شب های قدر ، پررمز و رازترین شب ها در گردونه زمان
به گزارش سرویس دین و زندگی خبرگزاری رضوی ، شب قدر، شبي است که در تمام سال هيچ شبي به فضيلت آن نمي رسد و عمل در آن بهتر از عمل در هزار ماه است. در اين شب برنامه هاي يک سال هر کس مقدر مي شود و مقدراتش رقم می خورد . قرآن در سوره‌های قدر و دخان از این شب سخن گفته است.
این شب بافضیلت‌ترین شب سال و شب رحمت الهی و آمرزش گناهان است.
امشب نخستین شب قدر ماه رمضان 1441 و یکی از بهترین شب های سال است که خداوند در قرآن کریم آن را شبی پربرکت دانسته و ارزش آن را برتر از هزار ماه بیان کرده است. آیا به راستی برکتی بالاتر از این هست که یک شب هم تراز هزار ماه یعنی سی هزار شب یا 83 سال و چهار ماه قرار گیرد؟
معنای شب قدر
چرا این شب «شب قدر» نامیده شده است؟ چه اسراری در آن نهفته و چه وقایع و حوادثی در آن رخ داده و می دهد؟ مفسران قرآن کریم با استفاده از قرآن و احادیث پیشوایان معصوم دین درباره علت نامگذاری این شب به «شب قدر» مطالب و دلایل زیادی آورده اند. شب قدر یعنی شب بزرگ و با عظمت؛ زیرا در قرآن کریم «قدر» به معنای منزلت و بزرگی خدا آمده است. همه مقدّرات بندگان نیز در طول سال در این شب رقم میخورد ؛ چنانکه امام رضا (ع) فرمودند: «خداوند در شب قدر آنچه را که از این سال تا سال بعد پیش خواهد آمد، مقدّر می فرماید از زندگی یا مرگ، از خوب یا بد یا روزی. پس آنچه خداوند در این شب مقرر می کند، به حتم واقع خواهد شد.»
البته این موضوع تضادی با آزادی اراده انسان و مسئله اختیار ندارد؛ زیرا تقدیر الهی به وسیله فرشتگان بر طبق شایستگی ها و لیاقت های افراد و به اندازه ایمان، تقوا، پاکی نیت و اعمال آنهاست. بدون شک مفاهیمی چون: وعده و وعید، انذار و بشارت، کیفر و پاداش، بدون برخورداری انسان از اراده و اختیار بی معناست. حضور انسان در محافل شب قدر، عبادت و دعا و ... جلوه هایی از حضور اراده و اختیار انسان است.
در شب قدر فرشتگان بسیاری به زمین می آیند؛ به طوری که زمین بر آنها تنگ می شود. لذا آن را «شب قدر» نامیده اند؛ زیرا یکی از معانی «قدر» به معنای ضیق و تنگ است و در این شب قرآن با تمام قدر و منزلتش به وسیله فرشته صاحب قدر بر پیامبر صلی الله علیه و آله نازل شد.
پنهان بودن شب قدر
اینکه شب قدر در ماه مبارک رمضان واقع شده است، مورد قبول همه مسلمانان است و هیچگونه شک و تردیدی در آن وجود ندارد؛ زیرا از سویی خداوند در قرآن می فرماید: «ماه رمضان ماهی است که قرآن در آن نازل شده است» و از سوی دیگر در آیه اول سوره قدر می خوانیم: «ما آن (قرآن) را در شب قدر فرو فرستادیم». با توجه به این دو آیه مبارکه، چنین نتیجه گیری می شود که شب قدر خارج از ماه مبارک رمضان نیست و حتماً در این ماه قرار دارد.
