عزاداری شیعی در نگاه امام رضا(ع)

یکی از مسائلی که این روزها بسیار مورد توجه و اهمیت واقع شده است، شیوه عزاداری برای امام حسین علیه‌السلام است. این نکته روشن و مبرهن است که عزاداری برای امام حسین علیه السلام و زنده نگه داشتن شعائر دینی در محرم و صفر کاری پسندیده و مورد رضای خداست. اما آنچه ضروری است تبیین شود این است که آیا این عزاداریهایی که ما انجام می دهیم مصداق احیای شعائر دینی است؟ آیا خداوند از عزاداریهای ما راضی و خشنود است؟ آیا عزاداری در سیره رفتاری ما در طول زندگی اثرگذار است؟
برای پاسخ به این سوالات ابتدا به حدیثی از امام رضا علیه‌السلام اشاره می کنیم تا با بهره‌گیری از کلام نورانی آن امام بزرگوار، الگوی مناسبی برای رفتار متدینانه برای خود در نظر گرفته باشیم.
امام رضا علیه‌السلام می‌فرمایند: «شیعه ما تسلیم اوامر و دستورات ما بوده و گفتار ما را مورد توجه قرار داده و با دشمنان ما مخالف هستند. اگر کسی این ویژگی‌ها را نداشته باشد، از ما نیست» (1)
در این روایت، توجه به گفتار امام و تسلیم دستورات امام بودن، جزء ویژگی های شیعی قلمداد شده است. آیا عزاداری ما یک رفتار متناسب با شئون مسلمانی است؟ آیا ما به گونه‌ای که ائمه فرموده‌اند، عزاداری می کنیم و آیا عزاداری ما گونه‌ای مخالفت با دشمنان اهل ییت علیهم‌السلام است؟
بیایید این ویژگی‌ها را یک به یک مورد بررسی قرار دهیم. در کلام امام رضا علیه‌السلام نسبت به اهمیت نماز اول وقت تأکید فراوان شده است. (2) این تأکید بدین معناست که هیچ کاری از اعمال عادی زندگی نباید نماز اول وقت را با تأخیر مواجه کند. حال تصور کنید که در مجلس عزای حسینی حضور دارید و هنگام نماز فرا می رسد. اگر تسلیم دستورات امامان معصوم علیهم‌السلام باشید، لحظه‌ای درنگ نمی کنید و سینه زنی و عزاداری را ترک کرده و به نماز می ایستید. حال اگر سفارشات فراوان درباره برپایی نماز جماعت را نیز به این مقوله اضافه کنیم، معنایش این است که نه تنها هر فرد باید برای نماز اول وقت آماده شود، بلکه دیگران را نیز همراه کند و به صورت دسته‌جمعی به نماز جماعت بایستند.
در یکی از سفارشات امام صادق علیه‌السلام آمده که شیعیان ما اهل ورع و تلاش و کوششند؛ اهل وفا و امانتداری و اهل زهد و عبادتند .(3) این روایت گویای این است که عزاداری نباید به گونه‌ای باشد که ورع و تقوای الهی شیعه عزادار را زیر سوال ببرد. اگر به گونه‌ای عزاداری می کنیم که همسایه ما از صدای صوت بلند مجلس آزار می ‌بیند، یا باعث سد معبر و ایجاد مانع در عبور و مرور وسائل نقلیه می شویم و یا محیط زیست را آلوده به انواع زباله‌ها همچون لیوان‌ها و ظروف یکبار مصرف می کنیم، در واقع تقوای الهی را زیر پا گذاشته‌ایم و اگر چنین کردیم، پیروی اهل بیت و شیعه بودن ما ادعایی بیش نخواهد بود. اگر بخواهیم عزاداری مورد قبول و پذیرفته شده‌ای داشته باشیم باید دقت کنیم که در تعامل با کسانی که ابزار برگزاری مجلس عزا را از آنها به امانت می گیریم، یا اقلام مصرفی را از آنها می خریم، امانت و وفای به عهد را سرلوحه کار خود قرار دهیم. نمی‌توان خود را تابع و شیعه امامان معصوم دانست، ولی در عمل به دستورات آنها کوتاهی کرد. دلخوش بودن به سینه زدنی چند و قطرات اشکی که در مجلس عزای حسینی می ریزیم، اساس عزاداری را  تحت الشعاع قرار خواهد داد.
بیایید زحمات ماه محرم و صفر خود در عزاداری و سوگواری را با تغییر رفتارهای منفی به کنشهای مثبت، به ثمر بنشانیم تا از برکات آن در طول سال بهره‌مند شویم.
پینوشت

1. 1- وسائل الشیعه، ج27، ص 117
   2- بحار الانوار، ج80، ص 21
   3 - وسائل الشیعه ج4، ص 57