پژوهشگر تاریخ اسلام بررسی کرد:
راهبرد حضرت فاطمه (س) برای هدایت جامعه پس از رحلت پیامبر (ص) چه بود؟
به گزارش خبرگزاری رضوی در سالروز شهادت «سیدة نساءالعالمین» به روایت ۷۵ روز، آیت‌الله محمدجعفر مروجی طبسی، کارشناس تاریخ اسلام و استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم در گفت‌وگویی احادیث این بانوی کرامت به‌ویژه احادیث مهدویت در روایات ایشان را مورد واکاوی قرار داده است.
برگی از مظلومیت حضرت زهرا(س)
آیت‌الله طبسی در ابتدا با اشاره به مظلومیت حضرت زهرا(س) می‌گوید: ذهبی، عالم بزرگ اهل سنت در کتاب «سير أعلام النبلاء» تنها ۱۸حدیث از حضرت زهرا(س) روایت کرده؛ در حالی‌که در صفحه۲۱۰ می‌گوید مسند یکی از همسران پیامبر(ص) بیش از ۳۷۸ حدیث است. این تعداد اندک از روایات حضرت زهرا(س) نمایانگر مظلومیت او است که تحقیق درباره دلایل آن، وقت دیگری را می‌طلبد. او ادامه می‌دهد: مرحوم خزاز قمی در قرن ۴ هجری در کتاب «کفایة الاثر فی النص علی الائمة الاثنی عشر» برخی از روایات آن صدیقه شهیده(س) را که از زبان پدرش(ص) درباره امام زمان(عج) شنیده، جمع‌آوری کرده که به دو مورد از آن‌ها اشاره می‌کنیم. در روایت اول خزاز‌قمی با سندی از حضرت زینب(س) از مادر بزرگوارش(س) روایت کرده: رسول خدا(ص) هنگام ولادت حسین(ع) بر من وارد شد. او را به آن حضرت دادم. در پارچه‌ای پیچیده، به من داد و فرمود: فاطمه! او را بگیر. به تحقیق که او امام و پدر ائمه است و ۹نفر از امامان از نسل او هستند و نهمین آن‌ها قائم(عج) است. (بحارالانوار، ج۳۶، ص۳۵۰)
آیت‌الله طبسی در مورد روایت دوم نیز بیان می‌کند: سهل بن سعد انصاری از صحابی رسول خدا(ص) می‌گوید: از فاطمه دختر رسول خدا(ص) درباره امامان پرسیدم. حضرت فرمود: رسول خدا(ص) به علی(ع) فرمود: تو امام و جانشین پس از من و اولی به مؤمنان از خودشان هستی و پس از تو، فرزندانت حسن و حسین(ع) امام هستند و سپس حضرت هر یک از امامان را نام برد تا رسید به امام یازدهم و فرمود: پس از او «القائم المهدی أولی بالمؤمنین من أنفسهم»؛ او کسی است که خداوند به وسیله او مشارق و مغارب زمین را فتح خواهد کرد. این‌ها امامان حق و صاحبان زبان‌های راستگو هستند. پیروز کسی است که آن‌ها را یاری کند و ذلیل کسی است که آن‌ها را یاری نکند.
دفاع فاطمه(س) از امامت و امام خویش
استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم ادامه می‌دهد: مرحوم طبری شیعی متوفای قرن ۶ در کتاب «بشارة المصطفی‌الشیعة المرتضی» حدیثی را با سندی از محمد بن سنان نقل می‌کند که امام صادق(ع) فرمود: پدرم به جابربن عبدالله فرمود درباره آن لوحی که در دست مادرم فاطمه دیدی به من خبر بده. جابر می‌گوید: خدا را گواه می‌گیرم که روزی بر فاطمه(س) وارد شدم تا او را درباره فرزندش حسین(ع) تبریک بگویم که در دستش لوحی سبز رنگ از جنس زبرجد و در آن نامه‌ای از نور بود. دیدم نورش از آفتاب روشن‌تر بود و بویش از بوی مشک خوشبوتر. پرسیدم این چیست ای دختر رسول خدا؟ حضرت(س) فرمود: این لوحی است که خداوند آن را به پدرم هدیه کرد و در آن نام پدرم و همسرم و اوصیای پس از فرزندم است تا اینکه فرمود: در این لوح، نام محمد است که در آخرالزمان ظهور می‌کند و بر سرش ابری سفید است که آفتاب آن را پوشانده، او با زبانی فصیح ندا می‌دهد که همه آن را می‌شنوند و او مهدی از آل‌محمد است که تمام زمین را پر از عدل و داد می‌کند، پس از آنکه پر از ظلم و جور شده است.
