خبرگزاری رضوی گزارش می دهد؛
بکارگیری روش های تربیت اجتماعی امام صادق(ع) و کاهش آسیب های اجتماعی
خبرگزاری رضوی- الهام اسماعیلی؛ انسان فطرتا موجودی اجتماعی است و برای برقراری روابط صحیح با انسا ن های دیگر، به تربیت اجتماعی نیاز دارد. تربیت اجتماعی هم چون سایر زمینه های تربیت، دارای مبانی، اصول و اهدافی است که اگر خلاف آن رفتار شود، نه تنها نتایج مطلوب حاصل نمی گردد؛ بلکه آسیب های فراوانی نیز به دنبال خواهد داشت.
روش های مختلفی برای اجرای اصول و رسیدن به اهداف تربیت اجتماعی وجود دارد؛ ولی تنها آن مواردی موفق خواهند بود که از طریق شیوه ها و فنون موثر، دارای خطای کمتر و نتایج قطعی بیشتری باشند. روش های برگرفته شده از سیر معصومان(ع) به سبب مقام عصمت و هدایت گری ایشان، این نیاز را به خوبی تامین می کند.
در دنیای امروز، هرچند پیشرفت تکنولوژی باعث آسانی امور شده است؛ ولی روابط اجتماعی را پیچیده تر و حتی کمرنگ تر کرده است. با وجود افزایش اضطراب ها و دغدغه ها که یکی از پیامدهای زندگی مدرن است، محبت ها و نوع دوستی ها کمتر شده و انسان متمدن امروز، تنها تر از همیشه، از سردی روابط انسانی رنج می برد. توجه به تربیت اجتماعی و یادآوری و آموزش اصول روابط صحیح میان فردی، می تواند گام مؤثری در جهت بهبود شرایط و جلوگیری از آسیب های اجتماعی بیشتر باشد.
هرچند مکاتب فکری و تربیتی، روش هایی را جهت اجرای تربیت اجتماعی ارائه داده اند؛ ولی، برای موفقیت در این راه، ضروری است از روش هایی استفاده شود که کمترین احتمال خطا و اشتباه را داشته باشند.
با توجه به این مسئله، مراجعه به سیره معصومان(ع) که از مقام عصمت و هدایت گری برخوردار بوده اند راهگشا خواهد بود. از میان اهل بیت(ع)، امام صادق(ع) به جهت عمر طولانی و پربرکتشان و نیز آزادی نسبی که در خلال انتقال حکومت از بنی امیه به بنی عباس برایشان حاصل شد توانستند از شیوه ها و فنون بیشتر و متنوع تری جهت تربیت اجتماعی افراد استفاده کنند.
در بررسی سیره تربیتی امام صادق(ع) مشاهده می شود که ایشان در رابطه با روابط صحیح اجتماعی، توجه خاصی به ساحت های وجودی انسان، یعنی شناخت، عاطفه و رفتار داشته و از شیوه های مختلفی برای تقویت هر یک از آن ها استفاده کرده است.
در بحث تربیت اجتماعی، امام صادق(ع) نیز به عنوان یک مربی، برای این که دیگران چگونگی روابط صحیح اجتماعی را بیاموزند، رفتار صحیح را عملا به نمایش می گذاشتند و با ارائه الگوی عینی، راه را بر هرگونه توجیه و تأویلی می بستند.
در بحث تربیت، زمانی که مربی بینش و شناخت لازم نسبت به یک موضوع را برای فرد ایجاد کرد و انگیزه و گرایش کافی نیز در او به وجود آورد، می تواند با ایجاد یک موقعیت تمرینی و فراهم کردن زمینه برای انجام عمل توسط متربی، احتمال بروز رفتار را در او افزایش دهد. امام صادق (ع) با شیوه های مختلف، یاران خود را برای انجام رفتارهای مثبت اجتماعی تمرین می داد؛ برای مثال، صفوان جمال می گوید: خدمت امام صادق (ع) نشسته بودم که مردی از اهل مکه به نام «میمون » وارد شد و از نداشتن کرایه شکایت کرد. حضرت به من فرمود: «برخیز و برادرت را یاری کن». من برخاستم و همراه او رفتم تا خدا کرایه او را فراهم ساخت. سپس به مکان خود برگشتم. امام صادق (ع) فرمود: «برای حاجت برادرت چه کردی؟» عرض کردم: «پدر و مادر به قربانت! خدا آن را روا کرد. » حضرت فرمود: «أَمَا إِنَّک أَنْ تُعِینَ أَخَاک الْمُسْلِمَ أَحَبُّ إِلَی مِنْ طَوَافِ أُسْبُوعٍ بِالْبَیتِ مُبْتَدِئاً؛ همانا اگر برادر مسلمانت را یاری کنی، بهتر است نزد من از این که یک هفته به خانه کعبه طواف آغاز کنی».
