خبرگزاری رضوی 31 خرداد 1400 ساعت 7:33 https://www.razavi.news/fa/interview/73348/معرفی-میراث-رضوی-جهان-اسلام-نیازمند-تلاش-مضاعف-ضرورت-روابط-علمی-عراق-ایران -------------------------------------------------- پژوهشگر میراث اسلامی حوزه نجف اشرف در گفتگو با رضوی عنوان کرد: عنوان : معرفی میراث رضوی در جهان اسلام نیازمند تلاش مضاعف/ ضرورت روابط علمی عراق و ایران -------------------------------------------------- نجف - پژوهشگر میراث اسلامی در حوزه علمیه نجف اشرف گفت: میراث رضوی سهم برجسته ای در میان آثار برجای مانده از تمدن اسلامی دارد. متن : خبرگزاری رضوی. بهمن دهستانی. امام رضا علیه السلام را عالم آل محمد(ص) نامیده اند چرا که علم و دانش افزایی و معرفتگرایی و خردورزی وجه برجسته شخصیت آن امام همام بوده است و احادیث برجای مانده از آن حضرت، سهم ویژه ای در مکتب امامت و اهل بیت(ع) دارد. در سال های گذشته حوزه های شیعه فعالیت ها و توجه زیادی را به احیای آثار علمی بر جای مانده از ائمه اطهار علیهم السلام و دانشمندان امامیه در تمدن اسلامی کرده اند. به مناسبت دهه کرامت در رابطه با میراث رضوی توانستیم با جناب حجة الاسلام الشیخ جعفر الاسلامي از پژوهشگران برجسته میراث اسلامی در حوزه علمیه نجف اشرف گفتگو کنیم. در ابتدا محبت نموده، توضیحاتی درباره وضعیت میراث پژوهی در حوزه نجف و عراق برای مخاطبان ما ارائه فرمایید؟ درباره وضعیت تراث و تحقیقات تراثی در عراق باید گفت که پس از سقوط صدام و شروع فعالیتهای علمی حوزه علمیه نجف یکی از مهمترین کارهایی که در فضای علمی شیعه انجام شد اقدام به احیاء نسخ خطی چه در زمینه نگهداری، چه  فهرست­نویسی و چه در زمینه تحقیق نسخ خطی بود. این حرکت علمی، از مهمترین کارهایی می­باشد که با مشارکت محقّقان عرب و غیر عرب وخصوصا ایرانیان در این دو دهه انجام شده خوب می دانیم که پیش از سقوط صدام در مکتبه ها و بیوتات علمی عراق چندین هزار نسخه خطی نگهداری می شده که گاهی به خاطر عدم امکانات و گاهی به خاطر ظلم و ستم هایی که در حق شیعیان بوده این نسخ مورد خدشه و خرابی و یا حتی امحاء قرار می گرفت، بنابراین توجه به نسخ خطی یکی از اولویتها قرار گرفت. در این دو دهه مراکزی که دارای نسخه بودند مانند:مکتبة آيت الله سید محسن حکیم، مؤسسة کاشف الغطاء، مکتبة کاشف الغطاء، مکتبة علامه امینی، مکتبة العتبة العلوية و... جهشی بی نظیر در زمینه ارائه نسخ خطی خود داشتند و با بروز این مؤسّسات روح علمیِ فوق العاده­ای به تحقیقات تراثی دمیده شد. در این زمینه عتبات مقدّسه عباسیه و حسینیه دست به افتتاح مراکز مختلف و تخصصی پیرامون تراث زدند و وظیفه هر کدام از این مراکز به احیاء تراث حوزه خود بود، مانند مرکز تراث کربلاء، مرکز تراث الحلّة، مرکز تراث الجنوب مرکز الشيخ الطوسي للدراسات والتحقيق مرکز الإمام الحسن المجتبی عليه السلام و... همچنین مجلات مختلفی با عناوین تراثی نیز مشغول به کار شدند، مانند مجله مخطوطاتنا، مجله تراث کربلاء، مجله الخزانة و... عتبات مقدّسه علویه، کاظمیة و عسکریه را نیز باید به حسب فعالیت ها پس از دو عتبه مذکور به شمار آورد که فعالیّت های مهم و خوبی را به سرانجام رسانده ­اند. در این سالها زمینه همکاری میان