وقتی «شاهزاده خانم‌های دیزنی» کودکان را به سمت اشرافی گری سوق می دهند

الهام اسماعیلی- به گزارش سرویس فرهنگ و جامعه خبرگزاری رضوی، دوران کودکی کمتر کسی بدون کارتون های دیزنی گذشته است. در گذشته ای نه چندان دور، کارتون های دیزنی گاهی روی لبه پرتگاه قدم برمی داشتند و کاملا برای کودکان نامناسب بودند به طوری که ممکن بود آنها شبها دچار بی خوابی و کابوس شوند یا مثل ابر بهار اشک بریزند. اما درست مانند بزرگسالان، کودکان، نیز از هیجان لذت می برند و این لحظات ترسناک و استرس زا واقعا توجه آنها را جلب می کند. این انیمیشن های کلاسیک نوستالژیک شاهکار هستند و هیچ انیمیشن مدرنی قادر نیست دوباره مثل کارتون های دیزنی شخصیت های مورد علاقه ما را علیرغم گاها نامناسب بودن شان بازآفرینی کند.

نوع ساختار، تاثیرگذاری، جذابیت سمعی و بصری این انیمیشن ها گاها منحصربه فرد است و این بر کسی پوشیده نیست اما آنچه مورد بحث می باشد این است که خواه یا ناخواه محتوای انیمیشن ها به سمتی رفته است که ذهن کودکان را بسیار درگیر خود می کند. اول اینکه وقتی بچه ها پای این برنامه ها می نشینند سبب می شود جنب و جوش را از آنان سلب کند. کودکان امروز نسبت به کودکان نسل قبل جنب و جوش کمتری دارند و به جای بازی های فیزیکی بیشتر اوقات خود را صرف بازی های کامپیوتری یا تماشای تلویزیون می کنند.

مورد دیگر اینکه برخی از کارتون های دیزنی با نشان دادن روابط عاشقانه بین دو جنس مخالف سبب می شود تبعات جنسیتی را برای کودکان به همراه داشته باشد. و یا کارتونی مثل استرپرلا در فارسی به معنای تن نشان یا رقاص برهنه است. شخصیت اصلی این کارتن اورتیکا جونز رقاص سوپرقهرمان است. از جمله ویژگی هایی که در این کارتن دیده می شود، ورزش های سکسی بسیار قدرتمند و موهای بلوند عجیب و غریب است که به عنوان چتر نجات استفاده می شود.

در واقع از آنجا ذهن کودکان آماده برای پذیرش هرگونه رفتاری است لذا هر انیمیشنی مخصوص کودکان نیست،برخی انیمیشن ها نیز در ژانر کمدی بزرگسالان قرار می گیرد. داستان چهره های مشهور تاریخی مانند کلئوپاترا، جو قوس، ماهتما گاندی،آبرهام لینکون و جان اف کندی در دبیرستانی که در ایالات متحده آمریکا و در شهر تخیلی Clone High مستقر هستند را به تصویر می کشد که ارتش آمریکا درصدد استفاده از هوش و استعداد آنهاست.

برخی از انمیشن ها هم به کابوسی شبانه برای کودک تبدیل می شود مانند انیمیشن هوی متال ماجراهای ترسناک و خیالی فانتزی سیاه را نشان می دهد و می تواند ذهن کودکان را گیج و پریشان نماید. این انیمیشن براساس مجله آمریکایی بنام Heavy Metal ساخته شده است و در آن هوی متال یک گوی درخشان دختری جوان را با یک سری ماجراهای ترسناک روبرو می کند.

این روزها هم انیمیشن پرنسس های دیزنی جذابیت زیادی را مخصوصا برای دختران به همراه دارد. این نوع انیمیشن با محتوایی که دارد لطافتی در کودکان ایجاد می کند اما جنبه منفی آن نمایش اشرافی گری است. لباس های فاخر، قصرهای عظیم، ظروفی از جنس طلا و نقره، دستمال های ابریشمی و ... سبب می شود که خواهان داشتن چنین زندگی باشند و این سبب می شود از بازی های کودکان خود بیرون بیایند و حسرت داشتن چنین زندگی آنان را دچار افسردگی کند و یا اینکه فرهنگ اشرافی گری را در آن ها نهادینه کند.

مهشید شهیدی کارشناس روند و آینده پژوهی بنیاد ملی بازی‌های رایانه‌ای در این باره می گوید:  رسانه‌ها به مجرایی برای انتقال نظام ارزش‌ها و روش‌های زندگی تبدیل شده‌اند که آنها را به یکی از عوامل اساسی گسترش فرهنگ‌ها بدل کرده است. این بدان معناست که پیام‌هایی که رسانه‌ها پخش می‌کنند از لحاظ فرهنگی خنثی نیستند و می‌توانند بر افکار، عقاید، ارزش‌ها و به‌طور کلی جهان‌بینی مردم مناطق مختلف با آداب و رسوم متفاوت تأثیر بگذارند. در جهان کنونی کشورهایی که از امکانات بالقوه رسانه‌ای برخوردارند، در صدد استفاده هر چه بیشتر از توان فرهنگی خود برای دستیابی به اهداف سیاسی داخلی و دیپلماتیک در سطح بین‌المللی هستند.

وی می افزاید: در یک مطالعه‌ای، محققان با والدین و فرزندانشان صحبت کردند تا بررسی کنند که قرار گرفتن در معرض فرهنگ پرنسس های دینی دارای چه تأثیراتی بر کودکان است. آن‌ها فهمیدند که دخترانی که بیشتر زندگی پرنسس‌ها را تماشا می‌کنند، با شاهزاده خانم‌ها هم‌ذات‌پنداری می‌کنند.

شهیدی همچنین یکی دیگر از پیامدهای تماشای این آثار تمایل به مصرف در کودکان است، نمایش زندگی‌های اشرافی، سبک پوشش، آرایش و… در تحولات ذائقه‌ای کودکان و نوجوانان مؤثر است و شخصیت‌های محبوب کودکان در انیمیشن‌ها به فضای شخصی و مصرفی کودکان راه یافته‌اند و کودکان از مصرف کالاهایی که تصویر شخصیت‌های محبوبشان را دارد احساس لذت می‌کنند. 

با این تفاسیر می توان گفت؛ یکی از مهم‌ترین اثرات کارتون این است که کودکان و نوجوانان با تماشای آن‌ها از قهرمان‌های شخصیت‌های اصلی الگوپذیری می‌کنند لذا بایستی والدین نسبت به محتوای این برنامه ها دقت داشته باشند.