شاهنامه فردوسی؛ روشن ترین گواه شکوه فرهنگ و تمدن ایرانی

خبرگزاری رضوی- الهام اسماعیلی؛ فردوسی،سراینده شاهنامه را باید از جمله قهرمانان ملی ایران به شمار آورد، شاعری گرانقدر که جانی تازه به کالبد زبان فارسی دمید. زبان فارسی بالندگی خود را مدیون شاهنامه فردوسی است و به همین دلیل است که نام فردوسی با ماندگاری زبان فارسی گره خورده است. گفته شده است که «روزی از محمد حسنین هیکل، نویسنده مشهور مصری، پرسیدند شما مصریان با آن پیشینه درخشان فرهنگی چه شد که عرب زبان شدید؟ گفت، ما عرب زبان شدیم برای اینکه فردوسی نداشتیم...».

شاهنامه پایه اتحاد قومی ایرانیان
شاهنامه فردوسی چنان پایه زبان فارسی را غنی و محکم کرده که جایی برای فراموشی این زبان در تاریخ نمانده است؛ بر همین اساس است که شاهنامه فردوسی را به مدد زبان فارسی، از پایه ها و بنیادهای اتحاد قومی ایرانیان نیز به شمار می رود.

تمامی مولفه‌ های چهارگانه هویت ملی، اعم از دین، زبان، تاریخ و اساطیر، در شاهنامه مورد توجه قرار گرفته است. از آنجایی‌ که هویت ملی برخاسته از دو منشأ سیاسی و فرهنگی است، می‌توان دین و تاریخ را منشأ سیاسی و زبان و اساطیر را منشا فرهنگی هویت ملی دانست که توجه فردوسی در شاهنامه، عموما بر وجه فرهنگی هویت ملی است. اگرچه نمی‌ توان تعامل دیرینه دین، تاریخ و اسطوره را کتمان کرد، اهتمام فردوسی در شاهنامه به وجه فرهنگی هویت ملی، به جهت تأثیرگذاری بیشتر آن در انسجام ملی و نوزایی فرهنگی در عصر غربت و سلطه بیگانگان، آشکارتر است.

دلایل صیانت سراینده شاهنامه از زبان فارسی
در این میان، شاید دلیل عمده تلاش و سعی وافر فردوسی در شاهنامه در دفاع و صیانت از حریم زبان فارسی این بوده که با توجه به طبیعت فرهنگ ایرانی که نه تنها در برابر فرهنگ بیگانه منفعل نمی‌ شود، بلکه با حوصله و تدبیر آن را در خود هضم می‌کند، این رسالت خطیر را به عهده زبان فارسی واگذار نماید. به همین دلیل، سعی او در شاهنامه پیشگیری از به حاشیه رانده شدن زبان فارسی و عربی‌مآب شدن آن بوده است. همچنین، با احیای زبان فارسی و کارکرد آن در دو حوزه آفرینش ادبی و زیبایی‌ شناسی و نیز حوزه تولید مفاهیم مشترک ملی، در واقع تکثرگرایی زبانی را در عصر سامانی که دوره نوزایی فرهنگی است، جامه عمل می‌ پوشاند. او با این عمل، بین هویت ملی و نوزایی فرهنگی، پیوند همیشگی و جاودانه برقرار می‌کند. در واقع در بین آثار فاخر ایرانی، شاهنامه فردوسی از منظر وجود مولفه های تاریخی- فرهنگی هویت ایرانی یک استثنا محسوب می شود.

شاهنامه؛ تجلی گر روح ملی ایران و  ایرانی
با این تفاسیر بدیهی است که شاهنامه فردوسی مهمترین کتاب هویت و سند ملی قوم  ایرانی است که در آن به تمام دقایق جان و روح ایرانی پرداخته است و راز ماندگاری و اتحاد ملت را در حفظ ارزش های متعالی بیان می دارد و روشن ترین گواه شکوه و رونق فرهنگ و تمدن ایرانی است، سرگذشت ملتی در طول قرون، نمودار فرهنگ و اندیشه و آرمان های ملت ایران است، ملتی که در راه آزادی و آزادگی و شرافت تلاش و مبارزه کردند و از خود مردانگی نشان دادند و دادگری و مروت و آزاد منشی را نیرو بخشیدند. این شاهکار، بزرگترین منظومه حماسی و تاریخی ایران است و از زیباترین و عظیم ترین آثار حماسی ملل جهان است و رکن مهم زبان و ادبیات فارسی و  تجلی گر روح ملی ایران و  ایرانی است که هنوز هم با گذشت هزار سال بیشتر استوار و پابرجاست.

«حکمت الهی اسلامی»، ویژگی بارز اشعار شاهنامه
توجه به ادبیات فارسی و پاسداشت آن همواره یکی از دغدغه‌های رهبر معظم انقلاب بوده و بارها از سوی ایشان مورد تأکید قرار گرفته است. اهمیت این موضوع به قدری بوده است که ایشان در دیدار 30 اردیبهشت ماه سال 1398 با جمعی از استادان ادبیات فارسی، شاعران جوان و پیشکسوت نگرانی خود درباره زبان فارسی را ابراز کردند. 

رهبر معظم انقلاب در توصیف حکمت فردوسی که در حفظ زبان فارسی و هویت ایران عزیزمان بسیار تلاش کرد و اشعار او در شاهنامه از تعبیر قابل تأملی استفاده کرده و شعر فردوسی در شاهنامه را مبتنی بر حکمت دینی می‌ دانند. 

سالها باید می گذشت تا اهمیت واقعی کار فردوسی روشن شود و اثر سترگش جایگاه شایسته خود را در تاریخ ایران زمین بیابد. شاهنامه شاهکار حماسی فردوسی اثری است که گذشته، فرهنگ و هویت ایرانیان را تا به امروز حفظ کرده است.
فردوسی با نوشتن شاهنامه نه تنها تاریخ گذشته ایران را برای خود نگه داشته، بلکه برای تمام ایرانیان این تاریخ را در طول تمام سده ها زنده نگه داشته است.

فردوسی و شاهنامه ظرفیت‌ بالایی در حوزه‌ های فرهنگی و اجتماعی دارد که کمک شایانی به شکل‌ گیری یک الگو در جهان معاصر برای درمان مصیبت‌ های ما دارد. همچنین شاهنامه یکی از بهترین ابزارهای ما برای برقراری دیپلماسی فرهنگی است که از این حیث ظرفیت بی‌ بدیلی به شمار می‌رود.