بنابر روآیات، خداوند اجابت را در میان دعاها پنهان کرده است تا مؤمنان به همه دعاها روی آورند؛ همانگونه که وقت مرگ را پنهان کرده است تا مردم در همه حال پذیرای آن باشند. وقت قیامت و ظهور امام زمان (عج) را نیز مخفی کرده تا اهل معصیت آنها را دستاویزی برای نیل به مقاصد شوم خود قرار ندهند و در مقابل، مؤمنان در همه حال مراقبت بیشتری از خود نشان دهند. بر همین مبنا شب قدر مخفی است و زمان دقیق آن مشخص نیست. امام علی (ع) دلیل مخفی بودن شب قدر را در این می داند که مؤمنان شب های بیشتری را قدر بدانند و در آرزوی درک فضیلت آن به کارهای نیک و عبادت بیشتری پرداخته، از معاصی و زشتی ها دوری گزینند و در پرستش خداوند تلاش بیشتری کنند.
حکمت دیگر مخفی ماندن شب قدر آن است که اگر شب خاصی معین می شد، برخی افراد بر اثر توفیق شب زنده داری و احیای آن به عجب و غرور مبتلا می شدند؛ اما پنهان بودن آن باعث می شود تا ملکات فاضله در مؤمنان راسخ تر شود و در نتیجه از برکات و فیوضات بیشتری در این شب ها بهره مند شوند . اگر این شب معلوم بود، حرمت و عظمت در خور شأن را نداشت؛ زیرا مردم همواره برای امور پنهان، احترام بیشتری قائل هستند.
فضایل شب قدر
عظمت و فضیلت این شب را بر سایر شب ها از این امور می توان به دست آورد:
1. آمرزش گناهان: پیامبر اسلام (ص) در تفسیر سوره «قدر» فرمودند: «هر کس شب قدر را احیا بدارد و مؤمن باشد و به روز جزا اعتقاد داشته باشد، تمامی گناهانش آمرزیده میشود.»
2. قلب رمضان: امام صادق(ع) فرمودند: «از کتاب خدا استفاده می شود که شماره ماه های سال نزد خداوند، دوازده ماه است و سرآمد ماه ها ماه رمضان است و قلب ماه رمضان لیلة القدر است».
3. بهتر از هزار ماه: در فرهنگ غنی اسلام، همه چیز را با معیارهای الهی می سنجند و بر همین اساس قرآن در مورد شب قدر می فرماید: «لَیلَةُ الْقَدْرِ خَیرٌ مِّنْ أَلْفِ شَهْر» در دعای 44 صحیفه سجادیه نیز می خوانیم: «(عبادت و بندگی در) شبی از شب های آن، آن را برابر با (عبادت در) شب های هزار ماه قرار داد (چون خیرات و برکات و سودهای دینی و دنیوی در آن است) و آن را شب قدر نامید».
4. نزول قرآن: طبق روآیات، مجموع قرآن در شب قدر نازل شده است. این نزول دفعی و یکباره قرآن است، اما نزول تدریجی قرآن طی 23 سال دوران نبوت پیامبر گرامی اسلام (ص) به صورت الفاظ نازل شده است.
5. نزول ملائکه: نزول ملائکه و روح در شب قدر نشانه شرافت آن بر هزار ماه است. امام باقر (ع) فرمودند: «عمل صالح در شب قدر از قبیل نماز، زکات و کارهای نیک دیگر بهتر است از عمل در هزار ماهی که در آن شب قدر نباشد.»
6. عرضه اعمال بر حجت خدا: بنا بر روایات و ظاهر آیت سوره قدر، شب قدر منحصر به زمان رسول خدا (ص) نیست و فرشتگان در شب قدر مقدّرات یک سال را نزد «ولی مطلق زمان» می آورند و بر او عرضه می کنند. این واقعیت از روز نخستین وجود داشته است و تا قیامت هم ادامه خواهد یافت. از سویی نیز بنابر روایات زمین از نخستین روز خلقت تا آخر فنای دنیا بی حجّت نخواهد بود چنانکه امام علی (ع) فرمودند: «شب قدر در هر سالی هست، در این شب امور همه سال (و تقدیرها و سرنوشت ها) فرو فرستاده می شود. پس از درگذشت پیامبر(عص) نیز این شب صاحبانی دارد». حجت خدا در زمین در زمان حاضر وجود مقدّس و مبارک حضرت مهدی (عج) است و اوست که حجت خدا و وصی اوصیا و خلیفه رسول خدا (ص) و معصوم از هر گناه و پلیدی است و لذا صاحب شب قدر است.
