خبرگزاری رضوی- الهام اسماعیلی؛ مسجد یکی از مهمترین پایگاههای اجتماعی در جامعه مسلمانان است. با توجه به روایتهای متعدد و فرمایشات پیامبر اعظم (ص) و اهلبیت (ع) و البته دیدن آثار و تجربه کردن برکات و فیوضات این مکان مقدس، مشخص میشود هیچ مکان دیگری بهاندازه مسجد بااهمیت و مقدس نیست.
اسلام، مسجد را بهعنوان یک پایگاه و محور اساسی در اصلاح جامعه و تربیت افراد معرفی کرده که دارای منافع مادی و معنوی فراوان و متعددی است. همچنین تعابیر عجیب و فوقالعادهای پیرامون مسجد، چه از لحاظ تقدس مکانی و چه از نظر اهل مسجد و جماعتی که در مسجد حاضر میشوند داریم که بینظیر و قابل توجه است.
نقش مساجد در فرهنگسازی و تربیت جامعه
در واقع مسجد نقش مهمی در ساخت فرهنگ عمومی جامعه دینی دارد که در دهه های اخیر از آن غفلت شده است. رهبر انقلاب در این باره می فرمایند: «مسجد پایگاه انواع و اقسام فعالیت های اجتماعی است؛ یعنی وقتی ما مردم را گرد این محور جمع کردیم، از آن ها چه می خواهیم. یکی از چیزهایی که می خواهیم این است که به فعالیت های اجتماعی بپردازند. در جامعه اسلامی همهی آحاد وظیفه دارند، مسئولیت دارند، باید کار انجام بدهند؛ کار برای پیشرفت جامعه، کار برای امت. بنابراین اینجا محل پمپاژ فکرها و پراکندن وظایف مختلف و کشاندن مردم به کارهای گوناگون است. مسجد برای انجام فعالیت های اجتماعی و پایگاه فعالیت های اجتماعی است.
«یک مسئله دیگر در مورد مسجد عبارت است از هسته مقاومت. مقاومت وقتی گفته می شود، فورا ذهن می رود به مقاومت نظامی و امنیتی و امثال اینها. خب بله، آن هم قطعا مقاومت است، اما بالاتر از آن، مقاومت فرهنگی است. حصار فرهنگی، خاکریز فرهنگی در کشور اگر سست باشد، همهچیز از دست خواهد رفت».
مساجد بهدلیل کارکردهای مهمی چون تربیت و آموزش و رشد فضایل اخلاقی و دینی در افراد، زمینه فرهنگسازی در جامعه دینی را بهخوبی فراهم مینماید. ازاینرو میتوان مساجد را پایگاههای مهمی برای فرهنگسازی در جامعه و شکلدهندهتمدن اسلامی دانست.
مقابله با نفوذ فرهنگی دشمن با بهره گیری از قابلیت های مسجد
همچنین بهدلیل ارتباط مساجد با امور اجتماعی و سیاسی، این نهاد دینی میتواند به رشد ارزشهای انقلابی و اجتماعی کمک قابل توجهی نماید و پایگاهی برای تربیت جوانان انقلابی و مبارزه با ضدارزشهای غربی باشد. چنانکه در تاریخ تحولات انقلاب اسلامی و بعد از آن و در زمان جنگ تحمیلی، این کارکرد مساجد در به ثمر رسیدن انقلاب اسلامی و حفظ آن، از لحاظ حمایتهای مادی و معنوی، قابل توجه است. جوانان انقلابی بسیار در مساجد رشد و تربیت شدند و در انقلاب و جبهههای جنگ حضور فعال داشتند و در این زمان نیز در پستهای مهم و تأثیرگذار مشغول به فعالیت هستند. به همین دلیل، در شرایط کنونی نیز باید به این کارکرد مهم بهعنوان پایگاه مناسبی برای تربیت جوانان مؤمن و متعهد به انقلاب، اهتمام و توجه ویژهای نمود و برنامههای فرهنگی و اجرایی مناسبی در راستای مبارزه با نفوذ فکری و فرهنگی دشمن، با استفاده از ظرفیتها و قابلیتهای ارزشمند مساجد، اتخاذ نمود و از این پایگاه دینی بهره برد.
اما متاسفانه می توان گفت؛ امروزه کارکرد اجتماعی و فرهنگی مسجد مورد غفلت واقع شده و آن طور شایسته از این ظرفیت بهره گرفته نشده است این در حالی است که اگر این کارکرد در مساجد تقویت شود بسیاری از مشکلات اجتماعی و معضلات جامعه رفع خواهد شد.
غفلت ها وکج سلیقگیهایی که صورت گرفته باعث شده ما برداشتی ناقص از مسجد و مسجدی داشته باشیم و نقش و جایگاه مسجد را در بعضی موارد به حد یک نماز خانه تقلیل دهیم در حالی که بعد از کارکرد عبادی، کارکرد فرهنگی مهمترین کارکرد مسجد است.
با تأکید بر این کارکرد، مقام معظم رهبری مسجد را پایگاهی برای همه کارهای نیک میدانند و میفرمایند: «مسجد باید پایگاه انسانسازی، عمران دل و دنیا، مقابله با دشمن، بصیرتافزایی و زمینهسازی برای ایجاد تمدن اسلامی» باشد. ایشان محوریت بخشیدن به مساجد را از جمله هنرهای بزرگ امام عظیمالشأن از همان روزهای اول انقلاب اسلامی میشمارند و معتقدند مسجد «پایگاه انواع فعالیتهای اجتماعی» است و در تقویت فکری و ترغیب مردم به فعالیتهای گوناگون اجتماعی، نقش اساسی دارد. ایشان مساجد را «هسته مقاومت» و بهویژه مقاومت فرهنگی میشمارند و تذکر میدهند که «اگر حصار و خاکریز فرهنگی نباشد، همهچیز از دست میرود».
کانون های مساجد؛ مظهر بالندگی فرهنگی
پیشانی فعالیت های فرهنگی مسجد محور در جامعه در حقیقت کانون های فرهنگی هنری مساجد هستند. این کانون ها نماد همگرایی میان کارگزاران مساجد هستند و میتوانند الگوی وحدت میان سایر فعالان فرهنگی در کشور باشند. در واقع فعالیت های کانون های مساجد مظهر بالندگی فرهنگی در مساجد است و توجه ویژه به مسائل تربیتی یکی از برکات مهم این مرکز فرهنگی در مساجد خواهد بود.
ضعف محتوایی اقدامات کانون های فرهنگی و هنری مساجد
ولی متاسفانه اقدامات کانون های ما از نظر محتوای فرهنگی قوی نیست. محتوای ما قرآن و عترت است، اما در روش ضعف داریم و باید بررسی شود که این محتوای قوی را در چه قالب و روشی پیاده و در اختیار نسل جوان قرار بدهیم. همچنین یکی از مشکلاتی که در کانون های فرهنگی و هنری مساجد وجود دارد این است که ابزار تبلیغ و لازم برای اجرای برنامه های فرهنگی وجود ندارند.