محدثه داوودی- به گزارش سرویس فرهنگ خبرگزاری رضوی، در منازل بسیاری از ما ایرانی ها تابلوهایی وجود داردند که گویی مامن آرامشمان هستند، گاهی که خسته ایم به آن ها نگاه می کنیم و داشته های وجودی مان در ذهن دوره می شوند؛ تابلوهایی که مظهر درهم تنیدگی فرهنگ اسلامی و ایرانی اند.
فراتر از این ها که برویم کالاهای فرهنگی را باید محصولات دیپلماسی فرهنگی دانست که در دراز مدت دیپلماسی عمومی را شکل می دهند و تاثیرگذاری را برای فضای پیرامونی افزایش می دهند و از این طریق نفوذ می کند. همچون مجسمه هایی که وقتی از کشوری به کشور دیگر ارسال می شوند، به تنهایی سفیران فرهنگی کشورهای دیگر در منازل کشور مقصد هستند. هنر اصیل ایرانی پیشینه قوی ای دارد که می تواند جایگاه خود را در بازارهای بین المللی بیابد اما متاسفانه با ورود کالاهای خارجی، با ضربات عمیق اقتصادی مواجه شده و حتی در ادامه حیات خود با مشکل مواجه شده اند.
شعار امسال تحت عنوان حمایت از کالای ایرانی، علاوه بر رونق اقتصادی کشورمان، در این دیپلماسی می تواند حمایت از فرهنگ ایرانی و اسلامی و نیز اشاعه آن در سراسر دنیا باشد.
به همین بهانه به سراغ یکی شاخه های آثار تجسمی فرهنگی و هنری رفته ایم؛ سفال گری یکی از هنرهای اصیل استان خراسان رضوی است که این روزها رو به فراموشی است، هنری که به علت عجین بودن با خاک و گل با سرشت انسان مانوس اما امروزه به گِل نشسته است.
نقش برجسته از شاخه های مجسمه سازی و آثار حجمی است. این هنر اغلب بر روی سنگ ها، دیوارهای صخره ای و دیوارهای بزرگ اجرا شده است و از روش های متداول برای دیوارنگاری است. با توجه به دشواری های اجرای نقوش برجسته بر صخره های طبیعی، همچنان آثار حجمی نقش برجسته زیادی از گذشته به یادگار مانده است که نمایان گر اراده انسانی است. امروزه تمایل به انجام نقوش برجسته جای خود را به برجسته سازی بر روی سفالینه ها داده است و انواع نقوش برجسته و طراحی شده بر روی ظروف سفالی تزئینی به دست جوانان ایرانی به زیبایی هر چه تمام تر ساخته می شود.
هادي كبيري یکی از تولید کنندگان این محصول فرهنگی و هنریست. وی متولد خرداد 1360 و اهل شهرستان فردوس است. در سال 90-91 از دانشگاه آزاد اسلامي بيرجند، رشته معماري فارغ التحصيل شده. وی از كودكي به معماري علاقه مند بوده علاوه بر این پدرش يكي از گچ‌كاران خوب آن زمان بود. او و برادرش هم همپاي پدر كار مي كردند و گچ‌بري و گچ كاري را از ايشان ياد گرفتند. او می گوید همين حرفه توانستند هزينه دانشگاه خودمش را تامين كند.
کارش را از سالهاي 88- 89 آغاز کرده و با كمك برادر و تلاش و پيگيري زياد اين كار را به ثمر رسانده. هادی کبیری می گوید: با اين كه بسياري از اساتيد و كارگاه‌ها اطلاعات خودشان را به ما نمي‌دادند با آزمون و خطا و مطالعه موفق شديم اين كار هنري را توليد كنيم. ما آثار بسيار زيبايي داريم. نقوش اسليمي، انواع شمسه‌ها، گره‌ها و گل‌ها مثل گل ختايي و... كه با خطوط معماري تلفيق شده‌اند. فقط كافيست غبار آنها را بزداييم و بازسازي كنيم.
