به مناسبت روز بزرگداشت حضرت شاهچراغ(ع)؛
درباره حضرت احمد بن موسي شاهچراغ (ع) چه مي دانيم؟
به گزارش سرويس دين و زندگي خبرگزاری رضوی ؛ شیراز یکى از مهمترین شهرهاى مذهبى ایران اسلامى است شهرى که مقام معظم رهبرى آن را سومین حرم اهل بیت(ع) و سومین شهر مذهبى ایران اسلامى نامیدند بى شک حضور امامزادگان بزرگ و واجب التکریم در شیراز و مرقد مطهر آنان در این شهر بر عظمت و معنویت آن افزوده و سفر سالیانه میلیون ها نفر از هم وطنانمان از اقصى نقاط کشور و کشورهاى همجوار به جهت زیارت بارگاه این بزرگواران به خصوص حضرت سید میر احمدبن موسى(ع) نشانى بزرگ از معنویت شیراز می باشد.
زندگی نامه حضرت سید میر احمدبن موسی بن جعفر(ع):
حضرت سید امیر احمد( ع ) ملقب به " شاهچراغ " و " سید السادات الاعاظم" فرزند بزرگوار امام هفتم و برادر حضرت امام رضا (ع) است. روز و سال دقیق تولد این امامزاده بزرگوارمشخص نیست اما برخی منابع روز تولد ایشان را ششم ذی القعده در مدینه منوره ذکر کرده اند. حضرت سید میراحمدبن موسی شاهچراغ(ع)، یکی از شخصیت های عالی مقام و پرهیزگاری بود که پدر وی همواره او را به بخشندگی و دلیری می ستود و پس از شهادت حضرت امام موسی کاظم(ع)، مردم مدینه به خانه او رفتند و با وی بیعت کردند اما پس از آن، حضرت سید میر احمدبن موسی(ع) در فضائل برادرش امام رضا(ع) سخن ها گفت و همگان را بر آن داشت تا به خدمت وی برسند و با او به عنوان هشتمین امام شیعیان بیعت کنند. دوران امامت امام هشتم هم زمان با اختناق و ظلم حکومت عباسیان بویژه خلیفه وقت مامون همراه بود که در پی ظلم و ستم بسیار، زمینه های قیام علیه آنها با زعامت و هدایت حضرت امام رضا(ع) در راه اسلام راستین و حاکمیت الهی فراهم شده بود. مامون به منظور فرو نشاندن این مبارزات و تحکیم خلافت متزلزل عباسی تصمیم گرفت تا ولایتعهدی خود را به امام رضا(ع) واگذار کند و علیرغم میل باطنی امام وی را از مدینه به طوس انتقال دهد. حضور پر برکت امام در خراسان سبب شد که شیعیان و محبان اهل بیت(ع) رسالت برای زیارت چهره تابناک امامت و ولایت و برای پیوستن به ایشان از نقاط مختلف جهان به سوی ایران حرکت کنند و حضرت سید میر احمدبن موسی(ع) برادر آن بزرگوار نیز از جمله کسانی بود که به همراه دو تن از برادرانش و گروه زیادی از برادرزادگان و شیعیان، بالغ بر دو یا سه هزار نفر از طریق بصره عازم خراسان شد. روزها می گذشت و مقام ولایت حضرت امام رضا(ع) بیش از پیش بر مردم آشکار می شد، مامون که از این موضوع ناخرسند بود نتوانست ایشان را برتابد و حضرت را در سال 202 هجری قمری به شهادت رساند اما مأمون به این امر اکتفا نکرد و از آنجایی که خبر حرکت حضرت سید میر احمدبن موسی(ع) به او رسیده بود دستور داد تا یاران و خویشان امام را به شهادت برسانند. هنگامی که حضرت سید میر احمدبن موسی(ع) به نزدیکی شهر شیراز رسید و از خبر شهادت حضرت امام رضا(ع) مطلع شد. برای خونخواهی برادر با یاران خویش در مقابل سپاه قتلغ خان حاکم فارس صف کشید و با شهامتی بی نظیر با آنان مبارزه کرد اگرچه در این نبرد، عده ای از امامزادگان و اصحاب حضرت سید میر احمدبن موسی(ع) زخمی و تعدادی نزدیک به سیصد نفر به شهادت رسیدند اما قتلغ خان شکست خورد و به سمت دروازه های شیراز گریخت. حضرت سید میر احمدبن موسی(ع) با یاران خود در پشت دروازه های شهر شیراز خیمه زدند تا بتواند با پیکاری دوباره پیروز میدان نبرد باشد قتلغ خان که در خود توان مبارزه را نمی دید ناجوانمردانه دستور داد تا سربازانش شب هنگام به جایگاه او حمله برند. در این نبرد نابرابر حضرت شاهچراغ(ع) شجاعانه جنگید اما دست ستم سربازی به همراه شمشیری بر فرق سر مبارک ایشان وارد آمد و ایشان را در هفدهم رجب سال 203 هجری قمری به شهادت رساند و برای همیشه سرزمین شیراز را میزبان خود ساخت.