او در بیان روایت دیگری از خزاز قمی با سندی از محمود ابن لبید که یکی از تابعین بود، می‌گوید: وقتی رسول خدا(ص) از دار دنیا رفت، فاطمه(س) همواره به زیارت قبور شهدا و قبر حمزه می‌آمد و در آن مکان می‌گریست. در یکی از روزها، کنار قبر حمزه آمدم و حضرت را در آنجا یافتم که در حال گریه بود. نزدش رفتم و سلام کردم و گفتم: به خدا با گریه‌ات رگ‌های قلبم پاره شد. حضرت به من فرمود: حق دارم گریه کنم زیرا صبح کردم در حالی که بهترین پدرها را از دست دادم و مشتاق دیدار رسول خدا(ص) هستم. سپس شعری را سرود که هر وقت شخصی بمیرد یادش از بین می‌رود اما یاد و نام پدرم به خدا همچنان فراوان است. گفتم: ای بزرگ من، سؤالی همواره در سینه‌ام وجود دارد. حضرت(س) فرمود: بپرس. گفتم: آیا رسول خدا(ص) کسی را پیش از رحلتش به عنوان امام معین نکرد؟ فرمود: آیا روز غدیر خم را فراموش کردید؟ گفتم: می‌دانم چنین چیزی بوده اما بگویید رسول خدا(ص) چه چیزی به شما فرمود؟ فاطمه(س) فرمود: خدا را گواه می‌گیرم که فرمود: علی(ع) بهترین افرادی است که پس از من وجود دارد و او امام و خلیفه پس از من است و دو فرزندانم و ۹ نفر از نسل حسین، ائمه نیکو هستند؛ چنانچه از آن‌ها پیروی کنید آن‌ها را هدایت‌کننده و هدایت‌شده خواهید یافت و چنانچه با آن‌ها مخالفت ورزید، اختلاف در میان شما تا روز قیامت خواهد بود. تا اینکه حضرت فرمود: به خدا سوگند اگر مردم حق را به حقدار و صاحب آن بدهند و از عترت رسول خدا پیروی کنند، هرگز دو نفر درباره خدا اختلاف نمی‌کنند و خلافت را امامی پس از امامی دیگر به عهده می‌گرفت تا وقتی که قائم قیام کند. او نهمین فرزند از فرزندان حسین است، اما کسی را مقدم داشتند که خدا او را مؤخر کرد و کسی را مؤخر داشتند که خدا او را مقدم داشت.
اختلاف امت اسلام، نتیجه پیروی‌نکردن از اهل بیت(ع)
این کارشناس تاریخ اسلام در جمع‌بندی این روایات تصریح می‌کند: حضرت(س) در این روایات به چند موضوع کلیدی و محوری اشاره کرده است. خلافت و جانشینی امیرمؤمنان(ع) در روز غدیر خم و اینکه از غدیر تا رحلت رسول خدا(ص) فاصله بسیار اندکی است که مردم و جامعه، آن را به فراموشی سپردند. اشاره حضرت(س) به افضلیت امیرمؤمنان(ع) و اینکه ۹ نفر از امامان از نسل فرزندش امام حسین(ع) هستند و هدایت جامعه پس از رحلت رسول خدا(ص) در پیروی از اهل‌بیت(ع) است؛ اینکه اگر مردم حق را به حقدار می‌سپردند، هیچ‌کسی در توحید اختلاف نمی‌کرد.
آیت‌الله طبسی در پایان تأکید می‌کند: مشکل اصلی جامعه پس از رسول خدا(ص) این بود کسی را که لیاقت جانشینی داشت، کنار گذاشتند. حضرت(س) دقیقاً انگشت روی درد جامعه گذاشت و در پایان، این جملات غم‌انگیز و دردآور را متذکر شد که «هیهات بسطوا فی الدنیا آمالهم ونسوا آجالهم فتعسا لهم وأضلّ أعمالهم»؛ چقدر از حقیقت دور هستند، آمال و آرزوهای خود را گستردند و مرگ خود را به فراموشی سپردند، پس مرگ و هلاکت بر آن‌ها باد و کردارشان تباه و نابود شد.
