استاد حوزه علمیه عنوان کرد:
فرهنگ اسلامی بی تفاوت بودن را نمی‌پسندد
به گزارش خبرگزاری رضوی آیت‌الله سید ابوالفضل طباطبایی اشکذری نماینده پیشین ولی فقیه در سوریه در یادداشتی که در روزنامه قدس منتشر شده، آموزه‌های اسلام در خصوص شیوه مواجهه با ظالم و مظلوم را در بیان حضرت علی (ع) مورد بررسی قرار داده است که با هم می‌خوانیم:
جامعه در طول تاریخ همیشه دو حرکت ظالمانه و مظلومانه را شاهد بوده است. ظالم گاهی یک نفر، یک مجموعه یا گاهی یک جریان است. مظلوم نیز همین‌طور، گاهی یک نفر، گاهی یک مجموعه، گاهی جریان و گاهی نظامی است که مظلوم واقع می‌شود.
عمده مردم میان این دو گروه زندگی می‌کنند، یعنی از یک سو با ظالم و از سویی دیگر با مظلوم مواجه هستند. اما سؤال مهم این است؛ در جامعه‌ای که در آن هم ظالم وجود دارد و هم مظلوم، حتی خودمان گاهی ظلم و ظالم و حتی مظلوم بودن را تجربه می‌کنیم، تکلیف عموم جامعه چیست؟
از نگاه اسلام، معارف اسلامی و به‌ویژه نهج‌البلاغه که تجربه‌ای از مولا امیرمؤمنان(ع) در اداره جامعه است، می‌توان به این پرسش پاسخ داد.
شعار رسمی مردم در جامعه پیش از نهج‌البلاغه و پیش از اسلام یا همان جامعه جاهلیت این بود: «انصُر أَخاك ظالِماً أَو مظلوما» یعنی برادرت را یاری کن، مهم علقه قبیله‌ای، نسبی، سببی، گرایش‌های حزبی، پیوندهای سیاسی و... است. به بیانی دیگر از همپیمانان سیاسی، جناحی، قبیله‌ای، فرهنگی حمایت کن.
اما فرهنگ و آیین متعالی اسلام این قانون را نمی‌پسندد و قانون تغییر یافته، جمله‌ای است از امیرمؤمنان علی(ع). حضرت(ع) در نامه ۴۷ نهج‌البلاغه وصیتی به امام حسن(ع) و امام حسین(ع) بر اساس قاعده تفسیری «ایاک اعنی و اسمعی یا جارة» بیان می‌کند، یعنی مخاطب واقعی غیر از مخاطب ظاهری آن است. امیرالمؤمنین(ع) به امام حسن(ع) و امام حسین(ع) سفارش کرد اما در حقیقت برای تمام جامعه بشری حتی امروز ما می‌گوید «کونا للظّالم خصماً و للمظلوم عوناً». این بیان مولای ما امیرالمؤمنین(ع) است که همیشه با ستمگران در ستیز هستیم و همیشه حامی مظلومان عالم خواهیم بود.
در اسلام ملاک، حمایت و دست‌گیری از افتاده و کسی است که نیاز به یاری دارد ، چه برادر باشد، چه
هم قبیله‌ای چه غیرقبیله‌ای.
بر همین اساس جمله «یا با ما، یا بر ما» جمله‌ای برآمده از فرهنگ جاهلی است. در جامعه علوی و نگاه نهج‌البلاغه داریم «یا با حق، یا بر حق» یا «با مظلوم باش، یا علیه ظالم باش».
در سیره پیامبر(ص) هم این اصل وجود داشته و بلکه بنیان‌گذار آن پیامبر گرامی اسلام(ص) بوده است. پیش از اسلام در میان اعراب و سران برخی از قبیله‌های عرب پیمان‌هایی بسته می‌شد که به «احلاف» مشهورند و هدف از این پیمان‌ها، پیشگیری از بی‌نظمی‌ها و آشوب و پایداری در برابر دشمنان قریش و حمایت از کعبه و اهداف دیگر بود. از جمله این پیمان‌ها همچنین می‌توان به «حلف‌المطیبین» و «حلف‌اللعقه» اشاره کرد. جریان از این قرار است روزی مردی از زبید یمن با کالای خود به مکه رفت. عاص بن وائل سهمی پدر عمرو بن عاص کالای او را خرید اما در پرداخت قیمت آن تأخیر کرد. مرد یمنی به قریش پناه جست و از آنان خواست او را در گرفتن حق یاری کنند اما کسی او را یاری نکرد زیرا هم‌قبیله‌ای آنان نبود. از این رو تصمیم گرفت برای احقاق حق و بیان اعتراض خود، بر فراز کوه ابوقبیس نزدیک مسجدالحرام رود. او در این مکان ایستاد و با صدای بلند دادخواهی کرد. پس از این ماجرا تعدادی گرد هم آمده و پیمانی به نام حلف الفضول بستند که اگر بر کسی از اهالی مکه یا بیگانه‌ای در این شهر ستمی رود، او را یاری کنند تا حق خود را از ظالم بگیرد، ظالم را از ظلم بازدارند و از هر منکری نهی کرده و به تهیدستان در مال و معاش کمک کنند. این ماجرا مربوط به ۲۰سال پیش از رسالت پیامبر(ص) بود. زمانی که او جوانی ۲۰ساله بود و برای دفاع از مظلوم عضو آن شد. ایشان در دوران جاهلیت عضو پیمان دفاع از مظلوم بود.