مناسبت نامیدن حضرت سیدمیراحمدبن موسی(ع) به شاه چراغ ( ع ) :
کلمه مقدس شاه چراغ(ع)، لقب با برکت سیدالسادات حضرت سید امیر احمد(ع) فرزند هفتمین نور آسمان امامت است و شهرت آن در نزد شیعیان به خصوص ایرانیان از ( احمدبن موسی(ع) ) افزونتر است شاه در لغت به معنای اصل و خداوند و مهتر و بزرگ است. سلطان (ملک) از اسامی خدای تعالی است که در فارسی شاه معنی شده است سلاطین و حاکمان چون خود را از سایر مردمان برتر می پنداشتند، خویش را منتسب به این کلمه می نمودند، غافل از اینکه حقایق همیشه ثابت اند و سلطان حقیقی خداوند و اولیاء اویند. در لغتنامه های معتبر از جمله دهخدا، برهان قاطع، فرهنگ معین، کلمه شاه چنین معنی شده است هرچیز که در بزرگی و خوبی به حسب صورت و معنی از امثال خود ممتاز باشد استفاده از کلماتی مانند شاه عرب و شاه پیغمبران برای حضرت محمد(ص) و شاه مردان و شاه نجف برای حضرت علی(ع) و شاه کربلا و شاه شهیدان برای امام حسین(ع) و شاه خراسان برای حضرت امام رضا(ع ) در میان شیعیان فارسی زبان بسیار متداول است چراغ وسیله ای برای ظهور روشنی در برابر تاریکی و ظلمت است؛ بدین سبب درقرآن مجید، حضرت رسول اکرم(ص) و ائمه اطهار به چراغهای فروزان تشبیه شده اند در زیارت جامعه کبیره می خوانیم (السلام علی ائمه الهدی و مصابیح الدجی سلام بر شما پیشوایان هدایت و چراغهای فروزان تاریکی ها) و نیز به همین مناسبت است که می گویند ( ان الحسین مصباح الهدی و سفینه النجاه به درستی که حضرت اباعبدا...الحسین(ع) چراغ هدایت و کشتی نجات است).شاه به معنی بزرگ و بزرگوار و نیک نژاد و شریف و چراغ روشنایی و نور و معرفت است. بنابراین شاه چراغ به معنی نورانی ترین چراغ است. در بعضی از منابع، در مورد دلیل نامگذاری احمدبن موسی( ع)، به شاهچراغ، گفته شده است که:
تا زمان امیر عضدالدوله دیلمی کسی از مدفن حضرت احمد ابن موسی (ع)، اطلاعی نداشت و آنچه روی قبر را پوشانده بود تل گلی بیش به نظر نمی رسید که در اطراف آن،خانه های متعدد ساخته و مسکن اهالی بود. از جمله پیرزنی در پایین آن تل، خانه ای گلی داشت و در هر شب جمعه، ثلث آخر شب می دید چراغی در نهایت روشنایی در بالای تل خاک می درخشد و تا طلوع صبح روشن است، چند شب جمعه مراقب می بود، روشنایی چراغ به همین کیفیت ادامه داشت با خود اندیشید شاید در این مکان، مقبره یکی از امامزادگان یا اولیاء الله باشد، بهتر آن است که امیر عضدالدوله را بر این امر آگاه نمایم، هنگام روز پیرزن به همین قصد به سرای امیر عضدالدوله دیلمی رفت و کیفیت آنچه را دیده بود به عرض رسانید.امیر و حاضرین از بیانش در تعجب شدند.درباریان که این موضوع را باور نکرده بودند، هر کدام به سلیقه خود چیزی بیان کردند.اما امیر که مردی روشن ضمیر بود و باطنی پاک و خالی از غرض داشت فرمود: اولین شب جمعه شخصا به خانه پیرزن می روم تا از موضوع آگاه شوم.چون شب جمعه فرا رسید شاه به خانه پیرزن آمده و دور از خدم و حشم آنجا خوابید و پیرزن را فرمود هر وقت چراغ روشن گردید مرا بیدار کن .چون ثلث آخر شب شد پیرزن بر حسب معمول روشنایی پرنوری قوی تر از دیگر شب های جمعه مشاهده کرد و از شدت شعفی که به وی دست داده بود بر بالین امیر عضدالدوله آمده و بی اختیار سه مرتبه فریاد زد: « شاه! چراغ »
امیر بیدار شد و ناگهانی از خواب پریده و چشمش را متوجه سمتی نمود که پیرزن چراغ را به او نشان می داد و چون علنا و آشکارا چشمش نور چراغ را دید در شگفتی عجیب بماند و چون رو به سمت چراغ بر بالای تل برآمد اثری از چراغ ندید و چون به پایین آمد باز نور چراغ با روشنایی زیاد خود نمایی می کرد،خلاصه اینکه امیر شخصی را جهت کاوش در آن منطقه مامور می کند و.... مقبره فرزند ارشد موسی بن جعفر(ع) حضرت شاهچراغ پیدا می گردد و به دستور امیر بر بالای آن جایگاهی ساخته می شود که تا امروز زیارتگاه عاشقان اهل بیت عصمت و طهارت می باشد.
ولایت پذیری حضرت شاهچراغ(ع) سبب مقام ولای او است
عضو هیئت علمی جامعه‌المصطفی با تاکید بر اهمیت تبعیت از امام و ولایت‌پذیری گفت: مهمترین ویژگی که سبب تکریم احمد بن موسی(ع) شده است ولایت‌پذیری و پیروی محض از امام زمان خود بود.
حجت‌الاسلام والمسلمین ناصر رفیعی با اشاره به اینکه در خصوص شخصیت این امامزاده بزرگوار در کهن‌ترین کتاب‌های شیعه و سنی مطالب بسیاری آورده شده است، اظهار داشت : در کتاب‌هایی مانند ارشاد اثر شیخ مفید و سفرنامه ابن بطوطه به شخصیت والای حضرت شاهچراغ(ع) پرداخته شده است.
وی افزود: صاحب این حرم فرزند مادری است که سرّ امامت دارد و امام رضا(ع) وعده امامت را از این بانوی بزرگوار دریافت می‌کند.
عضو هیئت علمی جامعه‌المصطفی با بیان اینکه حتی نویسندگان غربی در سفر خود به شیراز از شخصیت والای این سید بزرگوار نام بردند، تصریح کرد: ابن بطوطه مغربی از سفر خود به شیراز بر دو نکته تاکید می‌کند، اول اینکه کاسبان شیراز عکس یک قبر را در محل کسب خود نگه می‌دارند تا یاد مرگ آنها را از گران‌فروشی، کم‌فروشی و ربا دور کند و دوم مقبره احمد بن موسی(ع) و تلاوت قاریان در اطراف قبر و زیارت مادر سلطان ابواسحاق حاکم شیراز در دوشنبه‌ها از آرامگاه این امامزاده است.
حجت‌الاسلام رفیعی با بیان اینکه احترام به این بزرگواران تنها به دلیل امامزادگیشان نیست، تصريح کرد: رتبه و منزلت این سیدان بزرگوار به دلیل ویژگی‌های آنهاست، حضرت شاهچراغ(ع) همانطور که در کتاب‌های کهن اشاره شده به دلیل کرامت، سخاوت، تقوا و علمش مورد احترام قرار می‌گیرد و بعضی از امامزاده‌ها در زمان خود ویژگی‌هایی داشتند که سبب مطرح شدن آنها شده است.
وی با اشاره به سخن پیامبر اکرم(ص) مبنی بر تکریم و احترام امامزاده‌ها، تاکید کرد: پیامبر چهار گروه را در روز قیامت شفاعت می‌کند؛ هر کس اهل بیت را یاری کند، کسی که حاجت ذریه پیامبر را برآوره کند، کسی که اهل بیت(ع) و امامزادگان را دوست بدارد و کسی که از آنها دفاع کند.
این مدرس حوزه بیان کرد: مهمترین ویژگی که احمد بن موسی(ع) را مورد احترام و تکریم قرار داد، ولایت‌پذیری و پیروی محض از امام زمان خود بود چرا که تابع امام بودن و ولایت‌پذیری خیلی مهم است.
حجت‌الاسلام رفیعی با تاکید بر اهمیت پیروی از ولایت، افزود: خداوند در سه آیات 11 تا 13 سوره تحریم از چهار زن نام می‌برد، دو زن مثبت یعنی آسیه زن فرعون و مریم مادر عیسی(ع) و دو زن منفی یعنی همسر حضرت نوح(ع) و حضرت لوط(ع) و آنچه این 4 زن را مثبت و منفی می‌کند ولایت‌پذیری و عدم پذیرش ولایت است.