اگر مربی به دادن اطلاعات در رابطه با یک موضوع و ایجاد انگیزه نسبت به آن اکتفا کند و پیگیری و نظارتی بر رفتار متربی نداشته باشد، نمی تواند به اهداف تربیتی خود دست یابد. در سیره تربیتی امام صادق(ع) مشاهده می شود که ایشان بر رفتارهای اجتماعی یاران و نوع برخوردش با دیگران نظارت داشت و اعمال ایشان را ارزیابی کرده و با نوع عکس العملی که از خود نشان می داد، آن ها را متوجه نتیجه این ارزیابی می نمودند. روشن است که نظارت ایشان با توجه به شرایط و محدودیت هایی که از جانب حکومت اِعمال می شد، بیشتر به صورت غیرمستقیم بوده است.
شیوه تربیتی دیگری از سیره امام صادق(ع)، برخورد محبت آمیز با افراد است. محبت باعث می شود انسان نسبت به شخص محبت کننده علاقه پیدا کند و او را دوست بدارد.در بحث تربیت، اگر محبت از سوی مربی باشد، سبب می شود تأثیرگذاری او افزایش یابد و سریع تر به اهداف تربیتی خوددست یابد؛ زیرا قلب انسان به هر کس علاقه مند گردد، امکان پذیرش و پیروی و همانندسازی از او بیشتر خواهد شد.
والدین، معلمان مدارس، اساتید و حتی مبلغان دینی که هر یک به نوعی وظیفه تربیتی دارند می توانند با الگوگیری از سیره امام صادق(ع) در مسیر تربیت اجتماعی گام های موثری بردارند.
در واقع سیره تربیتی امام جعفر صادق (ع) الگویی برای سبک زندگی اسلامی است چرا که یکی از الزامات تحقق جامعه دینی شکل گیری سبک زندگی اسلامی است. با بررسی زندگی فردی، سیاسی و اجتماعی امام صادق (ع) می توان به این نتیجه رسید که ایشان به تمام ابعاد اعتقادی، عبادی، اخلاقی، سیاسی، اقتصادی، علمی و هنری توجه ویژه داشته اند؛ بنابراین می توان ایشان را به عنوان اسوه حسنه به جامعه معرفی کرد.
در کشورهای غربی به دنبال پیشرفت هایی که در زمینه های مختلف کسب کرده اند اما اصول اخلاقی و توجه به فضایل اخلاقی و تربیتی کم رنگ شد و در بعضی از موارد با فضایل اخلاقی مبارزه هم صورت گرفت اما اخیرا متوجه شدند که چه آسیب هایی از لحاظ فردی و اجتماعی دامن گیرشان شده است. لذا چنانچه تربیت اجتماعی در مسیر صحیحی حرکت کند آسیب های اجتماعی نیز به ندرت کاهش پیدا خواهد کرد.
روش های مختلفی برای اجرای اصول و رسیدن به اهداف تربیت اجتماعی وجود دارد؛ ولی تنها آن مواردی موفق خواهند بود که از طریق شیوه ها و فنون موثر، دارای خطای کمتر و نتایج قطعی بیشتری باشند. روش های برگرفته شده از سیر معصومان(ع) به سبب مقام عصمت و هدایت گری ایشان، این نیاز را به خوبی تامین می کند.
در دنیای امروز، هرچند پیشرفت تکنولوژی باعث آسانی امور شده است؛ ولی روابط اجتماعی را پیچیده تر و حتی کمرنگ تر کرده است. با وجود افزایش اضطراب ها و دغدغه ها که یکی از پیامدهای زندگی مدرن است، محبت ها و نوع دوستی ها کمتر شده و انسان متمدن امروز، تنها تر از همیشه، از سردی روابط انسانی رنج می برد. توجه به تربیت اجتماعی و یادآوری و آموزش اصول روابط صحیح میان فردی، می تواند گام مؤثری در جهت بهبود شرایط و جلوگیری از آسیب های اجتماعی بیشتر باشد.
هرچند مکاتب فکری و تربیتی، روش هایی را جهت اجرای تربیت اجتماعی ارائه داده اند؛ ولی، برای موفقیت در این راه، ضروری است از روش هایی استفاده شود که کمترین احتمال خطا و اشتباه را داشته باشند.
با توجه به این مسئله، مراجعه به سیره معصومان(ع) که از مقام عصمت و هدایت گری برخوردار بوده اند راهگشا خواهد بود. از میان اهل بیت(ع)، امام صادق(ع) به جهت عمر طولانی و پربرکتشان و نیز آزادی نسبی که در خلال انتقال حکومت از بنی امیه به بنی عباس برایشان حاصل شد توانستند از شیوه ها و فنون بیشتر و متنوع تری جهت تربیت اجتماعی افراد استفاده کنند.