محقّقان ایرانی و عراقی نیز به صورت بسیار خوبی فراهم شد. همانطور که می­دانیم فعالیت­های تراثی بعد از پیروزی انقلاب اسلامی با پیشرفت فوق العاده همراه شد و خصوصا دهه هفتاد و هشتاد فعالیتهای مراکزی مانند بنیاد پژوهشهای آستان قدس رضوی، دفتر تبليغات حوزه علمیه قم ، کتابخانه مجلس شورای اسلامی، مؤسسه کتابشناسی شیعه، مؤسسة الإمام المهدي، مؤسسة البعثة و ... هم تحقیقات مهم و بی نظیری و هم محقّقان برجسته­ای را به دنیای تراث عرضه کرد. به همین خاطر ارتباط علمی میان ایران و عراق در زمینه تراث یکی از ارتباطات بسیار وثیق وعمیقی بود که نتیجه آن تحقیق ده ها و بلکه صدها کتاب در این سالها بوده است. نکته دیگری که بسیار حائز اهمیت است ارشادات مراجع عظام تقلید و اهتمام ایشان به مسئله تراث است که اگر این نبود قطعا جایگاهی که امروزه برای تراث­پژوهی شیعه در ایران و در عراق هست، متصوّر نبود. مقام معظّم رهبری (أدام الله ظلّه) در ایران و حضرت آية الله العظمی سیستانی (زيد عزّه) در عراق و حمایتها و ارشادات ایشان انصافا باعث پیشرفت و دلگرمی محققین ومؤسسات بوده است. عنایت مقام معظم رهبری به این موضوع را می توانید در فهرست نسخه های اهدائی ایشان به کتابخانه آستان قدس رضوی، حمایتهای بی نظیر ایشان از کتابخانه آیت الله مرعشی، پی گیری و توجه به تراث شیعه در اقصی نقاط جهان اسلام و نمونه ­های دیگر که مجال ذکر آن در این جا نیست، ببینید. مؤسّسة آل البیت به مدیریت جناب حجت الاسلام والمسلمین سید جواد شهرستانی (نماینده آیت الله العظمی سیستانی زید عزّه) که در قم و شعبه­ های متعدد آن در شهرهای مشهد و نجف اشرف فعالیت دارند، موجب برکات فراوانی بوده که امروزه دانشوران حوزه و دانشگاه به خوبی به اهمّیّت آن واقفند. مجلّه دراسات علمیّة که زیر نظر دفتر آیت الله العظمی سیستانی در نجف اشرف مشغول به کار است تا بحال علاوه بر شماره ­های متعدّد که منتشر کرده اقدام به تحقیق کتب متعدّد فقهی کرده که محققین آرزوی دیدن آن کتب را داشتند و تا پیش از این اقدامات تنها نام آنها را در کتب تراجم و شرح حال می دیدند. این ها تنها نمونه­ هایی از توجه و حمایتهای زعمای شیعه در این عصر است که باید گفت اگر نبود چنین پیشرفتی را برای جامعه علمی شیعه شاهد نبودیم. جایگاه میراث رضوی اعم از احادیث یا مکتوبات اصحاب امام رضا ع را در تراث امامیه چگونه ارزیابی می کنید؟ و اینها چقدر جای پردازش دارد؟ کنگره­ هایی که با عنوان کنگره جهانی حضرت رضا علیه السلام توسط آستان قدس رضوی در سالهای متمادی برگزار شده دارای آثار با ارزشی پیرامون تراث رضوی علیه السلام بوده که پیشنهاد می شود محوریت کنگره­های پیرامون حضرت رضا علیه السلام با موضوعات تخصصی و جزئی تر باشد. در اینجا نکته ای که می خواهم عرض کنم آن است که مجموعه بزرگ کتابخانه و موزه و مرکز اسناد آستان قدس رضوی تا بحال آنچنان که شایسته بوده مورد توجه قرار نگرفته است. می دانیم که قدیمی ترین بخش فهرست نویسی و مهمترین کتابخانه ایران از لحاظ نفاستِ نسخ خطی کتابخانه آستان قدس رضوی است که با محوریت حضرت رضا علیه السلام طی دهه ها و قرن های مختلف مجموعه بی نظیری را شکل داده. بنیاد پژوهشهای آستان قدس رضوی در دهه هفتاد و هشتاد از پیشروان مباحث