فرصت را غنیمت شمریم
شب قدر فرصتی است زرین و طلایی برای شستشوی آینه دل. امشب بهترین فرصت است تا خوبی ها را جایگزین بدی ها، صلح و صفا را جایگزین اختلاف و تفرقه، احسان و نیکی را جایگزین ظلم و ستم، احسان به والدین را جایگزین عاق والدین، و صله رحم را جایگزین قطع رحم کنیم . نیکو و شایسته است با صدقات قدمی در جهت آبادانی خانه آخرت برداریم و با اعمال نیک و خیر، ثواب دو چندان ببریم. در شب قدر که شب زنده داری می کنیم، خداوند نام ما را در گروه نیکبختان ثبت می کند و آتش جهنم را بر ما حرام می سازد. آیا توفیقی بالاتر از این هست که آتش جهنم بر ما حرام شود و به خدا نزدیک شویم؟ دعاهای شب های رمضان مجموعه ای است بصیرت بخش که با تکرار تلاوت آنها به صورت هدف هایی برای ما در می آید. پس هنگام خواندن این ادعیه شایسته و بهتر است مفهوم آنها را نیز همواره مدنظر داشته باشیم و با تلاش و کوشش به سوی این هدفهای مطرح شده در دعاها گام برداریم.
اعمال مشترک شبهاي قدر
اعمال شب قدر به دو گونه اعمال مشترک و اعمال مخصوص تقسيم مي شود:
1- مقارن غروب آفتاب شب قدر غسل شود.
2- دورکعت نماز اقامه شود، در هر رکعت بعد از حمد ، هفت مرتبه سوره توحيد خوانده شود. بعد از نماز هفتاد بارذکر " استغفرالله و اتوب اليه" گفته شود .
3- قرآن به سرگرفتن و به خدا را به چهارده مصوم سوگند دادن .
4- زيارت امام حسين عليه السلام .
5- احياي اين شب ها .
6- اقامه صد رکعت نماز به صورت دو رکعتي و افضل آن است که درهر رکعت پس از حمد ، ده مرتبه سوره توحيد خوانده شود.
7- دعايي از امام زين العابدين(ع) که درمفاتيح الجنان آمده است . (اللهم اني امسيت لک عبداً...)
8- قرائت دعاي جوشن کبير.
9- طلب آمرزش از خداي متعال . و در خواست از خدا جهت نيازهاي دنيا و آخرت .
10- ذکر گفتن و صلوات بر محمد وآل محمد عليهم السلام.
اعمال مخصوص شب نوزدهم
1- صد بار ذکر " استغفرالله ربي واتوب اليه ".
2- صد بار ذکر " اللهم العن قتلة اميرالمومنين"
3- دعاي اللهم اجعل فيما تقضي و تقدر من الامر المحتوم ...
اعمال مخصوص شب بيست و يکم
1- دعاي اللهم صل علي محمد وال محمد و اقسم لي حلما يسد عني باب الجهل ... .
2- لعن بر قاتل اميرالمومنين .
3- زيارت حضرت علي عليه السلام .
اعمال مخصوص شب بيست و سوم
1- تلاوت سوره هاي عنکوبت و روم که امام صادق عليه السلام فرمود: که تلاوت کنند که اين دو سوره در اين شب از اهل بهشت است .
2- قرائت سوره هاي ... .
3- هزار مرتبه سوره قدر .
4- خواندن و تکرار دعاي اللهم کن لوليک حجة ابن الحسن ... .
