوده و درون آن هفت سوره قرآن به خط ثلث و طلاکاری شده قرار داده شده و پای مرقد یک برآمدگی است که در پشت آن در جواهرنشان اهدایی از طرف فتحعلی شاه نصب شده است. فاصله میان ضریح‌ها و پوشش مرقد نزدیک به ۵ سانتیمتر است که با کاشی‌های شیشه‌ای فرش شده اند. پوشش مرقد از چوب است که روی آن کنده کاری‌ها و طلاکاری‌هایی به چشم می‌خورد و همچنین نام شاه عباس نیز روی آن منقوش است. در اطراف گنبد طلا نوشته‌ای است که تاریخ آن ۱۹۰۷میلادی است».
ییت در بخشی از نوشته هایش از زلزله‌ای که در مشهد رخ داده و سبب خرابی حرم مطهر شده، صحبت می‌کند و می‌گوید: «نوشته‌ای نیز هست که می‌گوید این گنبد در زلزله‌ای نابود و در زمان شاه سلیمان بازسازی شد و تاریخ ۱۹۷۵م. را همراه داشت. در نوشته‌ای که روی یکی از مناره‌ها نقش شده تاریخ ۱۷۲۹م. به چشم می‌خورد».
منبع: روزنامه قدس
سفرنامه مشهد
کلنل ییت به واسطه اقامت طولانی مدتش در مشهد بیش از هر جهانگرد و سفرنامه نویس از حرم مطهرامام رضا(ع) نوشته و جزئیات ارزشمند و البته دقیقی از روضه منوره ارائه داده که در کمتر سفرنامه و نوشته‌ای از مشهد دیده می‌شود: «آستان حضرت رضا(ع) ساختمانی چهارگوش است که از سه طرف صحن‌ها که حیاط‌هایی بزرگ و سنگفرش شده اند، آن را احاطه کرده است. یکی از صحن‌ها به مسجد گوهرشاد باز شده و به همین نام نیز خوانده می‌شود، اما حیاطی که در قسمت شمالی قرار دارد به صحن کهنه و حیاطی که در قسمت شرقی واقع است به صحن نو موسوم است .مرقد امام رضا(ع) که در زیر گنبد طلا قرار گرفته توسط سه ضریح محصور شده است، ضریح اول فولادی است و تاریخ و نوشته‌ای روی آن دیده نمی‌شود، بین ضریح اول و دوم یک شبکه منبت کاری ظریف و نفیس از مس قرار دارد که روکش طلا شده و هدف از قراردادن آن، حفاظت از در‌های جواهرنشان ضریح بعدی است .ضریح دوم نیز از فولاد است و در هر یک از چهارگوشه آن، زمردی در یک صفحه طلایی قرار داده شده است. روی آن نوشته‌ای در دو خط و به خط نستعلیق دیده می‌شود که تاریخ ساخت آن را ۱۱۷۷ میلادی است، نشان می‌دهد. ضریح سوم نیز از فولاد بوده و درون آن هفت سوره قرآن به خط ثلث و طلاکاری شده قرار داده شده و پای مرقد یک برآمدگی است که در پشت آن در جواهرنشان اهدایی از طرف فتحعلی شاه نصب شده است. فاصله میان ضریح‌ها و پوشش مرقد نزدیک به ۵ سانتیمتر است که با کاشی‌های شیشه‌ای فرش شده اند. پوشش مرقد از چوب است که روی آن کنده کاری‌ها و طلاکاری‌هایی به چشم می‌خورد و همچنین نام شاه عباس نیز روی آن منقوش است. در اطراف گنبد طلا نوشته‌ای است که تاریخ آن ۱۹۰۷میلادی است».
ییت در بخشی از نوشته هایش از زلزله‌ای که در مشهد رخ داده و سبب خرابی حرم مطهر شده، صحبت می‌کند و می‌گوید: «نوشته‌ای نیز هست که می‌گوید این گنبد در زلزله‌ای نابود و در زمان شاه سلیمان بازسازی شد و تاریخ ۱۹۷۵م. را همراه داشت. در نوشته‌ای که روی یکی از مناره‌ها نقش شده تاریخ ۱۷۲۹م. به چشم می‌خورد».
منبع: روزنامه قدس