در بررسی سیره تربیتی امام صادق(ع) مشاهده می شود که ایشان در رابطه با روابط صحیح اجتماعی، توجه خاصی به ساحت های وجودی انسان، یعنی شناخت، عاطفه و رفتار داشته و از شیوه های مختلفی برای تقویت هر یک از آن ها استفاده کرده است.
در بحث تربیت اجتماعی، امام صادق(ع) نیز به عنوان یک مربی، برای این که دیگران چگونگی روابط صحیح اجتماعی را بیاموزند، رفتار صحیح را عملا به نمایش می گذاشتند و با ارائه الگوی عینی، راه را بر هرگونه توجیه و تأویلی می بستند.
در بحث تربیت، زمانی که مربی بینش و شناخت لازم نسبت به یک موضوع را برای فرد ایجاد کرد و انگیزه و گرایش کافی نیز در او به وجود آورد، می تواند با ایجاد یک موقعیت تمرینی و فراهم کردن زمینه برای انجام عمل توسط متربی، احتمال بروز رفتار را در او افزایش دهد. امام صادق (ع) با شیوه های مختلف، یاران خود را برای انجام رفتارهای مثبت اجتماعی تمرین می داد؛ برای مثال، صفوان جمال می گوید: خدمت امام صادق (ع) نشسته بودم که مردی از اهل مکه به نام «میمون » وارد شد و از نداشتن کرایه شکایت کرد. حضرت به من فرمود: «برخیز و برادرت را یاری کن». من برخاستم و همراه او رفتم تا خدا کرایه او را فراهم ساخت. سپس به مکان خود برگشتم. امام صادق (ع) فرمود: «برای حاجت برادرت چه کردی؟» عرض کردم: «پدر و مادر به قربانت! خدا آن را روا کرد. » حضرت فرمود: «أَمَا إِنَّک أَنْ تُعِینَ أَخَاک الْمُسْلِمَ أَحَبُّ إِلَی مِنْ طَوَافِ أُسْبُوعٍ بِالْبَیتِ مُبْتَدِئاً؛ همانا اگر برادر مسلمانت را یاری کنی، بهتر است نزد من از این که یک هفته به خانه کعبه طواف آغاز کنی».
اگر مربی به دادن اطلاعات در رابطه با یک موضوع و ایجاد انگیزه نسبت به آن اکتفا کند و پیگیری و نظارتی بر رفتار متربی نداشته باشد، نمی تواند به اهداف تربیتی خود دست یابد. در سیره تربیتی امام صادق(ع) مشاهده می شود که ایشان بر رفتارهای اجتماعی یاران و نوع برخوردش با دیگران نظارت داشت و اعمال ایشان را ارزیابی کرده و با نوع عکس العملی که از خود نشان می داد، آن ها را متوجه نتیجه این ارزیابی می نمودند. روشن است که نظارت ایشان با توجه به شرایط و محدودیت هایی که از جانب حکومت اِعمال می شد، بیشتر به صورت غیرمستقیم بوده است.
شیوه تربیتی دیگری از سیره امام صادق(ع)، برخورد محبت آمیز با افراد است. محبت باعث می شود انسان نسبت به شخص محبت کننده علاقه پیدا کند و او را دوست بدارد.در بحث تربیت، اگر محبت از سوی مربی باشد، سبب می شود تأثیرگذاری او افزایش یابد و سریع تر به اهداف تربیتی خوددست یابد؛ زیرا قلب انسان به هر کس علاقه مند گردد، امکان پذیرش و پیروی و همانندسازی از او بیشتر خواهد شد.
والدین، معلمان مدارس، اساتید و حتی مبلغان دینی که هر یک به نوعی وظیفه تربیتی دارند می توانند با الگوگیری از سیره امام صادق(ع) در مسیر تربیت اجتماعی گام های موثری بردارند.
در واقع سیره تربیتی امام جعفر صادق (ع) الگویی برای سبک زندگی اسلامی است چرا که یکی از الزامات تحقق جامعه دینی شکل گیری سبک زندگی اسلامی است. با بررسی زندگی فردی، سیاسی و اجتماعی امام صادق (ع) می توان به این نتیجه رسید که ایشان به تمام ابعاد اعتقادی، عبادی، اخلاقی، سیاسی، اقتصادی، علمی و هنری توجه ویژه داشته اند؛ بنابراین می توان ایشان را به عنوان اسوه حسنه به جامعه معرفی کرد.
در کشورهای غربی به دنبال پیشرفت هایی که در زمینه های مختلف کسب کرده اند اما اصول اخلاقی و توجه به فضایل اخلاقی و تربیتی کم رنگ شد و در بعضی از موارد با فضایل اخلاقی مبارزه هم صورت گرفت اما اخیرا متوجه شدند که چه آسیب هایی از لحاظ فردی و اجتماعی دامن گیرشان شده است. لذا چنانچه تربیت اجتماعی در مسیر صحیحی حرکت کند آسیب های اجتماعی نیز به ندرت کاهش پیدا خواهد کرد.
