استادیار دانشگاه فردوسی مشهد تاکید کرد:
برای سیاستگذاری در حوزه زیارت باید نگاه جامعه شناختی آن فهمیده شود
به گزارش خبرگزاری رضوی در این نشست که با همکاری معاونت زیارت و گردشگری شهرداری مشهد برگزار شد، جمعی از اصحاب علوم اجتماعی و جامعه‌شناسی درباره نسبت میان این علوم با مسئله زیارت به بحث و تبادل نظر پرداختند.
ضرورت تحلیل گفتمان‌های مؤثر بر مسئله زیارت
دکتر سیدمهدی سیدمحسنی باغسنگانی، پژوهشگر پژوهشکده زیارت و گردشگری دانشگاه فردوسی مشهد با اشاره به ضرورت پرداختن به مسئله زیارت از زاویه سیاستگذاری فرهنگی گفت: اگر بخواهیم گفتمان‌های سیاست حوزه زیارت را ذکر کنیم، با سه دوره روبه‌رو می‌شویم.
باغسنگانی در تبیین این سه گفتمان عنوان کرد: گفتمان اول که مربوط به دوره ولیان است، گفتمان فنی مهندسی بود و گفتمان دوم که پس از جنگ شروع شد، یک گفتمان اقتصادی به شمار می‌رفت. در یک دوره نیز گفتمان فرهنگی حاکم بود که از برنامه پنجم توسعه شروع شد.
پژوهشگر پژوهشکده زیارت و گردشگری با بیان اینکه هر کدام از این گفتمان‌ها روی زیارت اثراتی گذاشته است، گفت: باید گفتمان‌های این حوزه تحلیل شوند.
پاسخ به سه پرسش، مقدمه تحلیل جامعه شناختی از زیارت متعالی
دکتر مهدی کرمانی، عضو هیئت علمی گروه جامعه‌شناسی دانشگاه فردوسی مشهد با اشاره به موضوع جلسه گفت: اگر بخواهیم به این ترکیب مبنی بر ارائه نظر جامعه شناختی وفادار باشیم، باید بدانیم تمرکز جامعه‌شناسی روی تحلیل امر واقع است.
وی افزود: شما وقتی از «زیارت متعالی» صحبت می‌کنید، باید بپرسید تجلی‌های این زیارت چیست و پس از آن است که می‌توان تحلیل جامعه‌شناسی را انجام داد. تا وقتی به این نقطه آغاز نرسیم، گویی مفروضات یا نظرگاه‌های شخصی را با هم به اشتراک می‌گذاریم که الزاماً جامعه شناختی نیست.
عضو هیئت علمی گروه جامعه‌شناسی دانشگاه فردوسی مشهد ادامه داد: اینکه چطور می‌توان از زیارت متعالی، چنین تجلیاتی را انتظار داشت منوط به پاسخ به چند پرسش اساسی است؛ یکی اینکه زیارت یک تجربه فردی است یا یک تجربه اجتماعی؟ دوم اینکه تعالی، سنجش‌پذیر -یا دست‌کم ادراک‌پذیر- است یا خیر؟ سوم اینکه زیارت امری قائم به ذات است یا پیوندهای روشنی با شئون یا عرصه‌های دیگر حیات فردی جمعی یک کنشگر یا عامل اجتماعی دارد؟
کرمانی گفت: اهمیت پرسش سوم در اینجاست که اگر شما صحبت از واقعیتی بکنید که در گسست از واقعیت‌های دیگر در زندگی امکان موجودیت داشته باشد، تعالی آن می‌تواند مستقل از شئون دیگر زندگی رخ بدهد اما اگر در پیوند با زیارت باشد، اتفاق دیگر رقم می‌خورد. شاهد مثال این حرف، گسسته بودن ادراک بنیادین در کارگزاران اجرایی و سیاست‌گذارهای توسعه نسبت به دیگر امور کلان می‌شود که به عنوان مثال گویی می‌توان هتل و پاساژ را بی‌نسبت به حرم و امر زیارت، به هر شکلی ساخت و حرم نیز به شکل خودش توسعه پیدا کند.
وی در پایان عنوان کرد: اگر برای این سه مورد جوابی داشته باشیم، آن وقت است که می‌توانیم تحلیل جامعه شناختی انجام بدهیم.
باید میان نگاه جامعه شناختی با قلمرو الهیاتی زیارت پیوند برقرار کرد
دکتر مهدی قائمی نیک، عضو هیئت علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه علوم اسلامی رضوی نیز در این نشست گفت: در موضوع زیارت ما ناگزیز هستیم میان نگاه جامعه شناختی با همین ویژگی‌هایی که جناب دکتر کرمانی گفتند با قلمرو الهیاتی که شما ناگزیر باید در زیارت با آن ارتباط بگیرید، پیوند برقرار کنید.
