در نشست علمی تخصصی چالش های فرزندپروری مطرح شد؛
فرزندان را با ملاک های نخبه پروری تربیت نکنیم/تقابل مفهوم زوجیت در تفکر اسلامی با مفهوم جنسیت در تفکر غربی
به گزارش خبرگزاری رضوی، نشست علمی تخصصی چالش های فرزندپروری با محوریت زن و خانواده روز سه شنبه در تالار شیخ طوسی بنیاد پژوهش های اسلامی آستان قدس رضوی با حضور جمیله علم الهدی، مدیر هیئت اندیشه ورز خانواده حوزه علمیه خراسان و سید محسن اصغری نکاح، عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد برگزار شد.
جمیله علم الهدی، در آغاز این نشست به مطالعات و تحقیقات علمی خود در زمینه موضوع جنسیت و تاثیرات اجتماعی آن پرداخت و اظهار داشت: بنده موضوع جنسیت را از لحاظ اهمیت و تاثیرگذاری در حوزه تئوریک مورد بررسی قرار دادم.
وی افزود: بر این اساس می توان گفت که موضوع جنسیت در گذشته دغدغه متفکرین و فلاسفه نبوده است، زیرا آنان به طور جدی وارد این بحث نشدند، این موضوع در دوره جدید و بعد از انقلاب صنعتی به مرور مطرح و پررنگ شد، به طوری که تقریبا تمامی رشته های علمی از جمله علوم انسانی، روانشناسی و فلسفه به موضوع جنسیت پرداختند، متاسفانه علی رغم اینکه در تمام شاخه های تعلیم و تربیت در مورد جنسیت صحبت می شود اما نظریه خاص و چارچوب مشخصی در این حوزه ما در دست نداریم.
مفهوم زوجیت وجنسیت در تربیت کودکان
عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی با اشاره به طرح مفهوم زوجیت در مقابل مفهوم جنسیت ادامه داد: موضوع جنسیت در آیات قرآن کریم زیاد مورد استفاده قرار نگرفته است، مگر در مورد اسامی و ضمائر زنانه و مردانه؛ در مقابل این مفهوم ما در قرآن کریم یک مفهوم کلیدی و مهمی به نام زوجیت داریم، این همان تناقض مهم در تفکر اسلامی و تفکر مدرن است. مفهوم زوجیت در تفکر اسلام بسیار اهمیت دارد به اندازه ای که این مفهوم به یکی از عناصر تاثیرگذار در نظریه وجود شناسی مطرح بوده و خاص انسان نبوده است، در حالیکه در تفکر غرب بیشتر بر مفهوم جنسیت تاکید شده است.
وی با بیان اینکه مفهوم زوجیت در زبان محاوره ما به واژه زناشویی کاسته شده است، گفت: این مفهوم لزوما در آیه های قرآن کریم به این معنا نیست، بلکه زوجیت تمامی روابط اجتماعی مانند خواهر و برادر، پدر و مادر، پدر و فرزند، امام و امت و حتی روابط بین اشیا را نیز شامل می شود. بر این اساس می توان نتیجه گرفت که فرهنگ و فلسفه فردگرا در غرب بر شخصی شدن، جزئیت و ذات معین که خیلی نگاه بسته و راکدی ایجاد می کند، تاکید می کند و در مقابل مفهوم در مفهوم زوجیت که توسط دین اسلام مطرح می شود به پیوند، همبستگی و نیاز به یکدیگر توجه می شود.
وی خاطر نشان کرد: در جنسیت شما یا یک زن و یا یک مرد با رفتار و خصوصیت های معین دارید که بعد ممکن است این ها با یکدیگر ارتباط داشته باشند یا نداشته باشند، یعنی این رابطه تعیین کننده و تاثیرگذار است.
ملاک برتری افراد میزان تقوا آنان و نه جنسیت است
دکتر اصغری نکاح، عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد در ادامه این بحث به موضوع جنسیت در فرزندپروری اشاره و توضیح دادند: باید این موضوع را در نظر گرفت که جنسیت دارای کارکرد مثبت و منفی است، جنسیت در تربیت موثر است اما باید دقت داشت که مداخلات نابجا، ارزش گذاری های نابجا و نگرش های تبعیض آمیز به جنسیت اختلاف آفرین است.