آقای کبیری کمی عینی تر توضیح دهید، بگویید چند نفر در کارگاه شما فعالیت میکنند؟ آیا در شهرهای دیگر هم شعبه دارید؟ و اینکه در روز چند اثر تولید می کنید؟
در مجموعه با ما 7-8 نفر همكاري مي‌كنند. متاسفانه صنايع دستي و ميراث فرهنگي براي بيمه هيچ خدماتي ارائه نكرد در غیر این صورت هنرمدان بیشتری را به کارگاه اضافه می کردیم، بيمه كردن اعضاي كارگاه حداقل کمکی بود که صنایع دستی می توانست انجام دهد که از اعضاي فعال کارگاه دريغ شده است. بنده اين كارگاه را با كمك برادرم و با سختي اداره مي‌كنيم، ما وقتي از اخبار مي‌شنويم كه فلان مبلغ براي كمك به كساني كه كار توليدي مي‌كنند به صورت وام تصويب شده است برایمان سوال مي‌شود كه اين وامها كجا مي‌رود؟ ما الان هفت سال است كه كار توليد مي‌كنيم و براي تعالي فرهنگمان زحمت مي‌كشيم آن هم پيوسته ولي وامي از سوي دولت دريافت نكرده‌ايم هر چه بوده تلاش خودمان و ياري مردم عزيزمان بوده است و نه چیز دیگری.
محصولات کارگاه تولیدی ما به نام مهر‌آذين براي شهرهای زيادي ارسال مي‌شود و در شهر يزد و مشهد برخي از محصولات به صورت دائمي عرضه مي شود. اخيرا با نمایشگاه و فروشگاه دائمی عرضه آثار رضوی واقع در نبش امام خميني 62 همکاری های بسیاری شکل گرفته که باامید به خداوند تداوم یابد.
برخي از دوستان فكر مي‌كنند كه ما بايد تيراژ زيادي داشته باشيم اما كار هنري اينگونه نيست. اصولا كار هنري را نمي‌شود كاملا صنعتي كرد كه مثل دستگاه چاپ محصول هنري توليد شود، يك اثر هنري مانند كودك بايد تر و خشك شود تا به ثمر برسد كساني كه با گِل كارگرده اند مي‌دانند چقدر مشكل است؛ سركشي گل را بايد با ترفند‌‌هايي مهار كرد تا كار خوب دربيايد. براي اين كار بايد چندين علم ياد داشته باشيد. پخت اوليه گل براي لعاب در دماي 750-800 درجه و لعاب با دست و پخت دوم تا دماي 960 درجه هم مشكلات خودش را دارد كه بايد با حوصله همه مراحل را پشت سر گذراند.
با توجه به اینکه امسال سال "حمایت از تولید کالای داخلی" است برای پر رونق تر شدن فعالیت های داخلی و تولید آثار داخلی چه پیشنهاداتی دارید؟
اگر مسئولين و مردم عزيزمان همكاري كنند بسياري از آثار معماري كه امروز تصويرشان فقط روي برگه‌ي كاغذ لاي كتابهاي كتابخانه به فراموشي سپرده شده اند باري ديگر احيا خواهند شد مردم عاشق اين هنرها هستند؛ هنرهايي كه از جان برآمده و بر جان مي‌نشيند، نيازي به تبليغ نيست كافي است مردم ببينند هنرهايي كه هر بيننده‌اي را به ماورا مي‌برد هنرهايي كه پدران و مادران اين سرزمين با آن زندگي‌‌كرده اند.
فقط مسئولين بايد كمك كنند اين هنر ديده شود. مسئول كارگاه برادرم است بارها به مسئولين محترم نامه نوشته‌ايم و درخواستمان اين بوده است كه اين محصول مي‌تواند از بهترين آثار هنري اين خطه باشد و به عنوان يكي از سوغاتي‌هاي فاخر خراسان و مشهد مقدس از آن استفاده کرد اما گويا باور ندارند كه ما هم مي‌‌توانيم آثار هنري فاخر سفالي توليد كنيم و هنوز اين اتفاق نيافتاده است. ما در حال حاضر در شهرستان و مشهد مقدس کارگاه دائمی نداريم كه همه‌ي آثار ما را به گونه جدي حمايت كنند و مردم هميشه بتوانند به تمام آثار ما دسترسي داشته باشند، امكانات ما محدود است. با لطف خداوند سختی های بسیاری را برای برپا نگه داشتن این کارگاه تحمل کردیم.