در اسلام رابطه بی‌تفاوتی وجود ندارد. مردم در مواجهه با ظالم و مظلوم اجازه رأی ممتنع ندارند، چرا که رأی ممتنع یعنی بی‌تفاوتی و بی‌طرفی. امام علی(ع) در نهج‌البلاغه به تمام جامعه حتی انسان‌های امروز و آیندگان توصیه کرده «کونا للظّالم خصماً و للمظلوم عوناً» یعنی دغدغه کمک به مظلوم داشته باشید.
امروز در جامعه جهانی ظلم بی‌حدی علیه مردم غزه در حال انجام است. مصداق خروج مردم و جامعه بشری از بی‌تفاوتی و خارج شدن از رأی ممتنع، حمایت از مردم بی‌گناه و دغدغه آنان را داشتن است.
همچنان که در منابع اسلامی روایات متعددی درباره ضرورت دفاع از مظلومان وجود دارد. به‌طور نمونه پيامبر گرامى اسلام(ص) فرمود: «مَنْ اَخَذَ لِلْمَظْلُومِ مِنَ الظَّالِمِ كانَ مَعى فى الجنّة مُصاحِباً» یعنی كسى كه حق مظلوم را از ظالم بگيرد چه مظلوم، مسلمان باشد و چه غير مسلمان؛ در بهشت با من خواهد بود. از امیرمؤمنان(ع) در غررالحکم نیز روایت داریم که «اَحْسَنُ الْعَدْلِ نُصْرَةُ الْمَظْلوم» یعنی بهترين عدالت، يارى مظلوم است.
امروز کلمه مشترک در میان تمام جوامع بشری «غزه» است. باید همه این شعار علوی را در جامعه پیاده کنیم که «کونا للظّالم خصماً و للمظلوم عوناً».
جامعه در طول تاریخ همیشه دو حرکت ظالمانه و مظلومانه را شاهد بوده است. ظالم گاهی یک نفر، یک مجموعه یا گاهی یک جریان است. مظلوم نیز همین‌طور، گاهی یک نفر، گاهی یک مجموعه، گاهی جریان و گاهی نظامی است که مظلوم واقع می‌شود.
عمده مردم میان این دو گروه زندگی می‌کنند، یعنی از یک سو با ظالم و از سویی دیگر با مظلوم مواجه هستند. اما سؤال مهم این است؛ در جامعه‌ای که در آن هم ظالم وجود دارد و هم مظلوم، حتی خودمان گاهی ظلم و ظالم و حتی مظلوم بودن را تجربه می‌کنیم، تکلیف عموم جامعه چیست؟
از نگاه اسلام، معارف اسلامی و به‌ویژه نهج‌البلاغه که تجربه‌ای از مولا امیرمؤمنان(ع) در اداره جامعه است، می‌توان به این پرسش پاسخ داد.
شعار رسمی مردم در جامعه پیش از نهج‌البلاغه و پیش از اسلام یا همان جامعه جاهلیت این بود: «انصُر أَخاك ظالِماً أَو مظلوما» یعنی برادرت را یاری کن، مهم علقه قبیله‌ای، نسبی، سببی، گرایش‌های حزبی، پیوندهای سیاسی و... است. به بیانی دیگر از همپیمانان سیاسی، جناحی، قبیله‌ای، فرهنگی حمایت کن.
اما فرهنگ و آیین متعالی اسلام این قانون را نمی‌پسندد و قانون تغییر یافته، جمله‌ای است از امیرمؤمنان علی(ع). حضرت(ع) در نامه ۴۷ نهج‌البلاغه وصیتی به امام حسن(ع) و امام حسین(ع) بر اساس قاعده تفسیری «ایاک اعنی و اسمعی یا جارة» بیان می‌کند، یعنی مخاطب واقعی غیر از مخاطب ظاهری آن است. امیرالمؤمنین(ع) به امام حسن(ع) و امام حسین(ع) سفارش کرد اما در حقیقت برای تمام جامعه بشری حتی امروز ما می‌گوید «کونا للظّالم خصماً و للمظلوم عوناً». این بیان مولای ما امیرالمؤمنین(ع) است که همیشه با ستمگران در ستیز هستیم و همیشه حامی مظلومان عالم خواهیم بود.