عضو هیئت علمی جامعه‌المصطفی با بیان اینکه پذیرش ولایت سبب ارج و مرتبه حضرت شاهچراغ(ع) است، گفت: پس از شهادت امام موسی کاظم(ع) به دلیل تعدد فرزند در ولایت اختلاف افتاد، وعده‌ای برای بیعت به خانه احمد بن موسی(ع) رفتند و ایشان در جایی بودند که می‌توانستند مانند برخی دیگر مسئله‌ساز باشند اما این سید بزرگوار در کمال فصاحت و بلاغت امام رضا(ع) را حجت خدا و جانشین پدرش دانست.
وی اظهار کرد: حضرت احمد بن موسی(ع) با همین رفتار جایگاه خود در نزد خداوند را نشان داد و این کافی است تا برای او بارگاه بسازند و مردم او را زیارت و تکریم کنند، چرا که همانند حضرت عباس(ع) ولایت‌پذیری خود را اثبات کرد.
حجت الاسلام رفیعی با بیان اینکه حضرت فاطمه معصومه(س) و احمد بن موسی(ع) سرآمد فرزندان امام موسی کاظم (ع) بودند، عنوان کرد: زیارت جامع کبیره نماد ولایت‌پذیری است و هر کس پیرو ولایت باشد خداوند او را در دنیا و آخرت جایگاه والا می‌دهد.
عضو هیئت علمی جامعه‌المصطفی خاطرنشان کرد: ولایت پذیری پنج خصوصیت دارد؛ معرفت به امام، شناختن امام، تسلیم امر امام، نصرت و یاری رساندن امام و پیرو امام بودن است.
وی با بیان اینکه در غیبت ولایت‌پذیری ادامه داشته و در دست ولی فقیه است، افزود: این به معنای این نیست که ولایت فقیه تمام خصوصیات امام را دارد و ولایت تکوینی دارد بلکه به این معناست که تصمیم‌گیری به عهده او است و باید امور را به دست بگیرد.
حجت‌الاسلام رفیعی با اشاره به ویژگی ولایت‌پذیری شاهچراغ(ع) بیان کرد: دفاع از ولایت جنسیت ندارد و همه مکلف هستند، مادربزرگ، مادر و دختر (حضرت خدیجه، حضرت زهرا، حضرت زینب) نمونه ولایت پذیری‌اند وجهه مشترک آنها پیرو ولی زمان خودشان است و مالک اشتر، ابوذر و یاسر نیز ولایت‌پذیری خود را اثبات کردند.
وی تاکید کرد: دشمن امروز در فضای مجازی دست روی امامت و امام زمان(ع) گذاشته است بنابراین به دنبال علائم ظهور نگردید بلکه به دنبال وظیفه باشید، حجاب و نماز اول وقت از نمونه‌های ولایت‌پذیری است، کم‌فروشی و ربا در بازار مخالف ولایت پذیری است، باید در عمل ما ولایت‌پذیری باشد.
چرایی شهرت احمدبن موسی(ع) به امین ولایت
يک کارشناس مذهبي نيز به شرح آثار و برکات هجرت حضرت احمدبن موسی(ع) به ایران پرداخت و اظهار داشت : معرفت نسبت به امام زمان خود، تسلیم بودن در برابر اوامر ولی خدا، پیروی از اهل بیت(ع)، تبری جستن از دشمنان امام زمان خویش از ویژگی‌های شاهچراغ(ع) است.
حجت الاسلام ابراهیم اکبری گفت: دهه کرامت دهه تکریم از فرزندان حضرت موسی بن جعفر(ع) است، چراکه با سفر امام رضا(ع) به ایران، حضرت فاطمه معصومه(س) و دیگر فرزندان امام هفتم(ع) نیز ماوا و مسکنشان این سرزمین شد.
این استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به اینکه بزرگوارانی که دهه کرامت به نام آنها مزین است، انوار الهی هستند، که مردم از آنها بهره می برند، افزود: این بزرگواران از جمله حضرت شاهچراغ(ع) همانند کوه های استواری هستند، که پس از معصومین(ع) برای ارتقای معنویت و عقاید مردم ذخایر معنوی بوده اند و اطاعت پذیری آنها از ولایت برای مردم می تواند الگو باشد؛ به عنوان مثال با نگاه به سیره و ابعاد زندگی حضرت احمد بن موسی(ع) می توان، جنبه‌های مختلف از یک شخصیت انسانی را در ایشان دید.
وی با بیان اینکه یکی از ویژگی های بارز اخلاقی حضرت شاهچراغ(ع) امانتداری و امین ولایت بودن ایشان است، افزود: در مورد معرفی این حضرت به عنوان امین ولایت در کتاب های معتبر نقل شده است که وقتی حضرت موسی بن جعفر(ع) به شهادت رسیدند، بسیاری از شیعیان به حضرت احمد بن موسی(ع) مراجعه کردند و اعلام نمودند که ما می خواهیم با شما بیعت کنیم، اما ایشان در منبر مسجد به ایراد سخن پرداختند و فرمودند که ای مردم من قبل از شما با حضرت امام رضا(ع) امام خودم بیعت کرده ام و اطاعت ایشان بر همه ما واجب و گفتار ایشان حجت است، به همین جهت ایشان به عنوان امین ولایت در میان مردم شهرت یافتند.
حجت الاسلام اکبری با اشاره به سیره و شخصیت حضرت شاهچراغ(ع) خاطر نشان کرد: معرفت نسبت به امام زمان خود، تسلیم بودن در برابر اوامر ولی خدا، پیروی از اهل بیت(ع)، تبری جستن از دشمنان امام زمانش و گفتار و کرداری منطبق با سیره اهل بیت(ع) از دیگر ویژگی های آن حضرت(ع) بوده است.
این استاد دانشگاه با اشاره به جایگاه امامزادگان در کشورمان و نیز آثار هجرت این بزرگواران به ایران اضافه کرد: گسترش فرهنگ تشیع با ورود این امامزادگان به کشورمان محقق شد و شاهد رشد و گسترش فرهنگ تشیع در ایران شدیم و در واقع باید گفت که شیعه شدن ایرانیان به برکت امامزادگان از جمله حضرت احمد بن موسی(ع) است.
وی با تاکید بر اینکه ضرورت دارد زندگی و شخصیت حضرت شاهچراغ(ع) به عنوان مدل و الگوی دینی و یک رهبر جامعه اسلامی بیان شود، خاطر نشان کرد: امامزادگان با سیره و رفتار عملی خود باعث شدند مردم نسبت به فرهنگ شیعه مشتاق شوند، در عصر کنونی نیز که از نعمت حضور این امامزادگان بی بهره هستیم، می توانیم با تاسی به ولی فقیه زمان به عنوان ذخیره الهی به ساحل نجات برسیم.