برایمان بگویید از طریق صنایع دستی و میراث فرهنگی تا چه اندازه حمایت شدید؟
با توجه به اینکه هزینه برای اداره کردن این کارگاه ها بسیار است اما این دو سازمان تا امروز هیچ حمایتی از هنر ما انجام نداده اند و فقط آوازه ی کمک را شنیدیم اما با مانع‌تراشي و سنگ‌اندازي که برای ارتقا این هنر مي‌كنند عطايشان را به لقايشان مي‌بخشيم. بنده با اين كه در اين عرصه به صورت جدي فعاليت مي‌كنم نتوانستم خودم را بیمه کنم، از طرف سازمان خاصی هم بیمه نیستم. من يك سوال از مسئولين صنايع دستي مي‌كنم كه آيا واقعا تمام كساني كه بيمه‌ي صنايع دستي هستند الان كار هنري و مربوط به صنايع دستي انجام مي‌دهند؟ آيا واقعا در اين حوزه فعال هستند؟ اگر كار توليدي كنيد خودتان جواب سوال را مي گيريد كه چرا ما در توليد لنگ مي زنيم؟ چرا بسياري از كارگاه‌ها ورشكسته مي‌شوند؟ در كشور ما واسطه‌گري بازاري پر رونق است اما توليد كننده معمولا لنگان لنگان طي مسير مي‌كند.
کمی هم از وجه هنری کارتان بگویید؛ نحوه ی کار و مراحل ساخت یک تابلو نقش برجسته سفالی چیست؟
يك اثر هنري را بايد مانند یک نوزاد به آن رسیدگی کرد تا به ثمر برسد. تهيه گِل و اين كه با چه كيفيتي باشد پروژه ای زمان بر است، نقش زدن روي گِل، مواظب ترك و تاب نخوردن آن، پخت اوليه، لعاب دستي، پخت ثانويه، فرم چوبي با كيفيت و ...همه از مراحل عمده كار است.
بنده وقتي شروع به كار مي‌كنم وضو ميگيرم تا كارم با نور پيوند بخورد. در حين كار سعي مي‌كنم تلاوت قرآن گوش كنم تا با نور پيوند داشته باشد. اميدوارم اين اثاري كه خانه مردم و كشورهاي مختلف مي‌رود روزي اشياء گرانبها و عتيقه از اين خطه باشد. من مطمئنم روزي اين آثار، در دل موزه‌ها جای خود ر اباز می کند چراکه با فرهنگ و هنر اين سرزمين عجين است و با مهر و عشق ساخته و پرداخته شده است. هزينه اندكي بابت اين آثار پرداخت مي‌شود كه سال های بعد آن هزینه ارزش اولیه را ندارد اما اين آثار روز به روز با ارزش تر خواهند شد و قرنها چشمنوازي خوهند كرد.
آیا ارگان یا متولی خاصی از تولید آثار داخلی شما حمایت می کند؟ چگونه می توانند از تولید ملی حمایت کنند؟
شهردار محترم فردوس جناب آقاي مهندس حلاج مقدم مسئولي هنردوست و دلسوز و پركاراست و تنها مسئولي است در شهرمان به اين هنر توجه دارند و گاهي با خريد از اين محصول از ما حمایت می کند؛ متاسفانه خيلي از مسئولين شهر مي‌دانندكه شهرشان چنين محصولي توليد مي‌كند ولي با هر فكر و نيتي از كنارش مي‌گذرند و هيچ توجهي نمي كنند. گاهي مثل تصويري بدون شرح از اين رفتار بايد گذشت.
ما سال گذشته براي سازمان فرهنگي حرم مطهر امام رضا(ع) نامه نوشتيم و قرار شد اين محصولات را به‌نشر از ما بگيرند و در اختيار زائران عزيز قرار دهند. كارها داوري و كارشناسي شد و مورد پسند قرار گرفت ولي هيچ اقدامي براي خريد از طرف به‌نشر صورت نگرفت. با اين كه تماس هم گرفته شد ولي هيچ خبري نشد فقط شنیدیم که قابها بايد پي‌وي‌سي به همراه جعبه باشد اما مستقیما اطلاع ندادند به نظر من که با سلایق مردم آشنا هستم می دانم که مردم فقط قاب چوبي را براي اين كار دوست دارند.