5- دعاي اللهم امددلي في عمري واوسع لي في رزقي ... .
6- تلاوت قرآن کريم به هر مقدار که توانستي .
7- دعاوي " يا باطنا في ظهوره و يا ظاهراً في بطونه... .
این شب بافضیلت‌ترین شب سال و شب رحمت الهی و آمرزش گناهان است.
امشب نخستین شب قدر ماه رمضان 1441 و یکی از بهترین شب های سال است که خداوند در قرآن کریم آن را شبی پربرکت دانسته و ارزش آن را برتر از هزار ماه بیان کرده است. آیا به راستی برکتی بالاتر از این هست که یک شب هم تراز هزار ماه یعنی سی هزار شب یا 83 سال و چهار ماه قرار گیرد؟
معنای شب قدر
چرا این شب «شب قدر» نامیده شده است؟ چه اسراری در آن نهفته و چه وقایع و حوادثی در آن رخ داده و می دهد؟ مفسران قرآن کریم با استفاده از قرآن و احادیث پیشوایان معصوم دین درباره علت نامگذاری این شب به «شب قدر» مطالب و دلایل زیادی آورده اند. شب قدر یعنی شب بزرگ و با عظمت؛ زیرا در قرآن کریم «قدر» به معنای منزلت و بزرگی خدا آمده است. همه مقدّرات بندگان نیز در طول سال در این شب رقم میخورد ؛ چنانکه امام رضا (ع) فرمودند: «خداوند در شب قدر آنچه را که از این سال تا سال بعد پیش خواهد آمد، مقدّر می فرماید از زندگی یا مرگ، از خوب یا بد یا روزی. پس آنچه خداوند در این شب مقرر می کند، به حتم واقع خواهد شد.»
البته این موضوع تضادی با آزادی اراده انسان و مسئله اختیار ندارد؛ زیرا تقدیر الهی به وسیله فرشتگان بر طبق شایستگی ها و لیاقت های افراد و به اندازه ایمان، تقوا، پاکی نیت و اعمال آنهاست. بدون شک مفاهیمی چون: وعده و وعید، انذار و بشارت، کیفر و پاداش، بدون برخورداری انسان از اراده و اختیار بی معناست. حضور انسان در محافل شب قدر، عبادت و دعا و ... جلوه هایی از حضور اراده و اختیار انسان است.
در شب قدر فرشتگان بسیاری به زمین می آیند؛ به طوری که زمین بر آنها تنگ می شود. لذا آن را «شب قدر» نامیده اند؛ زیرا یکی از معانی «قدر» به معنای ضیق و تنگ است و در این شب قرآن با تمام قدر و منزلتش به وسیله فرشته صاحب قدر بر پیامبر صلی الله علیه و آله نازل شد.
پنهان بودن شب قدر
اینکه شب قدر در ماه مبارک رمضان واقع شده است، مورد قبول همه مسلمانان است و هیچگونه شک و تردیدی در آن وجود ندارد؛ زیرا از سویی خداوند در قرآن می فرماید: «ماه رمضان ماهی است که قرآن در آن نازل شده است» و از سوی دیگر در آیه اول سوره قدر می خوانیم: «ما آن (قرآن) را در شب قدر فرو فرستادیم». با توجه به این دو آیه مبارکه، چنین نتیجه گیری می شود که شب قدر خارج از ماه مبارک رمضان نیست و حتماً در این ماه قرار دارد.
بنابر روآیات، خداوند اجابت را در میان دعاها پنهان کرده است تا مؤمنان به همه دعاها روی آورند؛ همانگونه که وقت مرگ را پنهان کرده است تا مردم در همه حال پذیرای آن باشند. وقت قیامت و ظهور امام زمان (عج) را نیز مخفی کرده تا اهل معصیت آنها را دستاویزی برای نیل به مقاصد شوم خود قرار ندهند و در مقابل، مؤمنان در همه حال مراقبت بیشتری از خود نشان دهند. بر همین مبنا شب قدر مخفی است و زمان دقیق آن مشخص نیست. امام علی (ع) دلیل مخفی بودن شب قدر را در این می داند که مؤمنان شب های بیشتری را قدر بدانند و در آرزوی درک فضیلت آن به کارهای نیک و عبادت بیشتری پرداخته، از معاصی و زشتی ها دوری گزینند و در پرستش خداوند تلاش بیشتری کنند.