مشخصات و معماری حرم حضرت شاهچراغ(ع) :
آرامگاه حضرت سید میر احمد برادر حضرت امام رضا (علیهالسلام) در شیراز، در کنار فلکه ای واقع در خیابان احمدی و در محله ای که به محله ی سردزک معروف، واقع شده است. محله ی سردزک در دوره ی قاجاریه به گفته ی مؤلف فارسنامه، از محلات مهم شهر شیراز بوده... و از زمانی که حصار شهر را کوچک کردند، محله ی دشتک و محله ی سردزک را ادغام و به همان نام سردزک خواندند. این محله اکنون به محله ی بازار مرغ و محله ی سر باغ و محله سنگ سیاه و حصار جنوبی شهر و محله ی لب آب پیوسته است، مؤلف تأکید دارد که محل امامزاده احمد بن موسی (علیهالسلام) در محله ی بازار مرغ شیراز قرار دارد. معین الدین ابوالقاسم جنید شیرازی گوید محله ای که هم اکنون احمد بن موسی در آن مدفون است، در اواخر قرن هشتم هجری به محله ی باغ قتلغ مشهور بوده است. بر اساس فهرست نامه ی آثار تاریخی ایران، اسکلت بنای امامزاده احمد بن موسی یا شاه چراغ شیراز به زمان اتابک ابوبکر سعد بن زنگی (658 - 628 ه) تعلق دارد. مشهور است که در زمان امیر مقرب الدین مسعود، بدرالدین وزیر اتابک ابوبکر چهار طاق و گنبدی بر فراز بقعه ی آن حضرت ساخته و پرداخته گردانید. پس از آن اتابک ابوبکر خود رواقی بر آن آستانه افزود. در زمان ملکه ی معظمه تاشی خاتون مادر شاه ابواسحق اینجو (746 - 745 ه) گنبد بقعه تعمیرات اساسی شد و در جنوب آن و متصل به بقعه مدرسه ای عالی به دستور او بنا گردید که بعدها این بانو مدفن خود را همسایه ی بقعه بنا کرد. بقعه ی شریف امامزاده بار دیگر در سال 912 ق، توسط مرحوم حبیب الله شریفی متولی آستانه ی شاه چراغ به موجب وقف نامه ی موجود در آن سال تعمیر اساسی و مفصلی گردید. ولی در سال 997 ق بر اثر زلزله ی شدیدی نیمی از گنبد و بنای بقعه خراب شد اما از محل درآمد موقوفات خرابیها تعمیر و بقعه مجددا تجدید بنا گردید ( گزارش سازمان میراث فرهنگی وگردشگری، 1385 ). بنای کنونی بقعه مشتمل بر ایوان اصلی در مشرق و حرم وسیع و شاه نشینهایی از چهار جانب و مسجدی در جانب غربی حرم و اطاقها و مقبره های متعدد متصل به بقعه است درون بنای بقعه با قطعات آینه های ریز و رنگین در قرون گذشته به وسیله ی استادان متبحر آیینه کاری شده که این آیینه کاری ظریف و زیبا خود یکی از شاهکارهای هنری قرن گذشته ی هنرمندان شیراز است. درون حرم را با به کار بردن آئینه‌های ریز رنگین، به سبکی هنرمندانه، آئینه کاری کرده و انواع خط‌های زیبای فارسی و عربی، تزیین کننده نمای اطراف آینه‌ها و کاشی‌ها است. بنای حرم، مشتمل بر ایوانی در جلو و حرمی گسترده در پشت ایوان است که در چهار جانب حرم، چهار شاه نشین قرار گرفته و مسجدی نیز در پشت حرم (سمت غرب) ساخته شده‌است. ضریح آن در شاه نشین زیر گنبد قرار دارد و از نقره ساخته شده‌است. حیاط شاه چراغ دارای دو در اصلی ورودی است که در سمت جنوب و شمال حرم از زیر دو سر در بزرگ کاشی کاری شده گذشته و وارد حیاط وسیع حرم می‌شویم. در میان حیاط، حوض بزرگ فواره داری ساخته شده و در اطراف حوض درختکاری شده‌است. حرم شاهچراغ در سمت غرب حیاط و حرم سید میرمحمد- برادر شاه چراغ - در سمت شمال شرقی حیاط قرار دارد. غیر از دو در اصلی، دو در فرعی دیگر نیز وجود دارد که یکی به بازار حاجی و دیگر به مسجد جامع عتیق می‌رود درگاه مانندی نیز از ضلع شمال حیاط وارد بازار شاه چراغ می‌شود. در دور تا دور حیاط، اتاق‌هایی دو طبقه ساخته شده که در پیشانی و جرزهای جلو آنها کاشی کاری شده‌است. ستون‌های آهنی ایوان حرم به وسیله چوب‌های نفیس پوشش داده شده و در سقف مسطح آن نیز چوب منبت کاری شده به کار رفته‌است. امکانات وسیعی مثل پاسگاه انتظامی، دفتر پست و مخابرات، کتابخانه و موزه در این حیاط وسیع برای رفاه مردم ایجاد شده‌است. از نخستین سال‌های پس از انقلاب اسلامی، تاکنون کارهای بسیاری زیر انجام گرفته‌است که مهمترین آنها عبارتند از:
- توسعه مجموعه فرهنگی مذهبی حرم در زمینی به مساحت 100 هزار متر مربع.
- ایجاد 162حجره در دور تا دور حیاط در دو طبقه که پیشانی و تاق نمای این حجره‌ها تماماً کاشی کاری شده‌است.
- نصب سنگ مرمر در کف حرم و دیوارهای اطراف.
- سنگ فرش کردن حیاط وسیع آرامگاه.
- ساخت سر در جنوبی که اسکلت این در، بتون آرمه است و قسمتی از وصیت نامه امام خمینی ( ره )، بر روی کاشی معرق به خط نستعلیق، زینت بخش فضای درونی آن است. دو لنگه در وروردی آن از چوب ساج تهیه شده و به وسیله ورق و قبه‌های هشت پر برنزی آراسته شده است.
- در غرب حرم، سالنی زیبا ساخته شده که کف آن و دیوارهای اطراف تا ارتفاع 5/1 متر سنگ مرمر شده و اسامی الهی با خط زیبا و به رنگ طلایی بر سطح آن نوشته شده است. پنجره‌های مشبک چوبی و شیشه‌های رنگی در شکل مختلف، زیبایی آن را دوچندان کرده‌است. آینه کاری و گچ بری آن به سبک سنتی انجام گرفته است.
- ساخت گلدسته جنوبی، این گلدسته شبیه و قرینه گلدسته شمالی است. کاشی کاری آن دارای رنگ طبیعی است. اگر چه بدنه آن و نوشته‌هایش شبیه گلدسته شمالی است اما سطح گلدسته شمالی به نام‌های خداوند مزین شده و حال آن که بر بدنه این گلدسته، نام‌های امامان و لقب‌های آنها با هنرمندی خاصی نوشته شده
است.
- در سقف ایوان، چوب ساج به کار رفته و اسامی الهی و ائمه اطهار با چوب نارج و افرا بر آن نوشته شده‌است.