سال گذشته تقريبا از نيمه سال آفرينش‌هاي هنري آستان قدس برخي از محصولات ما را در فروشگاه‌‌هاي خودشان عرضه كردند، استقبال مردم عزيز و زائران عالي بود همكاري تقريبا خوبي هم شد. اما همان گونه كه مستحضريد امسال در ابتداي سال بسياري از قيمت‌ها افزايش چشمگيري پيدا كرد، برخي از مواد اوليه دوبرابر شد. و برخي هم افزايش 15- 20 درصدي داشت، زمانی که موضوع افزايش قيمت مطرح مي‌شود به خاطر گران‌شدن مواداوليه مي‌گويند حق افزايش قيمت نداريد، خوب بي‌شك نمي‌توان ادامه داد.آیا مي توان اينگونه حمايت كرد؟
اين كه توليد كننده را تحت فشار بگذارند نوعی عدم حمایت است، هدف ما اين است كه محصولی با بهترين كيفيت با سود كم به مردم عزيزمان ارائه دهيم و كساني كه اهل فن هستند متوجه می شوند كه آثار ما از کیفیت بالایی برخوردا است از كتيبه‌اش گرفته تا قابش كه صفحه‌ي آن پيچ مي‌شود نه منگنه ولي مانع‌تراشي در اين مساله فقط چوب لاي چرخ توليد گذاشتن است نه حمايت توليد كالاي ايراني.
ما خيلي دوست داريم كه اين محصول به نام حضرت رضا(ع) متبرك شود و به عنوان محصولي فاخر اين خطه به زائران عزيز عرضه شود لذا تقاضاي ما اين است كه توليت آستان قدس رضوي مكاني دائمي را جهت عرضه اين آثار در اختيار ما قرار دهد تا بتوانيم اين محصول راعرضه كنيم. با تحت فشار قرار دادن توليد كننده چرخه توليد و فرهنگ نمي‌چرخد. شهريور سال گذشته براي نمايشگاهي كه به مدت دو هفته در باب الجواد(ع) برگزار شد دعوت شديم. بسياري از زائرين مي‌‌گفتند مكان دائمي شما كجاست؟ ولي متاسفانه دو هفته بود و در نمايشگاه بهاره امسال هم كه باب الجواد (ع) برگزار شد؛ كلا به فراموشي سپرده شديم و با اين كه خواهش كرديم امسال هم ما را دعوت كنند و لي از شهرستان ما كسي دعوت نشده بود و با اين كه تاكيد كرديم از ما دعوت نشد.
از تولیت آستان قدس رضوی درخواست دارم که نگاهي به توليد‌كنندهايي داشته باشند كه مي‌‌توانند براي نشر فرهنگ اسلامي- ايراني و رضوي گام‌‌هاي خوبي بردارند و در گوشه و كنار تلاش مي‌كنند و ديده نمي‌شوند؛ خوب است و اگر توصيه‌هاي رهبر عزيزمان به طور كامل اجرا شود بي شك ايران گلستان خواهد شد.
استقبال مردم و حمایت آنان از آثار نقش برجسته چطور است؟ آیا این محصول داخلی با کیفیت را به کشور های غربی صادر کردید ؟ استقبال آنان چگونه بوده است؟
بسيار عالي. نه تنها مردم ايران عزيزمان بلكه بسياري از توريست‌ها و زائراني كه از كشورهاي ديگر مي‌آيند اين محصول را خریداری می کنند. كشورهاي مختلف اروپايي و عربي و...از اين آثار خريده‌اند و بعدها هم تشكر كرده‌اند. بسياري از چهره‌هاي ماندگار اين عرصه نيز ضمن تبريك و تشكر به ما دلگرمي دادند و ما را تشويق كرده‌اند. مگر مي‌شود محصولي كه با روح بازي كند و با يك نگاه جان را تازه كند و سالها بتواند چشمنوازي كند مردم از آن استقبال نكنند؟
مردم دوست دارند اين كار بدون قاب يا نهايتا با قاب چوبي عرضه شود و با اجرای این طرح در قاب پي وي سي مخالف هستند. در صورتيكه بسياري از كساني كه مي‌خواهد همكاري كنند مي گويند قاب پلاستيكي و پي‌وي سي بزنيد. ولي مردم اين كار را با فرم چوبي‌خواهند.
