احیاگر غدیر، مصلح فکر و عقیده جهان اسلام

خبرگزاری رضوی- بهمن دهستانی؛ دوازدهم تیرماه روز بزرگداشت علامه امینی در تقویم رسمی نام گرفته است تا یادآور منزلت این شخصیت بزرگ و اثر سترگ او یعنی کتاب الغدیر باشد.
عبدالحسین امینی معروف به علامه امینی زاده ۱۲۸۱ شمسی در سراب آذربایجان شرقی و درگذشته ۱۲ تیر ۱۳۴۹ در تهران و مدفون در نجف اشرف است. او علاوه بر آنکه یک فقیه و متکلم و محدث و مورخ برجسته در میان علمای بزرگ شیعه بود؛ احیاء کننده مباحث امامت در قرن چهاردهم هجری قمری به شمار می رود.
علامه امینی از ٢٢ سالگی برای تحصیل علوم اسلامی به نجف رفت و از بزرگان و استوانه های علم و عمل آن زمان یعنی سید ابوالحسن اصفهانی، میرزا محمدحسین نایینی، محمدحسین غروی اصفهانی و شیخ عبدالکریم حائری یزدی، اجازه اجتهاد دریافت كرد.
اثر نامدار او موسوعة یا دائرةالمعارف یازده جلدی «الغدیر» در رأس تألیفات امینی و حاصل زحمات ۴۰ ساله اوست. امینی برای تدوین این کتاب به کتابخانه‌های کشورهای مختلف از جمله عراق، هندوستان، پاکستان، مغرب، مصر مسافرت کرد. او با کار پیگیر شبانه‌روزی در کتابخانه‌های بزرگ جهان اسلام آن را به‌سرانجام رسانید. وی در نگارش این اثر چنان‌که خود گفته ده‌هزار جلد کتاب را بدقت مطالعه و استنساخ، و به صدهزار رساله مراجعه مکرر کرده‌است. او در این باره می‌گوید: «من برای نوشتن الغدیر، ۱۰٬۰۰۰ کتاب را از بای بسم الله تا تای تمت خوانده‌ام و به ۱۰۰٬۰۰۰ کتاب مراجعه مکرر داشتم».
از جمله شهرهایی که وی با این هدف به آن‌ها سفر کرد، می‌توان حیدرآباد، دکن، علیگره، لکنهو، کانپور، جلالی در هند؛ قاهره رامپور، فوعه، معرفه در مصر و حلب، نبل و دمشق در سوریه را برشمرد.
از این منظر تلاش او یادآور زحمات اسطوره های حدیث و فقه شیعه همچون شیخ کلینی است که برای استوار ساختن مبانی مکتب اهل بیت(ع) به اقطار جهان اسلام سفر نمود تا آثار برجای مانده از ائمه اطهار(ع) را گردآورد. خاطرات متنوعی از سیر و سلوک علمی علامه امینی نقل شده است؛ از بی توجهی او به آب و هوای هند بعد از هفته ها سکونت در کتابخانه های آن دیار تا محبوس ماندن در کتابخانه های عراق. گویند در کتابخانه‌ یکى از شهرهاى عراق به مطالعه مى پرداخت، چون این کتابخانه در هر شبانه روز تنها چهار ساعت بیشتر باز نبود علامه امینى هم نمى توانست بیش از چهار روز در آن شهر بماند، با توافقى که میان وى و رئیس کتابخانه برقرار شده بود، علامه امینى هر روز به هنگام ظهر یعنى ساعت تعطیل کتابخانه وارد آنجا مى شد، کتابدار، در را به روى او مى بست تا روز بعد ساعت ۸ صبح که در را به رویش مى گشود. در نتیجه او روزى ۲۰ ساعت در این کتابخانه کار مى کرد و با لقمه نانى که همراه داشت و جرعه آبى که کتابدار در اختیارش مى گذاشت، توانست از میان چهار هزار نسخه‌ى خطى موجود در آن کتابخانه، مأخذ دلخواه خود را بیابد. این نمونه ها از همت والای علامه امینی از وی شخصیتی اسطوره ای در دلدادگی به مقام امیر مؤمنان و صبر در مسیر رفع مظلومیت از او ساخته است.
سید ابوالحسن اصفهانی مرجع بزرگ تقلید آن دوره در تقریظ و مقدمه خود بر کتاب شهداء الفضیلة درباره عالمان شهید شیعه، علامه امینی را پرچمدار دانش، ادب و قهرمان جنبش فکری اسلامی دانسته است. محمدسعید دحدوح، از عالمان اهل سنت ساکن حلب، در بخشی از نامه‌اش به علامه امینی، او را وارث راستین روش و اخلاق آل محمد(ص) معرفی کرده است.
به سختی می توان درباره ابعاد شخصیت و فکر و آثار علامه امینی در حجمی اندک سخن گفت مگر آنکه تنها برخی نقاط برجسته و مشهور از حیات او را مرور کرد اما جهاد علمی و عملی احیاگر غدیر آموزه های تعیین کننده ای بر اندیشه شیعی و حتی حیات اجتماعی پیروان اهل بیت(ع) داشته است. غیرت و همت علامه امینی در مسیر دفاع از ولایت نخستین عنصر الهام بخش زندگانی او است اما این غیرت برآمده از عقل بارور و شکوفای متکی بر اجتهاد و شیفته علم و تحقیق بوده است.
شاید یکی از بزرگترین درس های علامه امینی برای نسل مؤمن و ولایت خواه امروز غیرت برآمده از علم و تعصب متکی بر آگاهی وسیع و عمیق است.
بی تردید اگر الغدیر علامه امینی از تراز علمی پایین و روشمندی بیگانه از فضای اندیشمندان اهل سنت جهان اسلام قرار داشت هیچگاه مورد توجه محافل دینی قرار نمی گرفت. مفاهمه ای که علامه امینی با تبیین یک عقیده خالص شیعی و از رهگذر آن با دیگر مذاهب اسلامی ایجاد نمود از نمونه های کم نظیر دوران معاصر است.
متأسفانه برداشت های غیرصحیحی از سیره علمی و عملی علامه امینی در مواجهه با دیگر مذاهب در طول سالیان اخیر رواج یافته است که تلاش دارد شخصیت جهان اسلامی او را تبدیل به یک شخصیت فرقه ای نماید در حالی که نگاه وسیع او از دقت های فراوانی در تعامل با عقاید دیگر مسلمانان برخوردار است که بدون تحصیل علم و اجتهاد و فقاهت و مطالعات گسترده قابل دستیابی نیست.