- حوض بزرگی در میان حیاط با الهام از سبک مذهبی ساخته شده‌است. سنگ‌های بزرگ این حوض از جنس چینی است و از معادن نی ریز فارس تهیه شده‌است.
- در دور تا دور آرامگاه، خارج از محوطه، بازارهایی دوطبقه ساخته شده‌اند. ساختمان این بازارها اگر چه با مصالح نوین ساخته شده، اما در ساخت آن، شیوه سنتی و معماری اصیل ایرانی محفوظ مانده‌است.
زندگی نامه حضرت سید میر احمدبن موسی بن جعفر(ع):
حضرت سید امیر احمد( ع ) ملقب به " شاهچراغ " و " سید السادات الاعاظم" فرزند بزرگوار امام هفتم و برادر حضرت امام رضا (ع) است. روز و سال دقیق تولد این امامزاده بزرگوارمشخص نیست اما برخی منابع روز تولد ایشان را ششم ذی القعده در مدینه منوره ذکر کرده اند. حضرت سید میراحمدبن موسی شاهچراغ(ع)، یکی از شخصیت های عالی مقام و پرهیزگاری بود که پدر وی همواره او را به بخشندگی و دلیری می ستود و پس از شهادت حضرت امام موسی کاظم(ع)، مردم مدینه به خانه او رفتند و با وی بیعت کردند اما پس از آن، حضرت سید میر احمدبن موسی(ع) در فضائل برادرش امام رضا(ع) سخن ها گفت و همگان را بر آن داشت تا به خدمت وی برسند و با او به عنوان هشتمین امام شیعیان بیعت کنند. دوران امامت امام هشتم هم زمان با اختناق و ظلم حکومت عباسیان بویژه خلیفه وقت مامون همراه بود که در پی ظلم و ستم بسیار، زمینه های قیام علیه آنها با زعامت و هدایت حضرت امام رضا(ع) در راه اسلام راستین و حاکمیت الهی فراهم شده بود. مامون به منظور فرو نشاندن این مبارزات و تحکیم خلافت متزلزل عباسی تصمیم گرفت تا ولایتعهدی خود را به امام رضا(ع) واگذار کند و علیرغم میل باطنی امام وی را از مدینه به طوس انتقال دهد. حضور پر برکت امام در خراسان سبب شد که شیعیان و محبان اهل بیت(ع) رسالت برای زیارت چهره تابناک امامت و ولایت و برای پیوستن به ایشان از نقاط مختلف جهان به سوی ایران حرکت کنند و حضرت سید میر احمدبن موسی(ع) برادر آن بزرگوار نیز از جمله کسانی بود که به همراه دو تن از برادرانش و گروه زیادی از برادرزادگان و شیعیان، بالغ بر دو یا سه هزار نفر از طریق بصره عازم خراسان شد. روزها می گذشت و مقام ولایت حضرت امام رضا(ع) بیش از پیش بر مردم آشکار می شد، مامون که از این موضوع ناخرسند بود نتوانست ایشان را برتابد و حضرت را در سال 202 هجری قمری به شهادت رساند اما مأمون به این امر اکتفا نکرد و از آنجایی که خبر حرکت حضرت سید میر احمدبن موسی(ع) به او رسیده بود دستور داد تا یاران و خویشان امام را به شهادت برسانند. هنگامی که حضرت سید میر احمدبن موسی(ع) به نزدیکی شهر شیراز رسید و از خبر شهادت حضرت امام رضا(ع) مطلع شد. برای خونخواهی برادر با یاران خویش در مقابل سپاه قتلغ خان حاکم فارس صف کشید و با شهامتی بی نظیر با آنان مبارزه کرد اگرچه در این نبرد، عده ای از امامزادگان و اصحاب حضرت سید میر احمدبن موسی(ع) زخمی و تعدادی نزدیک به سیصد نفر به شهادت رسیدند اما قتلغ خان شکست خورد و به سمت دروازه های شیراز گریخت. حضرت سید میر احمدبن موسی(ع) با یاران خود در پشت دروازه های شهر شیراز خیمه زدند تا بتواند با پیکاری دوباره پیروز میدان نبرد باشد قتلغ خان که در خود توان مبارزه را نمی دید ناجوانمردانه دستور داد تا سربازانش شب هنگام به جایگاه او حمله برند. در این نبرد نابرابر حضرت شاهچراغ(ع) شجاعانه جنگید اما دست ستم سربازی به همراه شمشیری بر فرق سر مبارک ایشان وارد آمد و ایشان را در هفدهم رجب سال 203 هجری قمری به شهادت رساند و برای همیشه سرزمین شیراز را میزبان خود ساخت.
مناسبت نامیدن حضرت سیدمیراحمدبن موسی(ع) به شاه چراغ ( ع ) :
کلمه مقدس شاه چراغ(ع)، لقب با برکت سیدالسادات حضرت سید امیر احمد(ع) فرزند هفتمین نور آسمان امامت است و شهرت آن در نزد شیعیان به خصوص ایرانیان از ( احمدبن موسی(ع) ) افزونتر است شاه در لغت به معنای اصل و خداوند و مهتر و بزرگ است. سلطان (ملک) از اسامی خدای تعالی است که در فارسی شاه معنی شده است سلاطین و حاکمان چون خود را از سایر مردمان برتر می پنداشتند، خویش را منتسب به این کلمه می نمودند، غافل از اینکه حقایق همیشه ثابت اند و سلطان حقیقی خداوند و اولیاء اویند. در لغتنامه های معتبر از جمله دهخدا، برهان قاطع، فرهنگ معین، کلمه شاه چنین معنی شده است هرچیز که در بزرگی و خوبی به حسب صورت و معنی از امثال خود ممتاز باشد استفاده از کلماتی مانند شاه عرب و شاه پیغمبران برای حضرت محمد(ص) و شاه مردان و شاه نجف برای حضرت علی(ع) و شاه کربلا و شاه شهیدان برای امام حسین(ع) و شاه خراسان برای حضرت امام رضا(ع ) در میان شیعیان فارسی زبان بسیار متداول است چراغ وسیله ای برای ظهور روشنی در برابر تاریکی و ظلمت است؛ بدین سبب درقرآن مجید، حضرت رسول اکرم(ص) و ائمه اطهار به چراغهای فروزان تشبیه شده اند در زیارت جامعه کبیره می خوانیم (السلام علی ائمه الهدی و مصابیح الدجی سلام بر شما پیشوایان هدایت و چراغهای فروزان تاریکی ها) و نیز به همین مناسبت است که می گویند ( ان الحسین مصباح الهدی و سفینه النجاه به درستی که حضرت اباعبدا...الحسین(ع) چراغ هدایت و کشتی نجات است).شاه به معنی بزرگ و بزرگوار و نیک نژاد و شریف و چراغ روشنایی و نور و معرفت است. بنابراین شاه چراغ به معنی نورانی ترین چراغ است. در بعضی از منابع، در مورد دلیل نامگذاری احمدبن موسی( ع)، به شاهچراغ، گفته شده است که:
تا زمان امیر عضدالدوله دیلمی کسی از مدفن حضرت احمد ابن موسی (ع)، اطلاعی نداشت و آنچه روی قبر را پوشانده بود تل گلی بیش به نظر نمی رسید که در اطراف آن،خانه های متعدد ساخته و مسکن اهالی بود. از جمله پیرزنی در پایین آن تل، خانه ای گلی داشت و در هر شب جمعه، ثلث آخر شب می دید چراغی در نهایت روشنایی در بالای تل خاک می درخشد و تا طلوع صبح روشن است، چند شب جمعه مراقب می بود، روشنایی چراغ به همین کیفیت ادامه داشت با خود اندیشید شاید در این مکان، مقبره یکی از امامزادگان یا اولیاء الله باشد، بهتر آن است که امیر عضدالدوله را بر این امر آگاه نمایم، هنگام روز پیرزن به همین قصد به سرای امیر عضدالدوله دیلمی رفت و کیفیت آنچه را دیده بود به عرض رسانید.امیر و حاضرین از بیانش در تعجب شدند.درباریان که این موضوع را باور نکرده بودند، هر کدام به سلیقه خود چیزی بیان کردند.اما امیر که مردی روشن ضمیر بود و باطنی پاک و خالی از غرض داشت فرمود: اولین شب جمعه شخصا به خانه پیرزن می روم تا از موضوع آگاه شوم.چون شب جمعه فرا رسید شاه به خانه پیرزن آمده و دور از خدم و حشم آنجا خوابید و پیرزن را فرمود هر وقت چراغ روشن گردید مرا بیدار کن .چون ثلث آخر شب شد پیرزن بر حسب معمول روشنایی پرنوری قوی تر از دیگر شب های جمعه مشاهده کرد و از شدت شعفی که به وی دست داده بود بر بالین امیر عضدالدوله آمده و بی اختیار سه مرتبه فریاد زد: « شاه! چراغ »
امیر بیدار شد و ناگهانی از خواب پریده و چشمش را متوجه سمتی نمود که پیرزن چراغ را به او نشان می داد و چون علنا و آشکارا چشمش نور چراغ را دید در شگفتی عجیب بماند و چون رو به سمت چراغ بر بالای تل برآمد اثری از چراغ ندید و چون به پایین آمد باز نور چراغ با روشنایی زیاد خود نمایی می کرد،خلاصه اینکه امیر شخصی را جهت کاوش در آن منطقه مامور می کند و.... مقبره فرزند ارشد موسی بن جعفر(ع) حضرت شاهچراغ پیدا می گردد و به دستور امیر بر بالای آن جایگاهی ساخته می شود که تا امروز زیارتگاه عاشقان اهل بیت عصمت و طهارت می باشد.
ولایت پذیری حضرت شاهچراغ(ع) سبب مقام ولای او است
عضو هیئت علمی جامعه‌المصطفی با تاکید بر اهمیت تبعیت از امام و ولایت‌پذیری گفت: مهمترین ویژگی که سبب تکریم احمد بن موسی(ع) شده است ولایت‌پذیری و پیروی محض از امام زمان خود بود.
حجت‌الاسلام والمسلمین ناصر رفیعی با اشاره به اینکه در خصوص شخصیت این امامزاده بزرگوار در کهن‌ترین کتاب‌های شیعه و سنی مطالب بسیاری آورده شده است، اظهار داشت : در کتاب‌هایی مانند ارشاد اثر شیخ مفید و سفرنامه ابن بطوطه به شخصیت والای حضرت شاهچراغ(ع) پرداخته شده است.
وی افزود: صاحب این حرم فرزند مادری است که سرّ امامت دارد و امام رضا(ع) وعده امامت را از این بانوی بزرگوار دریافت می‌کند.
عضو هیئت علمی جامعه‌المصطفی با بیان اینکه حتی نویسندگان غربی در سفر خود به شیراز از شخصیت والای این سید بزرگوار نام بردند، تصریح کرد: ابن بطوطه مغربی از سفر خود به شیراز بر دو نکته تاکید می‌کند، اول اینکه کاسبان شیراز عکس یک قبر را در محل کسب خود نگه می‌دارند تا یاد مرگ آنها را از گران‌فروشی، کم‌فروشی و ربا دور کند و دوم مقبره احمد بن موسی(ع) و تلاوت قاریان در اطراف قبر و زیارت مادر سلطان ابواسحاق حاکم شیراز در دوشنبه‌ها از آرامگاه این امامزاده است.
حجت‌الاسلام رفیعی با بیان اینکه احترام به این بزرگواران تنها به دلیل امامزادگیشان نیست، تصريح کرد: رتبه و منزلت این سیدان بزرگوار به دلیل ویژگی‌های آنهاست، حضرت شاهچراغ(ع) همانطور که در کتاب‌های کهن اشاره شده به دلیل کرامت، سخاوت، تقوا و علمش مورد احترام قرار می‌گیرد و بعضی از امامزاده‌ها در زمان خود ویژگی‌هایی داشتند که سبب مطرح شدن آنها شده است.
وی با اشاره به سخن پیامبر اکرم(ص) مبنی بر تکریم و احترام امامزاده‌ها، تاکید کرد: پیامبر چهار گروه را در روز قیامت شفاعت می‌کند؛ هر کس اهل بیت را یاری کند، کسی که حاجت ذریه پیامبر را برآوره کند، کسی که اهل بیت(ع) و امامزادگان را دوست بدارد و کسی که از آنها دفاع کند.
این مدرس حوزه بیان کرد: مهمترین ویژگی که احمد بن موسی(ع) را مورد احترام و تکریم قرار داد، ولایت‌پذیری و پیروی محض از امام زمان خود بود چرا که تابع امام بودن و ولایت‌پذیری خیلی مهم است.
حجت‌الاسلام رفیعی با تاکید بر اهمیت پیروی از ولایت، افزود: خداوند در سه آیات 11 تا 13 سوره تحریم از چهار زن نام می‌برد، دو زن مثبت یعنی آسیه زن فرعون و مریم مادر عیسی(ع) و دو زن منفی یعنی همسر حضرت نوح(ع) و حضرت لوط(ع) و آنچه این 4 زن را مثبت و منفی می‌کند ولایت‌پذیری و عدم پذیرش ولایت است.
عضو هیئت علمی جامعه‌المصطفی با بیان اینکه پذیرش ولایت سبب ارج و مرتبه حضرت شاهچراغ(ع) است، گفت: پس از شهادت امام موسی کاظم(ع) به دلیل تعدد فرزند در ولایت اختلاف افتاد، وعده‌ای برای بیعت به خانه احمد بن موسی(ع) رفتند و ایشان در جایی بودند که می‌توانستند مانند برخی دیگر مسئله‌ساز باشند اما این سید بزرگوار در کمال فصاحت و بلاغت امام رضا(ع) را حجت خدا و جانشین پدرش دانست.