خام فروشي هنر نيست، ما اگر كتيبه‌اي هم به كشورهاي ديگر مي فرستيم در حقيقت فرهنگمان را معرفي مي‌كنيم. ارز‌آوري هم هست ولي معرفي فرهنگ بسيار مهم‌تر است. فرهنگي كه سالها درخشيده است و بايد بدرخشد.
مردم تا چه اندازه با این هنر آشنا هستند و دلیل کم رونقی این هنر چیست؟
دليل كم رونقي حمایت نکردن مسئولان است، خوب به طور كلي مردم مي‌دانند كه اين هنر يك هنر اصيل ايراني است ولي شايد برخي ندانند كه هنر سفال با سراميك تفاوت زيادي دارد. سراميك زرق و برق دارد اما صنعتي است. خاك سراميك تركيبي از مواد مختلف است كه برخي از مواد آن هم وارداتي است. اما كارهاي سفالي مستقيما از طبيعت است. ما گِل هایی که در آثار به کار می بریم را از همدان تهيه مي‌كنيم چون آهن كمتري دارد ولي اگر نبود با خاك همين خطه هم مي‌توان آثار هنري خوبي توليد كرد. فقط كمي پتينه مي‌شود كه آن هم جذابيت خودش را دارد.
ما وقتي براي مردم عزيز توضيح مي دهيم كه اين هنر مي‌تواند سالها چشم نوازي كند و قرنها بماند استقبال مي كنند. چيزي كه هيچ وقت از ارزش نمي افتد و تازه بر ارزش ان افزوده مي شود حتي نسل هاي بعدي هم مي توانند آن را دست به دست داشته باشند.
این هنر با کدام یک از هنرهای دیگه تلفیق شده است؟ اين هنر چه ويژگي‌ها و مزيت‌‌هايي دارد؟
کتیبه های نقش برجسته سفالینه، تركيبي از عرفان گِل، رنگ‌هاي فيروزه و لاجورد و نقوش اسليمي و الهي در قابي ماندگار است که با يك نگاه، جان انسان را تازه مي‌كند.
برخی مزایای این آثار نسبت به محصولاتی که بدین منظور به مردم عرضه می شود بسیار قابل توجه است و این ویژگی ها به طور كلي عبارتند از:
استفاده از خاک طبیعت به خلاف سرامیک که مواد آن دست ساخته انسان است و کششی همچون گل رس طبیعی را برای بیننده ندارد.
بهره گیری از نقوش اسلامی و اسلیمی و رنگ های آرام بخش مثل لاجورد و فیروزه که احساس لطیفی را در جان انسان به ارمغان می گذارد.
خستگی نداشتن و دل زده نشدن به خلاف مواد پلاستیکی و رزین که در اطراف حرم به وفور یافت می شود و اگر چه زرق و برق اولیه دارند ولی مواد آن یا پلاستیکی و مواد صنعتی مضر و یا مثل سرامیک دست ساخته انسان است و بعد از مدتی از چشم خواهد افتاد.
ترویج فرهنگ ناب اسلامی- ایرانی و فقره ها و کلمات قصار، اسماء الهی و اهل بیت (ع) که در این هياهو، تلنگري است تا جان آدمی را لَختي آرام بخشد.
ترویج فرهنگ رضوی و ارسال سوغاتی فاخر از مشهد الرضا به سراسر ایران و سایر کشورهای جهان.
قرن ها ماندگاری و لذت بردن بیننده از این ترکیب های معنوی و عرفانی و یادآور خاطرات سفر به مشهد مقدس.
با ارزش شدن کتیبه ها با گذشت زمان.
دارا بودن نشان ملی آثار هنری مهرآذین.
برخورداری از جایگاه ویژه و ارزش هنری در میان هنرمندان و تشکر و قدردانی اساتید هنر بویژه استاد حسین زبرشدی، چهره ماندگار در عرصه معماری سنتی کشور.
دریافت صفحه با کد QR