برگی از مظلومیت حضرت زهرا(س)
آیت‌الله طبسی در ابتدا با اشاره به مظلومیت حضرت زهرا(س) می‌گوید: ذهبی، عالم بزرگ اهل سنت در کتاب «سير أعلام النبلاء» تنها ۱۸حدیث از حضرت زهرا(س) روایت کرده؛ در حالی‌که در صفحه۲۱۰ می‌گوید مسند یکی از همسران پیامبر(ص) بیش از ۳۷۸ حدیث است. این تعداد اندک از روایات حضرت زهرا(س) نمایانگر مظلومیت او است که تحقیق درباره دلایل آن، وقت دیگری را می‌طلبد. او ادامه می‌دهد: مرحوم خزاز قمی در قرن ۴ هجری در کتاب «کفایة الاثر فی النص علی الائمة الاثنی عشر» برخی از روایات آن صدیقه شهیده(س) را که از زبان پدرش(ص) درباره امام زمان(عج) شنیده، جمع‌آوری کرده که به دو مورد از آن‌ها اشاره می‌کنیم. در روایت اول خزاز‌قمی با سندی از حضرت زینب(س) از مادر بزرگوارش(س) روایت کرده: رسول خدا(ص) هنگام ولادت حسین(ع) بر من وارد شد. او را به آن حضرت دادم. در پارچه‌ای پیچیده، به من داد و فرمود: فاطمه! او را بگیر. به تحقیق که او امام و پدر ائمه است و ۹نفر از امامان از نسل او هستند و نهمین آن‌ها قائم(عج) است. (بحارالانوار، ج۳۶، ص۳۵۰)
آیت‌الله طبسی در مورد روایت دوم نیز بیان می‌کند: سهل بن سعد انصاری از صحابی رسول خدا(ص) می‌گوید: از فاطمه دختر رسول خدا(ص) درباره امامان پرسیدم. حضرت فرمود: رسول خدا(ص) به علی(ع) فرمود: تو امام و جانشین پس از من و اولی به مؤمنان از خودشان هستی و پس از تو، فرزندانت حسن و حسین(ع) امام هستند و سپس حضرت هر یک از امامان را نام برد تا رسید به امام یازدهم و فرمود: پس از او «القائم المهدی أولی بالمؤمنین من أنفسهم»؛ او کسی است که خداوند به وسیله او مشارق و مغارب زمین را فتح خواهد کرد. این‌ها امامان حق و صاحبان زبان‌های راستگو هستند. پیروز کسی است که آن‌ها را یاری کند و ذلیل کسی است که آن‌ها را یاری نکند.
دفاع فاطمه(س) از امامت و امام خویش
استاد سطوح عالی حوزه علمیه قم ادامه می‌دهد: مرحوم طبری شیعی متوفای قرن ۶ در کتاب «بشارة المصطفی‌الشیعة المرتضی» حدیثی را با سندی از محمد بن سنان نقل می‌کند که امام صادق(ع) فرمود: پدرم به جابربن عبدالله فرمود درباره آن لوحی که در دست مادرم فاطمه دیدی به من خبر بده. جابر می‌گوید: خدا را گواه می‌گیرم که روزی بر فاطمه(س) وارد شدم تا او را درباره فرزندش حسین(ع) تبریک بگویم که در دستش لوحی سبز رنگ از جنس زبرجد و در آن نامه‌ای از نور بود. دیدم نورش از آفتاب روشن‌تر بود و بویش از بوی مشک خوشبوتر. پرسیدم این چیست ای دختر رسول خدا؟ حضرت(س) فرمود: این لوحی است که خداوند آن را به پدرم هدیه کرد و در آن نام پدرم و همسرم و اوصیای پس از فرزندم است تا اینکه فرمود: در این لوح، نام محمد است که در آخرالزمان ظهور می‌کند و بر سرش ابری سفید است که آفتاب آن را پوشانده، او با زبانی فصیح ندا می‌دهد که همه آن را می‌شنوند و او مهدی از آل‌محمد است که تمام زمین را پر از عدل و داد می‌کند، پس از آنکه پر از ظلم و جور شده است.