وی افزود: در کنار نگاه جنسیت در تربیت باید به مفهوم زوجیت نیز توجه کرد، ما نباید براساس جنسیت در فرصت های رشد و تعالی افراد تبعیض قائل شویم، چرا که هر دو جنس مرد و زن در ملاک های دینی ما یکسان هستند و هر فرد براساس میزان تقوا نسبت به دیگری برتری و رشد دینی دارد.
عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد با بیان اینکه به لحاظ کارکرد تربیتی برای دختران و پسران و مردان و زنان نقش متفاوتی قائل هستیم، تاکید کرد: باید در نظر داشت که تفاوت های جنسیتی باعث رفتارهای متفاوت می شود، بسیاری می خواهند با برابری جنسیت وجود زن یا مرد را نفی کنند، در حالیکه ما باید به دنبال عدالت جنسیتی باشیم، اتفاقا در قرآن کریم هر دو جنس در مسیر رشد دینی برابر هستند، نگرش ما به فرزند حبه است، که خداوند به ما آن را هدیه داده است.
پیشرفت علم مانعی بر سر راه آموزش نقش پدری و مادری به فرزندان
جمیله علم الهدی در ادامه این نشست با طرح این پرسش که امروز با پیشرفت فناوری و ژنتیک نیاز به تربیت های زنانه و مردانه، یا نقش مادری و پدری نداریم، پس چرا باید فرزندان مان را برای نقش هایی تربیت کنیم که در آینده سازمان ها و نهادهای آموزشی و تربیتی هستند که می توانند وظایف آنان را بسیار بهتر انجام دهند، ابراز کرد: امروز ما به فناوری های و مهندسی ژنتیک دست پیدا کردیم که می توانیم با برخی تغییرات در ژنتیک افراد خوبی های دخترانه و پسرانه را در یک فرد واحد ایجاد کنیم، لذا تربیت بر حسب جنسیت و کارکرد هر کدام بی معنی است یا چرا بایستی تمام تعلیم و تربیت و برنامه ریزی فرهنگی خود را باید بر روی چیزهایی بگذاریم که در حال تغییر است.
اصغری نکاح؛ در پاسخ به این سوال و چالش عنوان کرد: در وضع موجود که فرصت و امکانات بسیار زیاد شده ما می توانیم فرصت های مادربودن را به گونه دیگری تامین کنیم و می توانیم طبیعت افراد را دستکاری کنیم که نیازی به تربیت خاص نباشد.
وظیفه علم تطبیق طبیعت با نیازهای انسان است
وی تصریح کرد: اما باید دقت داشت که علم به معنای ساده خود طبیعت را بررسی می کند تا به انسان کمک کند که به صورت مناسب تری و با بهره وری بیشتر با طبیعت زندگی کند، لذا ما هر چیزی که طبیعی باشد را اصل می گذاریم، در آفرینش هر پدیده یک فلسفه و حکمت خاصی دارد، کما اینکه ما در مواد غذایی این دستکاری را انجام دادیم که همانطور که مشاهده شده زیاد موفق نبوده و ما امروز به دنبال مواد غذایی ارگانیک هستیم و از طرفی انسان وقتی در بستر طبیعی به دنیا می آید و تربیت می شود، یک ارتباط هیجانی بین مادر و فرزند شکل می گیرد که هیچ جایگزین دیگری ندارد.
اصغری نکاح اضافه کرد: تغییرات فیزیولوژیک موجب می شود تا زنان ما برای مادر شدن آماده شوند، لذا هر گونه دستکاری در این مسیر باعث آسیب هایی می شود که بعدها ما را دچار مشکل می کند، به طور مثال سپردن کودکان به مربیان هر چقدر هم که آنان ماهر باشند باز هم نمی تواند جایگزین مهر مادر شود؛ فردی که مادر می شود رشد هیجانی اش افزایش پیدا می کند، دختران و پسران ما وقتی به مقام پدری و مادری می رسند به سطح دیگری از رشد می رسند.
