کارشناس ارشد ارتباطات:
فضای مجازی مسئله ضعف یا فقدان گفتگو در خانواده را حل نمی کند!
به گزارش سرویس فرهنگی خبرگزاری رضوی ، متاسفانه امروزه گفت و گو در فضای مجازی بر گفت و گوی حقیقی اولویت دارد؛ در صورتی که نباید ارتباطات مجازی جایگزین ارتباطات انسانی و واقعی شود. همان طور که اکثر روانشناسان به آن اشاره می کنند استفاده نادرست از رسانه ارتباط جمعی تهدیدی برای بنیان خانواده هااست.
فناوری های نوین ارتباطی در بسیاری از کشورهای جهان از جمله ایران، کاربران زیادی دارد که از این طریق افراد مختلفی را به یکدیگر پیوند می دهد همچنین شبکه های اجتماعی در کوتاه ترین زمان بیشترین اطلاعات را بین گروه های زیادی توزیع می کنند و باعث می شوند که افراد در هر نقطه ای از جهان به اطلاعات و مطالب مورد نیاز دست یابند اما استفاده ی بیش از حد از این فضا انسان را معتاد به این فضا می کند. در این خصوص با جواد افتاده کارشناس ارشد ارتباطات گفت و گویی داشته ایم که در ادامه می خوانید. او نویسنده ی کتاب تفاوت بین رسانه های اجتماعی و رسانه های جمعی نیز می باشد.
به نظر می‌رسد ضعف گفت‌وگو در جامعه ما در فضای مجازی دیده نمی‌شود. به عبارتی همان افرادی که در فضای عمومی مشکل برقرای ارتباط و گفت‌وگو با یکدیگر را دارند در فضای مجازی راحت‌تر ارتباط برقرار می‌کنند. چرا؟
جامعه از نبود جریان گفت و گو رنح می برد. بنظرم در مرحله اول باید گفت‌وگو را تعریف کنیم تا سوال ما مشخص‌تر شود. اگر منظورتان گفت‌وگو با عنوان دیالوگ است. شاید حرف شما درست باشد. گفت و گو به معنای متعارف که در آغاز به ذهن متبادر می شود، همان محاوره مردم کوچه و بازار است و ناشی از یک تفاهم است و اساسا گفت و گو برای تفاهم است، چه در امور زندگی، چه عقلی. تفاهم هم قائم به گفت و گو است . مسئله تا اینجا بدیهی است و همه ی افراد با هم گفت و گو می کنند. اما با دقت در مساله در می یابیم که «گفت و گو»، «گفت» و «شنود» هم هست و هر گفتنی شنونده می خواهد و هر شنونده ای، گوینده. شنونده هم گاهی میخواهد بگوید. در واقع فلسفه یعنی گفتگو ؛ با دقت بیشتر در می یابیم که ذات «سخن»، دو طرف دارد و در آن نوعی زوجیت هست، تا جایی که اگر شنونده ای رو به روی شما قرار نگرفته باشد و حتی وقتی در خلوتی که کسی نیست، می اندیشید، در واقع مشغول گفت و گو هستید. یعنی فضای مجازی به دلیل اینکه فرصت و امکان مخفی بودن یا راحت بودن را فراهم کرده است افراد راحت‌تر می‌توانند با یکدیگر گفت‌وگو کنند. اما فراموش نشود که مشکل گفت‌وگویی ما ریشه در مسائل فرهنگی و اعتقادی ما دارد. ما همچنان درگیر این هستم که روابط گفت و گویی در فضای فیزیکی مورد پذیرش است یا نیست؟ بنظرم ابتدا باید فکری به حال فضای فیزیکی کرد و بعد به سراغ تعریف مفاهیم و بسط آن به سوی فضای مجازی برویم.
آیا استفاده و تمرکز در فضای مجازی و شکل‌گیری گفتمان‌های مجازی به حس واقع‌نگری و واقع‌بینی افراد آسیبی نمی‌زند؟
آدمی که واقع‌نگر و واقع بین نباشد فرقی نمی‌کند که در فضای مجازی باشد یا در فضای فیزیکی! درست است که فضای مجازی امکان فراواقعیت یا ساخت واقعیت را فراهم می‌کند ولی این افراد هستند که تصمیم می‌گیرند چه دریافت کنند یا چه تولید کنند! بنابراین اینجا هم باز مسئله به شخصیت افراد بر می‌گردد نه به فضای مجازی!
آیا گفت‌وگو و فرهنگ گفت‌وگو در فضای مجازی از آداب خاصی پیروی می‌کند؟
هر پلت فرم فضای مجازی یا همان فضای سایبر یک ساختار و قواعد خاص خود را دارد. به عنوان مثال شما نمی‌توانید از ادبیات توییتری در فیس‌بوک استفاده کنید. یا جک‌های وایبری را در فیس‌بوک به اشتراک بگذارید. هر پلتفرم یک ساختار محتوایی دارد که افراد و سازمان های گوناگون براساس آن به تولید محتوا و فعالیت می‌پردازند.