او در بیان روایت دیگری از خزاز قمی با سندی از محمود ابن لبید که یکی از تابعین بود، می‌گوید: وقتی رسول خدا(ص) از دار دنیا رفت، فاطمه(س) همواره به زیارت قبور شهدا و قبر حمزه می‌آمد و در آن مکان می‌گریست. در یکی از روزها، کنار قبر حمزه آمدم و حضرت را در آنجا یافتم که در حال گریه بود. نزدش رفتم و سلام کردم و گفتم: به خدا با گریه‌ات رگ‌های قلبم پاره شد. حضرت به من فرمود: حق دارم گریه کنم زیرا صبح کردم در حالی که بهترین پدرها را از دست دادم و مشتاق دیدار رسول خدا(ص) هستم. سپس شعری را سرود که هر وقت شخصی بمیرد یادش از بین می‌رود اما یاد و نام پدرم به خدا همچنان فراوان است. گفتم: ای بزرگ من، سؤالی همواره در سینه‌ام وجود دارد. حضرت(س) فرمود: بپرس. گفتم: آیا رسول خدا(ص) کسی را پیش از رحلتش به عنوان امام معین نکرد؟ فرمود: آیا روز غدیر خم را فراموش کردید؟ گفتم: می‌دانم چنین چیزی بوده اما بگویید رسول خدا(ص) چه چیزی به شما فرمود؟ فاطمه(س) فرمود: خدا را گواه می‌گیرم که فرمود: علی(ع) بهترین افرادی است که پس از من وجود دارد و او امام و خلیفه پس از من است و دو فرزندانم و ۹ نفر از نسل حسین، ائمه نیکو هستند؛ چنانچه از آن‌ها پیروی کنید آن‌ها را هدایت‌کننده و هدایت‌شده خواهید یافت و چنانچه با آن‌ها مخالفت ورزید، اختلاف در میان شما تا روز قیامت خواهد بود. تا اینکه حضرت فرمود: به خدا سوگند اگر مردم حق را به حقدار و صاحب آن بدهند و از عترت رسول خدا پیروی کنند، هرگز دو نفر درباره خدا اختلاف نمی‌کنند و خلافت را امامی پس از امامی دیگر به عهده می‌گرفت تا وقتی که قائم قیام کند. او نهمین فرزند از فرزندان حسین است، اما کسی را مقدم داشتند که خدا او را مؤخر کرد و کسی را مؤخر داشتند که خدا او را مقدم داشت.
اختلاف امت اسلام، نتیجه پیروی‌نکردن از اهل بیت(ع)
این کارشناس تاریخ اسلام در جمع‌بندی این روایات تصریح می‌کند: حضرت(س) در این روایات به چند موضوع کلیدی و محوری اشاره کرده است. خلافت و جانشینی امیرمؤمنان(ع) در روز غدیر خم و اینکه از غدیر تا رحلت رسول خدا(ص) فاصله بسیار اندکی است که مردم و جامعه، آن را به فراموشی سپردند. اشاره حضرت(س) به افضلیت امیرمؤمنان(ع) و اینکه ۹ نفر از امامان از نسل فرزندش امام حسین(ع) هستند و هدایت جامعه پس از رحلت رسول خدا(ص) در پیروی از اهل‌بیت(ع) است؛ اینکه اگر مردم حق را به حقدار می‌سپردند، هیچ‌کسی در توحید اختلاف نمی‌کرد.
آیت‌الله طبسی در پایان تأکید می‌کند: مشکل اصلی جامعه پس از رسول خدا(ص) این بود کسی را که لیاقت جانشینی داشت، کنار گذاشتند. حضرت(س) دقیقاً انگشت روی درد جامعه گذاشت و در پایان، این جملات غم‌انگیز و دردآور را متذکر شد که «هیهات بسطوا فی الدنیا آمالهم ونسوا آجالهم فتعسا لهم وأضلّ أعمالهم»؛ چقدر از حقیقت دور هستند، آمال و آرزوهای خود را گستردند و مرگ خود را به فراموشی سپردند، پس مرگ و هلاکت بر آن‌ها باد و کردارشان تباه و نابود شد.