وی اظهار کرد: حضرت احمد بن موسی(ع) با همین رفتار جایگاه خود در نزد خداوند را نشان داد و این کافی است تا برای او بارگاه بسازند و مردم او را زیارت و تکریم کنند، چرا که همانند حضرت عباس(ع) ولایت‌پذیری خود را اثبات کرد.
حجت الاسلام رفیعی با بیان اینکه حضرت فاطمه معصومه(س) و احمد بن موسی(ع) سرآمد فرزندان امام موسی کاظم (ع) بودند، عنوان کرد: زیارت جامع کبیره نماد ولایت‌پذیری است و هر کس پیرو ولایت باشد خداوند او را در دنیا و آخرت جایگاه والا می‌دهد.
عضو هیئت علمی جامعه‌المصطفی خاطرنشان کرد: ولایت پذیری پنج خصوصیت دارد؛ معرفت به امام، شناختن امام، تسلیم امر امام، نصرت و یاری رساندن امام و پیرو امام بودن است.
وی با بیان اینکه در غیبت ولایت‌پذیری ادامه داشته و در دست ولی فقیه است، افزود: این به معنای این نیست که ولایت فقیه تمام خصوصیات امام را دارد و ولایت تکوینی دارد بلکه به این معناست که تصمیم‌گیری به عهده او است و باید امور را به دست بگیرد.
حجت‌الاسلام رفیعی با اشاره به ویژگی ولایت‌پذیری شاهچراغ(ع) بیان کرد: دفاع از ولایت جنسیت ندارد و همه مکلف هستند، مادربزرگ، مادر و دختر (حضرت خدیجه، حضرت زهرا، حضرت زینب) نمونه ولایت پذیری‌اند وجهه مشترک آنها پیرو ولی زمان خودشان است و مالک اشتر، ابوذر و یاسر نیز ولایت‌پذیری خود را اثبات کردند.
وی تاکید کرد: دشمن امروز در فضای مجازی دست روی امامت و امام زمان(ع) گذاشته است بنابراین به دنبال علائم ظهور نگردید بلکه به دنبال وظیفه باشید، حجاب و نماز اول وقت از نمونه‌های ولایت‌پذیری است، کم‌فروشی و ربا در بازار مخالف ولایت پذیری است، باید در عمل ما ولایت‌پذیری باشد.
چرایی شهرت احمدبن موسی(ع) به امین ولایت
يک کارشناس مذهبي نيز به شرح آثار و برکات هجرت حضرت احمدبن موسی(ع) به ایران پرداخت و اظهار داشت : معرفت نسبت به امام زمان خود، تسلیم بودن در برابر اوامر ولی خدا، پیروی از اهل بیت(ع)، تبری جستن از دشمنان امام زمان خویش از ویژگی‌های شاهچراغ(ع) است.
حجت الاسلام ابراهیم اکبری گفت: دهه کرامت دهه تکریم از فرزندان حضرت موسی بن جعفر(ع) است، چراکه با سفر امام رضا(ع) به ایران، حضرت فاطمه معصومه(س) و دیگر فرزندان امام هفتم(ع) نیز ماوا و مسکنشان این سرزمین شد.
این استاد حوزه و دانشگاه با اشاره به اینکه بزرگوارانی که دهه کرامت به نام آنها مزین است، انوار الهی هستند، که مردم از آنها بهره می برند، افزود: این بزرگواران از جمله حضرت شاهچراغ(ع) همانند کوه های استواری هستند، که پس از معصومین(ع) برای ارتقای معنویت و عقاید مردم ذخایر معنوی بوده اند و اطاعت پذیری آنها از ولایت برای مردم می تواند الگو باشد؛ به عنوان مثال با نگاه به سیره و ابعاد زندگی حضرت احمد بن موسی(ع) می توان، جنبه‌های مختلف از یک شخصیت انسانی را در ایشان دید.
وی با بیان اینکه یکی از ویژگی های بارز اخلاقی حضرت شاهچراغ(ع) امانتداری و امین ولایت بودن ایشان است، افزود: در مورد معرفی این حضرت به عنوان امین ولایت در کتاب های معتبر نقل شده است که وقتی حضرت موسی بن جعفر(ع) به شهادت رسیدند، بسیاری از شیعیان به حضرت احمد بن موسی(ع) مراجعه کردند و اعلام نمودند که ما می خواهیم با شما بیعت کنیم، اما ایشان در منبر مسجد به ایراد سخن پرداختند و فرمودند که ای مردم من قبل از شما با حضرت امام رضا(ع) امام خودم بیعت کرده ام و اطاعت ایشان بر همه ما واجب و گفتار ایشان حجت است، به همین جهت ایشان به عنوان امین ولایت در میان مردم شهرت یافتند.
حجت الاسلام اکبری با اشاره به سیره و شخصیت حضرت شاهچراغ(ع) خاطر نشان کرد: معرفت نسبت به امام زمان خود، تسلیم بودن در برابر اوامر ولی خدا، پیروی از اهل بیت(ع)، تبری جستن از دشمنان امام زمانش و گفتار و کرداری منطبق با سیره اهل بیت(ع) از دیگر ویژگی های آن حضرت(ع) بوده است.
این استاد دانشگاه با اشاره به جایگاه امامزادگان در کشورمان و نیز آثار هجرت این بزرگواران به ایران اضافه کرد: گسترش فرهنگ تشیع با ورود این امامزادگان به کشورمان محقق شد و شاهد رشد و گسترش فرهنگ تشیع در ایران شدیم و در واقع باید گفت که شیعه شدن ایرانیان به برکت امامزادگان از جمله حضرت احمد بن موسی(ع) است.
وی با تاکید بر اینکه ضرورت دارد زندگی و شخصیت حضرت شاهچراغ(ع) به عنوان مدل و الگوی دینی و یک رهبر جامعه اسلامی بیان شود، خاطر نشان کرد: امامزادگان با سیره و رفتار عملی خود باعث شدند مردم نسبت به فرهنگ شیعه مشتاق شوند، در عصر کنونی نیز که از نعمت حضور این امامزادگان بی بهره هستیم، می توانیم با تاسی به ولی فقیه زمان به عنوان ذخیره الهی به ساحل نجات برسیم.