جمیله علم الهدی نیز در ادامه با اشاره به آیه نخست سوره نسا مبنی بر طبیعت زوج محور عنوان کرد: آفرینش انسان و پدیده ها بر حسب زوجیت به دلیل مکمل بودن در جنس است، ما در تقسیم کارهای اجتماعی نیز به طبع باید به این زوجیت توجه کنیم. همانطور که فرزند نباشد مفهوم خانواده کامل نیست، اگر یکی از والدین هم نباشد خانواده کامل نیست، یا اگر طلاق عاطفی باشد آن خانواده باز هم کامل نیست، زیرا مفهوم خانواده شامل پیوندها و روابط افراد با یکدیگر و نه اجزای آن است.
طبیعت و ماوراطبیعت برحسب زوجیت آفریده شدند
وی با تاکید بر اینکه عالم طبیعت و ماورا طبیعت بر اساس زوجیت قرار دارد، ابراز کرد: در تربیت غربی از همان کودکی به فرد استقلال و اعتماد به نفس آموزش داده می شود تا بتواند در بزرگسالی در فضای رقابتی جامعه زندگی کند لذا افراد به صورت فردگرا و خود محور تربیت می شوند اما در تفکر و تربیت اسلامی ضمن اینکه کودک باید خود به استقلال برسد و پیشرفت کند باید نسبت به رشد هم نوعان خود نیز حساس باشد، ما در تفکر اسلامی معتقدیم که نه تنها فرد باید به استقلال برسد، بلکه باید به دیگران هم کمک کند، به طور مثال اینکه فرد حجاب و عفاف خود را رعایت کند کافی نیست بلکه باید این صفت را در سایر افراد نیز توسعه و ترویج دهد.
اصغری نکاح، در پایان این نشست به این موضوع تاکید کرد که ما در مفهوم فرزند پروری باید به مهیا کردن مسیر رشد فرزندان مان توجه کنیم نه رسیدن به آمال و آرزوهای شخصی خودمان، امروز خانواده های ما تلاش می کنند با انواع کلاس فرزندان خود را تبدیل به نخبه کنند که این اشتباه بزرگی است، ما باید کاری کنیم که فرزندانمان فرصت برابری در زندگی داشته باشد.
جمیله علم الهدی، در آغاز این نشست به مطالعات و تحقیقات علمی خود در زمینه موضوع جنسیت و تاثیرات اجتماعی آن پرداخت و اظهار داشت: بنده موضوع جنسیت را از لحاظ اهمیت و تاثیرگذاری در حوزه تئوریک مورد بررسی قرار دادم.
وی افزود: بر این اساس می توان گفت که موضوع جنسیت در گذشته دغدغه متفکرین و فلاسفه نبوده است، زیرا آنان به طور جدی وارد این بحث نشدند، این موضوع در دوره جدید و بعد از انقلاب صنعتی به مرور مطرح و پررنگ شد، به طوری که تقریبا تمامی رشته های علمی از جمله علوم انسانی، روانشناسی و فلسفه به موضوع جنسیت پرداختند، متاسفانه علی رغم اینکه در تمام شاخه های تعلیم و تربیت در مورد جنسیت صحبت می شود اما نظریه خاص و چارچوب مشخصی در این حوزه ما در دست نداریم.
مفهوم زوجیت وجنسیت در تربیت کودکان
عضو هیئت علمی دانشگاه علامه طباطبایی با اشاره به طرح مفهوم زوجیت در مقابل مفهوم جنسیت ادامه داد: موضوع جنسیت در آیات قرآن کریم زیاد مورد استفاده قرار نگرفته است، مگر در مورد اسامی و ضمائر زنانه و مردانه؛ در مقابل این مفهوم ما در قرآن کریم یک مفهوم کلیدی و مهمی به نام زوجیت داریم، این همان تناقض مهم در تفکر اسلامی و تفکر مدرن است. مفهوم زوجیت در تفکر اسلام بسیار اهمیت دارد به اندازه ای که این مفهوم به یکی از عناصر تاثیرگذار در نظریه وجود شناسی مطرح بوده و خاص انسان نبوده است، در حالیکه در تفکر غرب بیشتر بر مفهوم جنسیت تاکید شده است.