به نظر شما رسانه‌های جمعی خصوصاً شبکه‌های اجتماعی مجازی به دنبال شکل‌گیری یک جریان فکری و فرهنگی غالب در مخاطب خود هستند؟
تفاوت اساسی بین رسانه‌های جمعی (رادیو، تلویزیون، مطبوعات و غیره) تا رسانه‌های اجتماعی (فیس‌بوک، توییتر، وایبر و غیره) وجود دارد. مهمترین تفاوت این است که رسانه‌های اجتماعی مبتنی بر اینترنت فعالیت می‌کنند و این کاربران هستند که محتوای آن را تولید می‌کنند. این سوال هم بر می‌گردد به سوال‌های قبلی که جریان فکری در تاکسی‌ها و متروها یا خانواده‌ها نیز وجود دارد فضای مجازی و ابزارهای آن تنها یک پلاستیک شفاف هستند که امکان نمایش یا دیده شدن آن بیشتر است.
آیا فضای مجازی به اختلاف میان نسل‌ها و فاصله گرفتن آنها از گفت‌وگو دامن می‌زنند؟
بنظرم به گفت‌وگو نیز کمک می‌کند اما اگر بیش از اندازه استفاده شود بله، بسیاری از درونگراها به راحتی در فضای مجازی بحث‌های خود را مطرح می‌کنند و پاسخ دریافت می‌کنند. اختلاف میان نسل‌ها همیشه بوده است و مختص به ایران نیست بلکه یک مسئله جهانی است. اما اینکه تلگرام و غیره باعث شده است که ما کمتر تلفن بزنیم یا کمتر به بزرگان خود سر بزنیم این جزء مقتضیات عصر جدید است. ما یک سری واقعیات یا فکت‌ها داریم که باید آنها را قبول کنیم و ترسی از آنها نداشته باشیم. به عنوان مثال اگر دقت کنید پدر مادرهایی که به یکباره وایبر دار شدند بسیار در گروه‌های وایبر فعال هستند! البته استفاده نادرست از رسانه ارتباط جمعی تهدیدی برای بنیان خانواده ها است.
چگونه می‌توان از امکانات فضای مجازی مبتنی بر فرهنگ بومی خویش بهره بریم؟
فضای مجازی آنجا زیبا می‌شود که بهره‌برداری‌های محلی از آن انجام شود. بسیاری از کسب‌وکارها و شغل‌ها مبتنی بر فضای مجازی شکل گرفته است و روز به روز بیشتر می‌شود. امیدوام که نگاه فرصت محور در این حوزه بیشتر شود.
فناوری های نوین ارتباطی در بسیاری از کشورهای جهان از جمله ایران، کاربران زیادی دارد که از این طریق افراد مختلفی را به یکدیگر پیوند می دهد همچنین شبکه های اجتماعی در کوتاه ترین زمان بیشترین اطلاعات را بین گروه های زیادی توزیع می کنند و باعث می شوند که افراد در هر نقطه ای از جهان به اطلاعات و مطالب مورد نیاز دست یابند اما استفاده ی بیش از حد از این فضا انسان را معتاد به این فضا می کند. در این خصوص با جواد افتاده کارشناس ارشد ارتباطات گفت و گویی داشته ایم که در ادامه می خوانید. او نویسنده ی کتاب تفاوت بین رسانه های اجتماعی و رسانه های جمعی نیز می باشد.
به نظر می‌رسد ضعف گفت‌وگو در جامعه ما در فضای مجازی دیده نمی‌شود. به عبارتی همان افرادی که در فضای عمومی مشکل برقرای ارتباط و گفت‌وگو با یکدیگر را دارند در فضای مجازی راحت‌تر ارتباط برقرار می‌کنند. چرا؟
جامعه از نبود جریان گفت و گو رنح می برد. بنظرم در مرحله اول باید گفت‌وگو را تعریف کنیم تا سوال ما مشخص‌تر شود. اگر منظورتان گفت‌وگو با عنوان دیالوگ است. شاید حرف شما درست باشد. گفت و گو به معنای متعارف که در آغاز به ذهن متبادر می شود، همان محاوره مردم کوچه و بازار است و ناشی از یک تفاهم است و اساسا گفت و گو برای تفاهم است، چه در امور زندگی، چه عقلی. تفاهم هم قائم به گفت و گو است . مسئله تا اینجا بدیهی است و همه ی افراد با هم گفت و گو می کنند. اما با دقت در مساله در می یابیم که «گفت و گو»، «گفت» و «شنود» هم هست و هر گفتنی شنونده می خواهد و هر شنونده ای، گوینده. شنونده هم گاهی میخواهد بگوید. در واقع فلسفه یعنی گفتگو ؛ با دقت بیشتر در می یابیم که ذات «سخن»، دو طرف دارد و در آن نوعی زوجیت هست، تا جایی که اگر شنونده ای رو به روی شما قرار نگرفته باشد و حتی وقتی در خلوتی که کسی نیست، می اندیشید، در واقع مشغول گفت و گو هستید. یعنی فضای مجازی به دلیل اینکه فرصت و امکان مخفی بودن یا راحت بودن را فراهم کرده است افراد راحت‌تر می‌توانند با یکدیگر گفت‌وگو کنند. اما فراموش نشود که مشکل گفت‌وگویی ما ریشه در مسائل فرهنگی و اعتقادی ما دارد. ما همچنان درگیر این هستم که روابط گفت و گویی در فضای فیزیکی مورد پذیرش است یا نیست؟ بنظرم ابتدا باید فکری به حال فضای فیزیکی کرد و بعد به سراغ تعریف مفاهیم و بسط آن به سوی فضای مجازی برویم.