مشخصات و معماری حرم حضرت شاهچراغ(ع) :
آرامگاه حضرت سید میر احمد برادر حضرت امام رضا (علیهالسلام) در شیراز، در کنار فلکه ای واقع در خیابان احمدی و در محله ای که به محله ی سردزک معروف، واقع شده است. محله ی سردزک در دوره ی قاجاریه به گفته ی مؤلف فارسنامه، از محلات مهم شهر شیراز بوده... و از زمانی که حصار شهر را کوچک کردند، محله ی دشتک و محله ی سردزک را ادغام و به همان نام سردزک خواندند. این محله اکنون به محله ی بازار مرغ و محله ی سر باغ و محله سنگ سیاه و حصار جنوبی شهر و محله ی لب آب پیوسته است، مؤلف تأکید دارد که محل امامزاده احمد بن موسی (علیهالسلام) در محله ی بازار مرغ شیراز قرار دارد. معین الدین ابوالقاسم جنید شیرازی گوید محله ای که هم اکنون احمد بن موسی در آن مدفون است، در اواخر قرن هشتم هجری به محله ی باغ قتلغ مشهور بوده است. بر اساس فهرست نامه ی آثار تاریخی ایران، اسکلت بنای امامزاده احمد بن موسی یا شاه چراغ شیراز به زمان اتابک ابوبکر سعد بن زنگی (658 - 628 ه) تعلق دارد. مشهور است که در زمان امیر مقرب الدین مسعود، بدرالدین وزیر اتابک ابوبکر چهار طاق و گنبدی بر فراز بقعه ی آن حضرت ساخته و پرداخته گردانید. پس از آن اتابک ابوبکر خود رواقی بر آن آستانه افزود. در زمان ملکه ی معظمه تاشی خاتون مادر شاه ابواسحق اینجو (746 - 745 ه) گنبد بقعه تعمیرات اساسی شد و در جنوب آن و متصل به بقعه مدرسه ای عالی به دستور او بنا گردید که بعدها این بانو مدفن خود را همسایه ی بقعه بنا کرد. بقعه ی شریف امامزاده بار دیگر در سال 912 ق، توسط مرحوم حبیب الله شریفی متولی آستانه ی شاه چراغ به موجب وقف نامه ی موجود در آن سال تعمیر اساسی و مفصلی گردید. ولی در سال 997 ق بر اثر زلزله ی شدیدی نیمی از گنبد و بنای بقعه خراب شد اما از محل درآمد موقوفات خرابیها تعمیر و بقعه مجددا تجدید بنا گردید ( گزارش سازمان میراث فرهنگی وگردشگری، 1385 ). بنای کنونی بقعه مشتمل بر ایوان اصلی در مشرق و حرم وسیع و شاه نشینهایی از چهار جانب و مسجدی در جانب غربی حرم و اطاقها و مقبره های متعدد متصل به بقعه است درون بنای بقعه با قطعات آینه های ریز و رنگین در قرون گذشته به وسیله ی استادان متبحر آیینه کاری شده که این آیینه کاری ظریف و زیبا خود یکی از شاهکارهای هنری قرن گذشته ی هنرمندان شیراز است. درون حرم را با به کار بردن آئینه‌های ریز رنگین، به سبکی هنرمندانه، آئینه کاری کرده و انواع خط‌های زیبای فارسی و عربی، تزیین کننده نمای اطراف آینه‌ها و کاشی‌ها است. بنای حرم، مشتمل بر ایوانی در جلو و حرمی گسترده در پشت ایوان است که در چهار جانب حرم، چهار شاه نشین قرار گرفته و مسجدی نیز در پشت حرم (سمت غرب) ساخته شده‌است. ضریح آن در شاه نشین زیر گنبد قرار دارد و از نقره ساخته شده‌است. حیاط شاه چراغ دارای دو در اصلی ورودی است که در سمت جنوب و شمال حرم از زیر دو سر در بزرگ کاشی کاری شده گذشته و وارد حیاط وسیع حرم می‌شویم. در میان حیاط، حوض بزرگ فواره داری ساخته شده و در اطراف حوض درختکاری شده‌است. حرم شاهچراغ در سمت غرب حیاط و حرم سید میرمحمد- برادر شاه چراغ - در سمت شمال شرقی حیاط قرار دارد. غیر از دو در اصلی، دو در فرعی دیگر نیز وجود دارد که یکی به بازار حاجی و دیگر به مسجد جامع عتیق می‌رود درگاه مانندی نیز از ضلع شمال حیاط وارد بازار شاه چراغ می‌شود. در دور تا دور حیاط، اتاق‌هایی دو طبقه ساخته شده که در پیشانی و جرزهای جلو آنها کاشی کاری شده‌است. ستون‌های آهنی ایوان حرم به وسیله چوب‌های نفیس پوشش داده شده و در سقف مسطح آن نیز چوب منبت کاری شده به کار رفته‌است. امکانات وسیعی مثل پاسگاه انتظامی، دفتر پست و مخابرات، کتابخانه و موزه در این حیاط وسیع برای رفاه مردم ایجاد شده‌است. از نخستین سال‌های پس از انقلاب اسلامی، تاکنون کارهای بسیاری زیر انجام گرفته‌است که مهمترین آنها عبارتند از:
- توسعه مجموعه فرهنگی مذهبی حرم در زمینی به مساحت 100 هزار متر مربع.
- ایجاد 162حجره در دور تا دور حیاط در دو طبقه که پیشانی و تاق نمای این حجره‌ها تماماً کاشی کاری شده‌است.
- نصب سنگ مرمر در کف حرم و دیوارهای اطراف.
- سنگ فرش کردن حیاط وسیع آرامگاه.
- ساخت سر در جنوبی که اسکلت این در، بتون آرمه است و قسمتی از وصیت نامه امام خمینی ( ره )، بر روی کاشی معرق به خط نستعلیق، زینت بخش فضای درونی آن است. دو لنگه در وروردی آن از چوب ساج تهیه شده و به وسیله ورق و قبه‌های هشت پر برنزی آراسته شده است.
- در غرب حرم، سالنی زیبا ساخته شده که کف آن و دیوارهای اطراف تا ارتفاع 5/1 متر سنگ مرمر شده و اسامی الهی با خط زیبا و به رنگ طلایی بر سطح آن نوشته شده است. پنجره‌های مشبک چوبی و شیشه‌های رنگی در شکل مختلف، زیبایی آن را دوچندان کرده‌است. آینه کاری و گچ بری آن به سبک سنتی انجام گرفته است.
- ساخت گلدسته جنوبی، این گلدسته شبیه و قرینه گلدسته شمالی است. کاشی کاری آن دارای رنگ طبیعی است. اگر چه بدنه آن و نوشته‌هایش شبیه گلدسته شمالی است اما سطح گلدسته شمالی به نام‌های خداوند مزین شده و حال آن که بر بدنه این گلدسته، نام‌های امامان و لقب‌های آنها با هنرمندی خاصی نوشته شده
است.
- در سقف ایوان، چوب ساج به کار رفته و اسامی الهی و ائمه اطهار با چوب نارج و افرا بر آن نوشته شده‌است.
- حوض بزرگی در میان حیاط با الهام از سبک مذهبی ساخته شده‌است. سنگ‌های بزرگ این حوض از جنس چینی است و از معادن نی ریز فارس تهیه شده‌است.
- در دور تا دور آرامگاه، خارج از محوطه، بازارهایی دوطبقه ساخته شده‌اند. ساختمان این بازارها اگر چه با مصالح نوین ساخته شده، اما در ساخت آن، شیوه سنتی و معماری اصیل ایرانی محفوظ مانده‌است.