حکمت دیگر مخفی ماندن شب قدر آن است که اگر شب خاصی معین می شد، برخی افراد بر اثر توفیق شب زنده داری و احیای آن به عجب و غرور مبتلا می شدند؛ اما پنهان بودن آن باعث می شود تا ملکات فاضله در مؤمنان راسخ تر شود و در نتیجه از برکات و فیوضات بیشتری در این شب ها بهره مند شوند . اگر این شب معلوم بود، حرمت و عظمت در خور شأن را نداشت؛ زیرا مردم همواره برای امور پنهان، احترام بیشتری قائل هستند.
فضایل شب قدر
عظمت و فضیلت این شب را بر سایر شب ها از این امور می توان به دست آورد:
1. آمرزش گناهان: پیامبر اسلام (ص) در تفسیر سوره «قدر» فرمودند: «هر کس شب قدر را احیا بدارد و مؤمن باشد و به روز جزا اعتقاد داشته باشد، تمامی گناهانش آمرزیده میشود.»
2. قلب رمضان: امام صادق(ع) فرمودند: «از کتاب خدا استفاده می شود که شماره ماه های سال نزد خداوند، دوازده ماه است و سرآمد ماه ها ماه رمضان است و قلب ماه رمضان لیلة القدر است».
3. بهتر از هزار ماه: در فرهنگ غنی اسلام، همه چیز را با معیارهای الهی می سنجند و بر همین اساس قرآن در مورد شب قدر می فرماید: «لَیلَةُ الْقَدْرِ خَیرٌ مِّنْ أَلْفِ شَهْر» در دعای 44 صحیفه سجادیه نیز می خوانیم: «(عبادت و بندگی در) شبی از شب های آن، آن را برابر با (عبادت در) شب های هزار ماه قرار داد (چون خیرات و برکات و سودهای دینی و دنیوی در آن است) و آن را شب قدر نامید».
4. نزول قرآن: طبق روآیات، مجموع قرآن در شب قدر نازل شده است. این نزول دفعی و یکباره قرآن است، اما نزول تدریجی قرآن طی 23 سال دوران نبوت پیامبر گرامی اسلام (ص) به صورت الفاظ نازل شده است.
5. نزول ملائکه: نزول ملائکه و روح در شب قدر نشانه شرافت آن بر هزار ماه است. امام باقر (ع) فرمودند: «عمل صالح در شب قدر از قبیل نماز، زکات و کارهای نیک دیگر بهتر است از عمل در هزار ماهی که در آن شب قدر نباشد.»
6. عرضه اعمال بر حجت خدا: بنا بر روایات و ظاهر آیت سوره قدر، شب قدر منحصر به زمان رسول خدا (ص) نیست و فرشتگان در شب قدر مقدّرات یک سال را نزد «ولی مطلق زمان» می آورند و بر او عرضه می کنند. این واقعیت از روز نخستین وجود داشته است و تا قیامت هم ادامه خواهد یافت. از سویی نیز بنابر روایات زمین از نخستین روز خلقت تا آخر فنای دنیا بی حجّت نخواهد بود چنانکه امام علی (ع) فرمودند: «شب قدر در هر سالی هست، در این شب امور همه سال (و تقدیرها و سرنوشت ها) فرو فرستاده می شود. پس از درگذشت پیامبر(عص) نیز این شب صاحبانی دارد». حجت خدا در زمین در زمان حاضر وجود مقدّس و مبارک حضرت مهدی (عج) است و اوست که حجت خدا و وصی اوصیا و خلیفه رسول خدا (ص) و معصوم از هر گناه و پلیدی است و لذا صاحب شب قدر است.
