خبرگزاری رضوی_ زهرا رفعتی؛ عید قربان است و جلوه گر بندگی و مسلخ عشق. عید قربان یادآور زیباترین نمونه تعبّد انسان در برابر خداوند متعال است. عید قربان، عید فداکاری، ایثار، قربانی، اخلاص و عشق است. و تمامی این واژه ها در این روز معنا پیدا کرده است.
برگزاری جشن و مراسم در این روز نورانی از سالها پیش باب بوده و از اوجب واجبات، که در هر شهری و قومیتی و ملیتی به نحوی خاص و باشکوه برگزار می شود که البته دوسالی است بخاطر شیوع ویروس کرونا انجام جشن ها و مراسمات به شکل دیگری برگزار می شود تا خللی بر سلامتی مردم وارد نشود. اما چیزی که ثابت است پایبند بودن به ماهبت این مراسمات است که در این گزارش به جمع آوری اطلاعات در خصوص برگزاری سنت های عید قربان کرده ایم.
ترکمن ها
این عید بزرگترین عید ملی و مذهبی ترکمنها به شمار میآید. اقوام ترکمن حداقل ۱۰ روز پیش از عید خود را برای به جا آوردن مراسم عید قربان آماده میکنند. آنها ۲ روز قبل از این عید را روز کُر مینامند و در این روز به نظافت فضای خانه میپردازند، همچنین یک روز پیش از عید قربان نیز میان ترکمنها به قوقون و بوی خوش معروف است و در این روز مردم به خانههای یکدیگر، نان و روغنی خوش عطر، هدیه میدهند.
کردنشینها
عید قربان به عنوان دومین عید بزرگ در مناطق کردنشین دارای جایگاه ویژهای است، مردم این مناطق این روز را با آیینها و سنتهای خاص جشن میگیرند. در واقع جشن و آیینهای این مناطق ریشه در باورهای کهن و باستانی آنها دارد. برگزاری آیین دف نوازی و جشن و شادی یکی از آیینهای خاص و ویژه این روز در کردستان است. همچنین در این مناطق، شب پیش از عید و پس از اقامه نماز عشاء، آیینهای خاصی در مسجدها برپا میشود.
همچنین در این روز، بیشتر مناطق کردنشین به زیارت اهل قبور و آرامستانها میروند. از دیگر آداب و رسوم آنها در این روز میتوان به سوراخ کردن گوش دختر بچههایی که تاکنون برای انداختن گوشواره سوراخ نشده است و بردن یک راس گوسفند سفید برای دخترانی که تازه عقد کرده اند، اشاره کرد.
ایل بختیاری
در چهارمحال و بختیاری نیز عید قربان یکی از اعیاد بزرگ مردم به شمار میرود. در این روز آنها به دید و بازدید میروند و کینهها را دور میریزند. مردم این منطقه بعد از برپایی نماز عید قربان، تکهای نبات بر دهان گوسفند گذاشته، او را سیراب کرده و سپس تکه پارچهای سبز رنگ بر پشت گوسفند میبندند و دعای قربانی را بالای سر گوسفند زمزمه و قربانی را سر میبرند. سپس گوسفند را به قطعات مساوی تقسیم کرده و آن را داخل سینی بزرگی میگذارند و میان افراد محتاج تقسیم میکنند. در این مناطق مانند مناطق کردنشین، رسم است که استخوانها و خون گوسفند را در جای تمیزی بریزند.
ترک ها
در شهرهای مختلف ناحیه آذربایجان رسم قربانی کردن بسیار پررنگ انجام میشود. عموماً رسم بر این است که اعضای یک طایفه یا یک محله، با هم جمع شده و گوسفند یا گاوی را خریداری میکنند تا آن را در روز عید، قربانی کنند آنها بخشی از قربانی را به فقرا میدهند. برنج از جمله غذاهای اصلی مردم آذربایجان در شب عید قربان است، همچنین پخت کوفته با گوشت قربانی در این روز میان ترکها مرسوم است.