وی افزود: یک وقت می‌گویید من به این تعاریف نیاز ندارم که در اینجا من می‌گویم اساساً دیگر معنایی ندارد که ما بخواهیم برای زیارت سیاستگذاری کنیم ولی اگر از این نگاه بیرون بیاییم و قصد سیاستگذاری داشته باشیم، احتمالاً باید نسبتی میان آن چیزی که در حوزه جامعه از زیارت فهمیده می‌شود که کار مطالعات اجتماعی توضیح این فهم است با آنچه ذکر شد، پیوند برقرار کنیم.
وی با بیان اینکه این کار معنایی از زیارت را به ما می‌دهد که این معنا شامل تجربه جمعی حوزه زیارت و حتی برخی ساختارهای مرتبط با آن می‌شود، ادامه داد: این حوزه که تجلی زیارت در واقعیت اجتماعی و فردی است، حوزه مطالعات اجتماعی می‌شود. به نظر من موضوع سیاستگذاری این است یعنی شما می‌خواهید این را تنظیم کنید.
وی افزود: فهم این نسبت مسئله اصلی است و اگر این نسبت درست فهمیده شود، امکان سیاستگذاری متناسب با معنای زیارت وجود دارد.
قائمی نیک گفت: ما امروزه می‌آییم و برج‌سازی دور حرم مطهر رضوی را نقد می‌کنیم ولی وقتی به گزارش جلسات آن دوره رجوع می‌کنیم می‌بینیم هیچ کس از افراد حاضر در جلسات نمی‌گوید ما می‌خواهیم علیه امام رضا(ع) شمشیر بکشیم بلکه همه مدعی هستند تلاش دارند زیارت را تسهیل کنند. به نظر می‌رسد اکنون نیز ما این تجربه فعلی زیارت را نمی‌بینیم. باید تجربه فعلی زیارت را دقیق بررسی کرد؛ چرا که آنچه اکنون ما انجام می‌دهیم، بهتر از اقدام قبلی نباشد.
وی در پایان گفت: البته بنده معتقد هستم حوزه علوم اجتماعی نمی‌تواند بی‌اعتنا به معنای حدیثی و روایی از زیارت باشد و مدام در مطالعه اجتماعی‌اش باید از نظر التفاتی به آن معنایی حدیثی و روایی زیارت مقید باشد. این التفات اگر باشد، امکان توضیح امر اجتماعی زیارت فراهم می‌شود و با این امکان است که هر چقدر درک و مطالعه اجتماعی شما از زیارت عمیق‌تر باشد، امکان دقت سیاستگذاری بالاتر خواهد رفت.
منبع: قدس آنلاین
ضرورت تحلیل گفتمان‌های مؤثر بر مسئله زیارت
دکتر سیدمهدی سیدمحسنی باغسنگانی، پژوهشگر پژوهشکده زیارت و گردشگری دانشگاه فردوسی مشهد با اشاره به ضرورت پرداختن به مسئله زیارت از زاویه سیاستگذاری فرهنگی گفت: اگر بخواهیم گفتمان‌های سیاست حوزه زیارت را ذکر کنیم، با سه دوره روبه‌رو می‌شویم.
باغسنگانی در تبیین این سه گفتمان عنوان کرد: گفتمان اول که مربوط به دوره ولیان است، گفتمان فنی مهندسی بود و گفتمان دوم که پس از جنگ شروع شد، یک گفتمان اقتصادی به شمار می‌رفت. در یک دوره نیز گفتمان فرهنگی حاکم بود که از برنامه پنجم توسعه شروع شد.
پژوهشگر پژوهشکده زیارت و گردشگری با بیان اینکه هر کدام از این گفتمان‌ها روی زیارت اثراتی گذاشته است، گفت: باید گفتمان‌های این حوزه تحلیل شوند.
پاسخ به سه پرسش، مقدمه تحلیل جامعه شناختی از زیارت متعالی
دکتر مهدی کرمانی، عضو هیئت علمی گروه جامعه‌شناسی دانشگاه فردوسی مشهد با اشاره به موضوع جلسه گفت: اگر بخواهیم به این ترکیب مبنی بر ارائه نظر جامعه شناختی وفادار باشیم، باید بدانیم تمرکز جامعه‌شناسی روی تحلیل امر واقع است.
وی افزود: شما وقتی از «زیارت متعالی» صحبت می‌کنید، باید بپرسید تجلی‌های این زیارت چیست و پس از آن است که می‌توان تحلیل جامعه‌شناسی را انجام داد. تا وقتی به این نقطه آغاز نرسیم، گویی مفروضات یا نظرگاه‌های شخصی را با هم به اشتراک می‌گذاریم که الزاماً جامعه شناختی نیست.