آیا استفاده و تمرکز در فضای مجازی و شکل‌گیری گفتمان‌های مجازی به حس واقع‌نگری و واقع‌بینی افراد آسیبی نمی‌زند؟
آدمی که واقع‌نگر و واقع بین نباشد فرقی نمی‌کند که در فضای مجازی باشد یا در فضای فیزیکی! درست است که فضای مجازی امکان فراواقعیت یا ساخت واقعیت را فراهم می‌کند ولی این افراد هستند که تصمیم می‌گیرند چه دریافت کنند یا چه تولید کنند! بنابراین اینجا هم باز مسئله به شخصیت افراد بر می‌گردد نه به فضای مجازی!
آیا گفت‌وگو و فرهنگ گفت‌وگو در فضای مجازی از آداب خاصی پیروی می‌کند؟
هر پلت فرم فضای مجازی یا همان فضای سایبر یک ساختار و قواعد خاص خود را دارد. به عنوان مثال شما نمی‌توانید از ادبیات توییتری در فیس‌بوک استفاده کنید. یا جک‌های وایبری را در فیس‌بوک به اشتراک بگذارید. هر پلتفرم یک ساختار محتوایی دارد که افراد و سازمان های گوناگون براساس آن به تولید محتوا و فعالیت می‌پردازند.
به نظر شما رسانه‌های جمعی خصوصاً شبکه‌های اجتماعی مجازی به دنبال شکل‌گیری یک جریان فکری و فرهنگی غالب در مخاطب خود هستند؟
تفاوت اساسی بین رسانه‌های جمعی (رادیو، تلویزیون، مطبوعات و غیره) تا رسانه‌های اجتماعی (فیس‌بوک، توییتر، وایبر و غیره) وجود دارد. مهمترین تفاوت این است که رسانه‌های اجتماعی مبتنی بر اینترنت فعالیت می‌کنند و این کاربران هستند که محتوای آن را تولید می‌کنند. این سوال هم بر می‌گردد به سوال‌های قبلی که جریان فکری در تاکسی‌ها و متروها یا خانواده‌ها نیز وجود دارد فضای مجازی و ابزارهای آن تنها یک پلاستیک شفاف هستند که امکان نمایش یا دیده شدن آن بیشتر است.
آیا فضای مجازی به اختلاف میان نسل‌ها و فاصله گرفتن آنها از گفت‌وگو دامن می‌زنند؟
بنظرم به گفت‌وگو نیز کمک می‌کند اما اگر بیش از اندازه استفاده شود بله، بسیاری از درونگراها به راحتی در فضای مجازی بحث‌های خود را مطرح می‌کنند و پاسخ دریافت می‌کنند. اختلاف میان نسل‌ها همیشه بوده است و مختص به ایران نیست بلکه یک مسئله جهانی است. اما اینکه تلگرام و غیره باعث شده است که ما کمتر تلفن بزنیم یا کمتر به بزرگان خود سر بزنیم این جزء مقتضیات عصر جدید است. ما یک سری واقعیات یا فکت‌ها داریم که باید آنها را قبول کنیم و ترسی از آنها نداشته باشیم. به عنوان مثال اگر دقت کنید پدر مادرهایی که به یکباره وایبر دار شدند بسیار در گروه‌های وایبر فعال هستند! البته استفاده نادرست از رسانه ارتباط جمعی تهدیدی برای بنیان خانواده ها است.
چگونه می‌توان از امکانات فضای مجازی مبتنی بر فرهنگ بومی خویش بهره بریم؟
فضای مجازی آنجا زیبا می‌شود که بهره‌برداری‌های محلی از آن انجام شود. بسیاری از کسب‌وکارها و شغل‌ها مبتنی بر فضای مجازی شکل گرفته است و روز به روز بیشتر می‌شود. امیدوام که نگاه فرصت محور در این حوزه بیشتر شود.