در اسلام ملاک، حمایت و دست‌گیری از افتاده و کسی است که نیاز به یاری دارد ، چه برادر باشد، چه
هم قبیله‌ای چه غیرقبیله‌ای.
بر همین اساس جمله «یا با ما، یا بر ما» جمله‌ای برآمده از فرهنگ جاهلی است. در جامعه علوی و نگاه نهج‌البلاغه داریم «یا با حق، یا بر حق» یا «با مظلوم باش، یا علیه ظالم باش».
در سیره پیامبر(ص) هم این اصل وجود داشته و بلکه بنیان‌گذار آن پیامبر گرامی اسلام(ص) بوده است. پیش از اسلام در میان اعراب و سران برخی از قبیله‌های عرب پیمان‌هایی بسته می‌شد که به «احلاف» مشهورند و هدف از این پیمان‌ها، پیشگیری از بی‌نظمی‌ها و آشوب و پایداری در برابر دشمنان قریش و حمایت از کعبه و اهداف دیگر بود. از جمله این پیمان‌ها همچنین می‌توان به «حلف‌المطیبین» و «حلف‌اللعقه» اشاره کرد. جریان از این قرار است روزی مردی از زبید یمن با کالای خود به مکه رفت. عاص بن وائل سهمی پدر عمرو بن عاص کالای او را خرید اما در پرداخت قیمت آن تأخیر کرد. مرد یمنی به قریش پناه جست و از آنان خواست او را در گرفتن حق یاری کنند اما کسی او را یاری نکرد زیرا هم‌قبیله‌ای آنان نبود. از این رو تصمیم گرفت برای احقاق حق و بیان اعتراض خود، بر فراز کوه ابوقبیس نزدیک مسجدالحرام رود. او در این مکان ایستاد و با صدای بلند دادخواهی کرد. پس از این ماجرا تعدادی گرد هم آمده و پیمانی به نام حلف الفضول بستند که اگر بر کسی از اهالی مکه یا بیگانه‌ای در این شهر ستمی رود، او را یاری کنند تا حق خود را از ظالم بگیرد، ظالم را از ظلم بازدارند و از هر منکری نهی کرده و به تهیدستان در مال و معاش کمک کنند. این ماجرا مربوط به ۲۰سال پیش از رسالت پیامبر(ص) بود. زمانی که او جوانی ۲۰ساله بود و برای دفاع از مظلوم عضو آن شد. ایشان در دوران جاهلیت عضو پیمان دفاع از مظلوم بود.
در اسلام رابطه بی‌تفاوتی وجود ندارد. مردم در مواجهه با ظالم و مظلوم اجازه رأی ممتنع ندارند، چرا که رأی ممتنع یعنی بی‌تفاوتی و بی‌طرفی. امام علی(ع) در نهج‌البلاغه به تمام جامعه حتی انسان‌های امروز و آیندگان توصیه کرده «کونا للظّالم خصماً و للمظلوم عوناً» یعنی دغدغه کمک به مظلوم داشته باشید.
امروز در جامعه جهانی ظلم بی‌حدی علیه مردم غزه در حال انجام است. مصداق خروج مردم و جامعه بشری از بی‌تفاوتی و خارج شدن از رأی ممتنع، حمایت از مردم بی‌گناه و دغدغه آنان را داشتن است.
همچنان که در منابع اسلامی روایات متعددی درباره ضرورت دفاع از مظلومان وجود دارد. به‌طور نمونه پيامبر گرامى اسلام(ص) فرمود: «مَنْ اَخَذَ لِلْمَظْلُومِ مِنَ الظَّالِمِ كانَ مَعى فى الجنّة مُصاحِباً» یعنی كسى كه حق مظلوم را از ظالم بگيرد چه مظلوم، مسلمان باشد و چه غير مسلمان؛ در بهشت با من خواهد بود. از امیرمؤمنان(ع) در غررالحکم نیز روایت داریم که «اَحْسَنُ الْعَدْلِ نُصْرَةُ الْمَظْلوم» یعنی بهترين عدالت، يارى مظلوم است.
امروز کلمه مشترک در میان تمام جوامع بشری «غزه» است. باید همه این شعار علوی را در جامعه پیاده کنیم که «کونا للظّالم خصماً و للمظلوم عوناً».