بلوچ ها
مردم بلوچ عید قربان را عید بزرگ میخوانند و در مناطقی آن را نیز عید حاجیان مینامند. بر همین اساس به مدت سه روز با حضور در منازل بزرگان، سران و ریش سفیدان طوایف به جشن و شادی میپردازند. این قوم در روز عید قربان به بهترین شکل در جامعه ظاهر میشوند. زن و مرد و پیر و جوان خود را به زیباترین لباس و زیورآلات میآرایند.
آنها پس از اقامه نماز عید در صبح روز قربان، در منازل خود کار ذبح قربانی را انجام میدهند. گوشت حاصل از قربانی در بسته بندیهای مختلف برای فقرا، نیازمندان و نیز بخشی از آن برای اقوام و فامیل در نظر گرفته میشود و هر خانواده به اندازه طعام یک روز خود از آن بر میدارد.
همچنین حنابندان، صله رحم، دید و بازدید و حلالیت طلبیدن از شاخصترین آداب و رسوم آنها در این روز است. پخت کلوچه محلی از جمله آداب و برنامههای مردم بلوچستان قبل از عید سعید قربان به شمار میرود.
عید بزرگ قربان در ملت های مسلمان
در عراق نیز آداب و رسوم مختلفی برای این عید بزرگ در نظر گرفته شده است که عبارت است از زیارت بارگاه ائمه اطهار(ع)؛ سفر به شهرهای زیارتی نجف اشرف، کربلا، کاظمین و سامرا از مهمترین آداب این روز است که عراقی ها به آن پایبند هستند. آنان در عید قربان به زیارت ائمه اطهار(ع) می روند و البته توجه ویژه ای به زیارت بارگاه ملکوتی حضرت اباعبدالله الحسین(ع) دارند.
برگزاری نماز عید در مساجد و حسینیه ها
دیدار با مراجع تقلید؛ شهروندان عراقی پس از اقامه نماز عید سعید فطر به بیوت مراجع تقلید، علما و ائمه جمعه و جماعت می روند و این عید بزرگ را به آنان تبریک می گویند. مراجع تقلید و علما نیز استقبال خوبی از مردم دارند.
رفتن به منزل والدین و بستگان؛ رفتن به منزل والدین و تبریک گفتن عید به آنان از مواردی است که عراقی ها همانند سایر مسلمانان به آن توجه ویژه ای دارند. آنان همچنین به دیدار شیوخ عشایر، بستگان و دوستان خود می شتابند.
برنامه ویژه عشایر؛ برخی از عشایر عراق آداب و روسم خاصی در اعیاد اسلامی دارند که این آداب از منطقه ای به منطقه دیگر اختلاف دارد. آنها جشن های باشکوهی برگزار می کنند و فعالیت های اجتماعی مختلفی دارند.
ترکیه و جشن های چندین روزه
در کشور ترکیه مسلمانان در عید قربان با حضور در مساجد نماز جماعت اقامه میکنند و حاجیان در این روز با توجه به توان مالی و نداشتن بدهی در تعطیلات این عید که چهار روز است گوسفند، شتر و گوساله ذبح میکنند. عید قربان و عید فطر از جمله اعیاد بزرگ ملی و مذهبی ترکیه به حساب میآید و برگزاری مراسم هایی چون جشن و شادی از اعتقادات عمیق مذهبی مردم این کشور است.
چراغانی کردن و تمیز کردن خانه و خیابانها از دیگر سنت های مردم مسلمان ترکیه یک هفته قبل از عید قربان است. در روز عید قربان بزرگترها به کوچکترها هدیه میدهند و به تنگدستان کمک مالی میشود.
مراسم ویژه در اندونزی
مسلمانان کشور اندونزی به مناسبت عید قربان به همراه خانواده در مساجد حضور پیدا میکنند و پس از خواندن نماز عید قربان گاو یا گوسفندی را ذبح میکنند و با توزیع گوشت آن در میان اقوام و دوستان جشن میگیرند.
نماز عید و قربانی
در کشور قرقیزستان نیز نماز عید قربان در حالی اقامه میشود که مسلمانان از اوایل بامداد تا طلوع صبح در مساجد حضور دارند و همچون اکثر کشورهای مسلمان بعد از اقامه نماز قربانی خود را ذبح میکنند.