تراث در جهان تشیّع بوده اما ظاهرا بخاطر عدم اهتمام لازم در این امر امروزه این بنیاد را مانند سابق نمی بینیم واین موجب تأسّف است. خب میدانید که عدم مراجعه به تراث و نسخ خطی در خیلی از موضوعات گمانِ صفر پژوهی و عدم پیشینه تحقیقِ صحیح برای آن تحقیق می­رود و باید گفت تاریخ علم شیعه نیز بر اساس احیاء نسخه ­های خطی رنگ دیگری می گیرد. پیشنهاد این کمترین به این مجموعه گرانقدر که سابقه ­ای درخشان در زمینه تحقیق تراث دارد، اعتناء به موضوع تحقیق و اهتمام به محقّقین و استفاده حداکثری از نیروهای متخصّص است که این مهم نیز تنها با نگاه مدیریتی تحقّق پیدا می­کند. به نظر این کمترین بنیاد پژوهشها می تواند با گزینش نسخه های نفیس، مهمترین تراثی که در کتابخانه آستان قدس است را در موضوعات مختلف مورد تحقیق و تصحیح قرار دهد و منتظر تألیف و یا تحقیقات خارجی نباشد. هم اکنون شاید تنها کتابخانه ای که فهرست نسخه­ های خود را بر اساس موضوع منتشر می کند کتابخانه آستان قدس باشد و تا کنون مجلدات مختلفی در زمینه های متعدّد ارائه شده بنابراین چنین گزینشی به صورت راحتی می تواند تحقق پیدا کند. تنها اهتمام و اعتنائی مجدّانه از سطح مدیریت نسبت به این موضوع می تواند راهگشا باشد. همکاری و تبادل علمی میان حوزه ها و مراکز و عتبات ایران و عراق را چقدر ضروری می دانید و چه بابسته ها و پیشنهاداتی در این رابطه دارید؟ همکاری و ارتباط میان حوزه های علمیه در عراق و ایران به سابقه ای دیرین بر می­گردد وامروزه هم کما فی السابق این رابطه را می بینیم. مهمترین نکته ای که طلاب پژوهشگر و فاضل باید بدان تو جه داشته باشند این است که زبانِ اوّل در جهان اسلام زبان عربی است و بسیاری از آثار علمیِ مهم به خاطر فارسی بودن و ترجمه نشدنش  به زبان عربی در دسترس طلاب و متفکران عرب زبان قرار نمی گیرد. این خلأ در فضای علمی نجف اشرف داشته به صورت کامل حس می شود و نویسندگان و محقّقان عراقی و عرب  حسرت زیادی از عدم ارتباط با آثار فارسی دارند. از طرفی مخاطبین حوزه علوم اسلامی معمولا با هر ملیتی به زبان عربی آشنا هستند؛ امروزه  مجلات متعدّد در عراق در کشورهای مختلف عربی و غیر عربی عرضه میگردد و همچنین انتشارات مراکز گوناگون عتبات نیز راه به کشورهای مختلف پیدا کرده است. در عراق هم این مراکز و مجلات پذيرای آثار علمی و در موارد متعدّد حتی وارد گفتگوهایی برای انجام پروژه ­های تحقیقاتی با برخی از مؤسسات و یا محقّقان ایرانی شده ­اند. متأسّفانه در مواردی بخاطر عدم آشنایی کامل از حوزه ایران و متخصّصین حوزه ایران ارتباط از هر دو سمت به حلقه ای مفقوده بدل شده است. بنابراین پیشنهاد اکید این کمترین به طلاب و پژوهشگران ایرانی آن است که تا حد امکان پژوهش های خود را با زبان عربی عرضه نمایند. خود همین مطلب موجب ارتباط گسترده میان فضای علمی عراق و ایران است. با ملاحظه نکات مذکور ضرورت ارتباط با مراکز علمی عراق برای بسیاری آشکار می­ شود. پیشنهاد دیگری که در این زمینه دارم استعداد یابی طلاب و معرفی آنها از طرف مراکز حوزه است که البته این کار آرزوی چندین ساله این کمترین است که برکات فراوان این کار چه برای انجام پروژه های بین المللی و چه برای انجام پروژه های داخلی بر هیچ کس پوشیده نیست.