وی با بیان اینکه مفهوم زوجیت در زبان محاوره ما به واژه زناشویی کاسته شده است، گفت: این مفهوم لزوما در آیه های قرآن کریم به این معنا نیست، بلکه زوجیت تمامی روابط اجتماعی مانند خواهر و برادر، پدر و مادر، پدر و فرزند، امام و امت و حتی روابط بین اشیا را نیز شامل می شود. بر این اساس می توان نتیجه گرفت که فرهنگ و فلسفه فردگرا در غرب بر شخصی شدن، جزئیت و ذات معین که خیلی نگاه بسته و راکدی ایجاد می کند، تاکید می کند و در مقابل مفهوم در مفهوم زوجیت که توسط دین اسلام مطرح می شود به پیوند، همبستگی و نیاز به یکدیگر توجه می شود.
وی خاطر نشان کرد: در جنسیت شما یا یک زن و یا یک مرد با رفتار و خصوصیت های معین دارید که بعد ممکن است این ها با یکدیگر ارتباط داشته باشند یا نداشته باشند، یعنی این رابطه تعیین کننده و تاثیرگذار است.
ملاک برتری افراد میزان تقوا آنان و نه جنسیت است
دکتر اصغری نکاح، عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد در ادامه این بحث به موضوع جنسیت در فرزندپروری اشاره و توضیح دادند: باید این موضوع را در نظر گرفت که جنسیت دارای کارکرد مثبت و منفی است، جنسیت در تربیت موثر است اما باید دقت داشت که مداخلات نابجا، ارزش گذاری های نابجا و نگرش های تبعیض آمیز به جنسیت اختلاف آفرین است.
وی افزود: در کنار نگاه جنسیت در تربیت باید به مفهوم زوجیت نیز توجه کرد، ما نباید براساس جنسیت در فرصت های رشد و تعالی افراد تبعیض قائل شویم، چرا که هر دو جنس مرد و زن در ملاک های دینی ما یکسان هستند و هر فرد براساس میزان تقوا نسبت به دیگری برتری و رشد دینی دارد.
عضو هیئت علمی دانشگاه فردوسی مشهد با بیان اینکه به لحاظ کارکرد تربیتی برای دختران و پسران و مردان و زنان نقش متفاوتی قائل هستیم، تاکید کرد: باید در نظر داشت که تفاوت های جنسیتی باعث رفتارهای متفاوت می شود، بسیاری می خواهند با برابری جنسیت وجود زن یا مرد را نفی کنند، در حالیکه ما باید به دنبال عدالت جنسیتی باشیم، اتفاقا در قرآن کریم هر دو جنس در مسیر رشد دینی برابر هستند، نگرش ما به فرزند حبه است، که خداوند به ما آن را هدیه داده است.
پیشرفت علم مانعی بر سر راه آموزش نقش پدری و مادری به فرزندان
جمیله علم الهدی در ادامه این نشست با طرح این پرسش که امروز با پیشرفت فناوری و ژنتیک نیاز به تربیت های زنانه و مردانه، یا نقش مادری و پدری نداریم، پس چرا باید فرزندان مان را برای نقش هایی تربیت کنیم که در آینده سازمان ها و نهادهای آموزشی و تربیتی هستند که می توانند وظایف آنان را بسیار بهتر انجام دهند، ابراز کرد: امروز ما به فناوری های و مهندسی ژنتیک دست پیدا کردیم که می توانیم با برخی تغییرات در ژنتیک افراد خوبی های دخترانه و پسرانه را در یک فرد واحد ایجاد کنیم، لذا تربیت بر حسب جنسیت و کارکرد هر کدام بی معنی است یا چرا بایستی تمام تعلیم و تربیت و برنامه ریزی فرهنگی خود را باید بر روی چیزهایی بگذاریم که در حال تغییر است.
