تفسیر سبک زندگی ایرانی- اسلامی در اشعار سعدی

خبرگزاری رضوی- الهام اسماعیلی؛ موضوع سبک زندگی  و مباحث پیرامونی آن،به صورتی که امروزه از این اصطلاح مفهومی خاص اراده می شود، از نیمه دوم قرن نوزدهم میلادی در ادبیات جامعه شناسان و روان شناسان اجتماعی و سپس در حوزه مطالعات فرهنگی وارد شد مثل اینکه اینکه هر جامعه برای شکل گیری و رشد اجتماعی ،نیازمند بهره مندی از الگوی متعدد رفتاری و کنشی در سطوح گوناگون است.

مدتی است که در جامعه ما نیز به سبک زندگی توجه می شود ولی طبیعی است که به اقتضای اسلامی بودن جامعه ایرانی، بر سبک زندگی اسلامی - ایرانی تاکید ویژه ای می شود. براین اساس ادبیات تعلیمی و اخلاقی ما خصوصا بوستان سعدی در شکل دادن به نوعی از سبک زندگی متناسب با شاخص های فرهنگی خاص جامعه ایرانی و اسلامی سهم مهمی داشته است.

امروز بنابر گاهشمار فارسی و همزمان با اول ارديبهشت  يادروز مردی بزرگ از سرزمين بزرگ ايران است. مردي که آوازه شهرت او عالم را درنورديده است. او آموزگار اخلاق و ادب است و رسم و راه انسانيت، مردم داری، زيستن و چگونه زيستن را ياد آدمی می آورد.

در اغلب اشعار سعدی، تفسیر زندگی هدفدار و تبیین و ظایف فردی، خانوادگی و اجتماعی انسانی و موضوعاتی چون احسان به پدر و مادر، صله رحم، احترام به معلم، اکرام میهمان، شفقت به یتیم و اسیر و فقیر، آداب سخن گفتن، تربیت فرزند، فواید پرهیزگاری و پاکدامنی، ایثار و بخشندگی، حق شناسی، فروتنی، شکیبایی، وفاداری، امیدواری، رازداری، پاکیزگی، نظم و ترتیب در امور، اعراض از لغوگویی و عیب جویی و غیبت و آزمندی و غرور و حسادت و... به کرات دیده می شوند که این نشان از این دارد طریق زندگی سعدی برگرفته از سبک و سیره انبیا و اولیاست و در غالب اشعار خود همگان را به این طریق دعوت کرده است.

اگر دانی که دنیا غم نیرزد
بروی دوستان خوشباش و خرم
غنیمت دان اگر دانی که هر روز
ز عمر مانده روزی می شود کم
منه دل بر سرای عمر سعدی
که بنیادش نه بنیادیست محکم
برو شادی کن ای یار دل افروز
چو خاکت می خورد چندین مخور غم

این شعر حافظ خود نیز راه و روش خوب زیستن را به ما نشان می دهد. سعدی می گوید اگر انسانی متوجه بشود و بداند که دنیا و روزگار، با غم بسر بردن ارزشی ندارد ، پس باید با اطرافیان و دوستان خوش بود و خرم زیست نمود، وقتی کسی به صورت قطعی می داند که هر روزی که می گذرد، یک روز از عمر و فرصت او در دنیا، کم می شود بنابراین باید هر روز ، عمر را غنیمت بداند. هر کس باید آگاه و هوشیار باشد که روزگار و عمر با همه شیرینی و خوشی هایش، اساس و بنیاد محکمی ندارد و بالاخره روزی این بنای نااستوار فرو می ریزد، پس نباید بدان دل بست و نااستواری آن از یادمان برود.همچنین وقتی می دانیم که روزی نه چندان دور یا در زمانی که ما وقتش را نمی توانیم تعیین کنیم، طعمه خاک خواهیم شد ، پس چرا غم بخوریم و بلکه برعکس باید شاد بود و شادی کرد.

همچنین در اخلاق اجتماعی نیز می توان کلام های شگفتی را در اشعار سعدی یافت مانند: 

هر که عیب دگران پیش تو آورد و شمرد
بی گمان عیب تو پیش دگران خواهد برد
***
امیدوار بود آدمی به خیر کسان
مرا به خیر تو امید نیست، شر مرسان

همچنین مفاهیمی که شاعران و نویسندگان قدیم ایران - از قرن چهارم تا پایان قرن هشتم با درونمایه های اجتماعی در آثار خویش به کار برده اند، متناسب با اوضاع اجتماعی و سیاسی زمان بوده است. گروهی بی آن که راه حلی برای رفع تبعیض و ستمهای روزگار خویش نشان دهند، به اصول و نظام ظالمانه اجتماعی و اقتصادی عصر خویش اعتراض کرده اند.

یورش مغول و تاثیر آن بر همه ابعاد زندگی اجتماعی و اقتصادی و فرهنگی آن زمان و دوره های پس از آن، چندان عمیق است که در هیچ دولت بر اهل هیچ ملت نشان نداده اند و لوث آن حادثه ننگین هنوز از دامن ملت ایران شسته نشده است.

در واقع وقتی زبان يک شاعر زبانی پويا باشد قطعا نمود روشنی در سبک زندگی دارد. با مطالعه اشعار سعدی می توان دریافت که سعدی می تواند نمونه و الگويی از سبک زندگی ایران یاسلامی باشد چرا که کلام او سرشار از آداب زندگی است.

سعدی حتی به ریز موارد و ابعاد زندگی خانوادگی اشاره دارد از جمله ازدواج، نزاع خانوادگی و و تفاوت نسل ها در یک خانواده و ... که روانشناسان و جامعه شناسان ما هنگام بيان مطالب می توانند به امثال حکايات سعدی استناد کنند.

سعدی بحق معلم اخلاق بوده و در علوم دینی و حکمت عملی و عرفان و سیاست و شناخت اجتماع متبحر و استاد، و به گفته خود او: « سخن های سعدی مثال است و پند به کار آیدت گر شوی سودمند سعید آورد قول سعدی به جای که ترتیب ملک است و تدبیر رای».