عضو هیئت علمی گروه جامعه‌شناسی دانشگاه فردوسی مشهد ادامه داد: اینکه چطور می‌توان از زیارت متعالی، چنین تجلیاتی را انتظار داشت منوط به پاسخ به چند پرسش اساسی است؛ یکی اینکه زیارت یک تجربه فردی است یا یک تجربه اجتماعی؟ دوم اینکه تعالی، سنجش‌پذیر -یا دست‌کم ادراک‌پذیر- است یا خیر؟ سوم اینکه زیارت امری قائم به ذات است یا پیوندهای روشنی با شئون یا عرصه‌های دیگر حیات فردی جمعی یک کنشگر یا عامل اجتماعی دارد؟
کرمانی گفت: اهمیت پرسش سوم در اینجاست که اگر شما صحبت از واقعیتی بکنید که در گسست از واقعیت‌های دیگر در زندگی امکان موجودیت داشته باشد، تعالی آن می‌تواند مستقل از شئون دیگر زندگی رخ بدهد اما اگر در پیوند با زیارت باشد، اتفاق دیگر رقم می‌خورد. شاهد مثال این حرف، گسسته بودن ادراک بنیادین در کارگزاران اجرایی و سیاست‌گذارهای توسعه نسبت به دیگر امور کلان می‌شود که به عنوان مثال گویی می‌توان هتل و پاساژ را بی‌نسبت به حرم و امر زیارت، به هر شکلی ساخت و حرم نیز به شکل خودش توسعه پیدا کند.
وی در پایان عنوان کرد: اگر برای این سه مورد جوابی داشته باشیم، آن وقت است که می‌توانیم تحلیل جامعه شناختی انجام بدهیم.
باید میان نگاه جامعه شناختی با قلمرو الهیاتی زیارت پیوند برقرار کرد
دکتر مهدی قائمی نیک، عضو هیئت علمی گروه علوم اجتماعی دانشگاه علوم اسلامی رضوی نیز در این نشست گفت: در موضوع زیارت ما ناگزیز هستیم میان نگاه جامعه شناختی با همین ویژگی‌هایی که جناب دکتر کرمانی گفتند با قلمرو الهیاتی که شما ناگزیر باید در زیارت با آن ارتباط بگیرید، پیوند برقرار کنید.
وی افزود: یک وقت می‌گویید من به این تعاریف نیاز ندارم که در اینجا من می‌گویم اساساً دیگر معنایی ندارد که ما بخواهیم برای زیارت سیاستگذاری کنیم ولی اگر از این نگاه بیرون بیاییم و قصد سیاستگذاری داشته باشیم، احتمالاً باید نسبتی میان آن چیزی که در حوزه جامعه از زیارت فهمیده می‌شود که کار مطالعات اجتماعی توضیح این فهم است با آنچه ذکر شد، پیوند برقرار کنیم.
وی با بیان اینکه این کار معنایی از زیارت را به ما می‌دهد که این معنا شامل تجربه جمعی حوزه زیارت و حتی برخی ساختارهای مرتبط با آن می‌شود، ادامه داد: این حوزه که تجلی زیارت در واقعیت اجتماعی و فردی است، حوزه مطالعات اجتماعی می‌شود. به نظر من موضوع سیاستگذاری این است یعنی شما می‌خواهید این را تنظیم کنید.
وی افزود: فهم این نسبت مسئله اصلی است و اگر این نسبت درست فهمیده شود، امکان سیاستگذاری متناسب با معنای زیارت وجود دارد.
قائمی نیک گفت: ما امروزه می‌آییم و برج‌سازی دور حرم مطهر رضوی را نقد می‌کنیم ولی وقتی به گزارش جلسات آن دوره رجوع می‌کنیم می‌بینیم هیچ کس از افراد حاضر در جلسات نمی‌گوید ما می‌خواهیم علیه امام رضا(ع) شمشیر بکشیم بلکه همه مدعی هستند تلاش دارند زیارت را تسهیل کنند. به نظر می‌رسد اکنون نیز ما این تجربه فعلی زیارت را نمی‌بینیم. باید تجربه فعلی زیارت را دقیق بررسی کرد؛ چرا که آنچه اکنون ما انجام می‌دهیم، بهتر از اقدام قبلی نباشد.
وی در پایان گفت: البته بنده معتقد هستم حوزه علوم اجتماعی نمی‌تواند بی‌اعتنا به معنای حدیثی و روایی از زیارت باشد و مدام در مطالعه اجتماعی‌اش باید از نظر التفاتی به آن معنایی حدیثی و روایی زیارت مقید باشد. این التفات اگر باشد، امکان توضیح امر اجتماعی زیارت فراهم می‌شود و با این امکان است که هر چقدر درک و مطالعه اجتماعی شما از زیارت عمیق‌تر باشد، امکان دقت سیاستگذاری بالاتر خواهد رفت.
منبع: قدس آنلاین