اصغری نکاح؛ در پاسخ به این سوال و چالش عنوان کرد: در وضع موجود که فرصت و امکانات بسیار زیاد شده ما می توانیم فرصت های مادربودن را به گونه دیگری تامین کنیم و می توانیم طبیعت افراد را دستکاری کنیم که نیازی به تربیت خاص نباشد.
وظیفه علم تطبیق طبیعت با نیازهای انسان است
وی تصریح کرد: اما باید دقت داشت که علم به معنای ساده خود طبیعت را بررسی می کند تا به انسان کمک کند که به صورت مناسب تری و با بهره وری بیشتر با طبیعت زندگی کند، لذا ما هر چیزی که طبیعی باشد را اصل می گذاریم، در آفرینش هر پدیده یک فلسفه و حکمت خاصی دارد، کما اینکه ما در مواد غذایی این دستکاری را انجام دادیم که همانطور که مشاهده شده زیاد موفق نبوده و ما امروز به دنبال مواد غذایی ارگانیک هستیم و از طرفی انسان وقتی در بستر طبیعی به دنیا می آید و تربیت می شود، یک ارتباط هیجانی بین مادر و فرزند شکل می گیرد که هیچ جایگزین دیگری ندارد.
اصغری نکاح اضافه کرد: تغییرات فیزیولوژیک موجب می شود تا زنان ما برای مادر شدن آماده شوند، لذا هر گونه دستکاری در این مسیر باعث آسیب هایی می شود که بعدها ما را دچار مشکل می کند، به طور مثال سپردن کودکان به مربیان هر چقدر هم که آنان ماهر باشند باز هم نمی تواند جایگزین مهر مادر شود؛ فردی که مادر می شود رشد هیجانی اش افزایش پیدا می کند، دختران و پسران ما وقتی به مقام پدری و مادری می رسند به سطح دیگری از رشد می رسند.
جمیله علم الهدی نیز در ادامه با اشاره به آیه نخست سوره نسا مبنی بر طبیعت زوج محور عنوان کرد: آفرینش انسان و پدیده ها بر حسب زوجیت به دلیل مکمل بودن در جنس است، ما در تقسیم کارهای اجتماعی نیز به طبع باید به این زوجیت توجه کنیم. همانطور که فرزند نباشد مفهوم خانواده کامل نیست، اگر یکی از والدین هم نباشد خانواده کامل نیست، یا اگر طلاق عاطفی باشد آن خانواده باز هم کامل نیست، زیرا مفهوم خانواده شامل پیوندها و روابط افراد با یکدیگر و نه اجزای آن است.
طبیعت و ماوراطبیعت برحسب زوجیت آفریده شدند
وی با تاکید بر اینکه عالم طبیعت و ماورا طبیعت بر اساس زوجیت قرار دارد، ابراز کرد: در تربیت غربی از همان کودکی به فرد استقلال و اعتماد به نفس آموزش داده می شود تا بتواند در بزرگسالی در فضای رقابتی جامعه زندگی کند لذا افراد به صورت فردگرا و خود محور تربیت می شوند اما در تفکر و تربیت اسلامی ضمن اینکه کودک باید خود به استقلال برسد و پیشرفت کند باید نسبت به رشد هم نوعان خود نیز حساس باشد، ما در تفکر اسلامی معتقدیم که نه تنها فرد باید به استقلال برسد، بلکه باید به دیگران هم کمک کند، به طور مثال اینکه فرد حجاب و عفاف خود را رعایت کند کافی نیست بلکه باید این صفت را در سایر افراد نیز توسعه و ترویج دهد.
اصغری نکاح، در پایان این نشست به این موضوع تاکید کرد که ما در مفهوم فرزند پروری باید به مهیا کردن مسیر رشد فرزندان مان توجه کنیم نه رسیدن به آمال و آرزوهای شخصی خودمان، امروز خانواده های ما تلاش می کنند با انواع کلاس فرزندان خود را تبدیل به نخبه کنند که این اشتباه بزرگی است، ما باید کاری کنیم که فرزندانمان فرصت برابری در زندگی داشته باشد.