فرصت را غنیمت شمریم
شب قدر فرصتی است زرین و طلایی برای شستشوی آینه دل. امشب بهترین فرصت است تا خوبی ها را جایگزین بدی ها، صلح و صفا را جایگزین اختلاف و تفرقه، احسان و نیکی را جایگزین ظلم و ستم، احسان به والدین را جایگزین عاق والدین، و صله رحم را جایگزین قطع رحم کنیم . نیکو و شایسته است با صدقات قدمی در جهت آبادانی خانه آخرت برداریم و با اعمال نیک و خیر، ثواب دو چندان ببریم. در شب قدر که شب زنده داری می کنیم، خداوند نام ما را در گروه نیکبختان ثبت می کند و آتش جهنم را بر ما حرام می سازد. آیا توفیقی بالاتر از این هست که آتش جهنم بر ما حرام شود و به خدا نزدیک شویم؟ دعاهای شب های رمضان مجموعه ای است بصیرت بخش که با تکرار تلاوت آنها به صورت هدف هایی برای ما در می آید. پس هنگام خواندن این ادعیه شایسته و بهتر است مفهوم آنها را نیز همواره مدنظر داشته باشیم و با تلاش و کوشش به سوی این هدفهای مطرح شده در دعاها گام برداریم.
اعمال مشترک شبهاي قدر
اعمال شب قدر به دو گونه اعمال مشترک و اعمال مخصوص تقسيم مي شود:
1- مقارن غروب آفتاب شب قدر غسل شود.
2- دورکعت نماز اقامه شود، در هر رکعت بعد از حمد ، هفت مرتبه سوره توحيد خوانده شود. بعد از نماز هفتاد بارذکر " استغفرالله و اتوب اليه" گفته شود .
3- قرآن به سرگرفتن و به خدا را به چهارده مصوم سوگند دادن .
4- زيارت امام حسين عليه السلام .
5- احياي اين شب ها .
6- اقامه صد رکعت نماز به صورت دو رکعتي و افضل آن است که درهر رکعت پس از حمد ، ده مرتبه سوره توحيد خوانده شود.
7- دعايي از امام زين العابدين(ع) که درمفاتيح الجنان آمده است . (اللهم اني امسيت لک عبداً...)
8- قرائت دعاي جوشن کبير.
9- طلب آمرزش از خداي متعال . و در خواست از خدا جهت نيازهاي دنيا و آخرت .
10- ذکر گفتن و صلوات بر محمد وآل محمد عليهم السلام.
اعمال مخصوص شب نوزدهم
1- صد بار ذکر " استغفرالله ربي واتوب اليه ".
2- صد بار ذکر " اللهم العن قتلة اميرالمومنين"
3- دعاي اللهم اجعل فيما تقضي و تقدر من الامر المحتوم ...
اعمال مخصوص شب بيست و يکم
1- دعاي اللهم صل علي محمد وال محمد و اقسم لي حلما يسد عني باب الجهل ... .
2- لعن بر قاتل اميرالمومنين .
3- زيارت حضرت علي عليه السلام .
اعمال مخصوص شب بيست و سوم
1- تلاوت سوره هاي عنکوبت و روم که امام صادق عليه السلام فرمود: که تلاوت کنند که اين دو سوره در اين شب از اهل بهشت است .
2- قرائت سوره هاي ... .
3- هزار مرتبه سوره قدر .
4- خواندن و تکرار دعاي اللهم کن لوليک حجة ابن الحسن ... .
5- دعاي اللهم امددلي في عمري واوسع لي في رزقي ... .
6- تلاوت قرآن کريم به هر مقدار که توانستي .
7- دعاوي " يا باطنا في ظهوره و يا ظاهراً في بطونه... .
