خبرگزاری رضوی. بهمن دهستانی. در میان شیعیان، هشتمین امام اهل بیت(ع) عالم آل محمد(ص) لقب یافته است و این مفهوم برجستگی علم در سیره و آموزه های امام رضا(ع) را نشان می دهد.
اسلام دین دانایی و آگاهی است و در کتاب مقدس قرآن بارها انسان ها به تفکر و تعقل دعوت شده اند و از آنان خواسته شده است تا از ظن و گمان پیروی نکرده و به علم صحیح و قطعی پای بند باشند.
در نزد ملت ها یکی از ارزش های والا و همیشه پایدار در تمامی ادوار تاریخ، علم و دانایی بوده است و تمامی ملل علوم و دانشمندان را گرامی داشته و ستایش می کنند و بر سر عالم شدن و دستیابی به آخرین دانش ها رقابت می کنند.
علم از ارزش های همیشگی بشر بوده است و این اعتقاد به فطرت آگاهی جو و اراده آگاهی بخش انسان ها باز می گردد. عقل آدمی به عنوان یک ودیعه و حجت الهی آنان را به آموختن فرامی خواند و انبیاء در مقام حجت های بیرونی مسئولیت بارورساختن عقول مردمان را بر عهده دارند.
امیرمؤمنان یکی از دلایل بعثت انبیاء را برآوردن عقل های پوشانده و خاموش آدمیان ذکر می کنند و نظام امامت در اسلام برای هدایت انسان ها و جوامع و خالی نماندن زندگی نسل ها از دلایل محکم و راه روشن سعادت در دنیا و آخرت برپا گشته است.
منابع معتبر اسلام شیعی عموما با کتاب عقل و سپس علم و بعد توحید آغاز می شود که نشانگر منزلت والای عقل و علم در سرنوشت انسان و اسلام است.
امام رضا(ع) در مناظره و گفتگو با عمران صابی از متکلمان خراسان می فرماید: «ای عمران درباره آنچه پرسیدی درست بیاندیش زیرا که این از دشوارترین سؤال هایی است که برای اشخاص مطرح می شود و پریشان اندیشان بی دانش آن را درک نمی کنند اما خرمندان منصف از فهم آن عاجز نیستند ...».
امام رضا(ع) متکلم بزرگ خراسان در آن زمان را به ژرف اندیشی و دانایی فرامی خواند و هر گونه سطحی نگری را نادرست می شمارد. همچنین آن حضرت در عبارت دیگری از سخنان خود به عمران صابی بار دیگر او را با تعمق دعوت می کند تا اساس و پایه ای باشد برای دانسته ها و پرسش های دیگر.
در کتاب شریف عیون اخبارالرضا آمده است که امام رضا(ع) به عمران صابی می فرماید: « ای عمران ... در آنچه گفتم نیک بیاندیش و هرچه را درست دانستی معیار گفتگو قرار داده.
راهبرد قرآن در گفتگو با دیگر مکاتب، جدال أحسن تعیین شده که مبتنی بر فرصت دهی به علم و حمایت از تفکر آزاد است و از این منظر اسلام اهل بیت(ع)متکی بر اصول قرآنی و سیره ائمه اطهار از آزادگی علمی ممتازی در برخورد با افکار مخالف و پرسشگران بهره مند است که آن را به ارزشی پایدار برای تمام دوران ها تبدیل کرده است.
مرجعیت علمی اهل بیت(ع) به مثابه یک عنصر مشترک در میان مذاهب اسلامی از بنیان های حیات جهان اسلام است که دانایی را برای تمامی امت اسلام تضمین کرده است و از این رسول خدا(ص) آن را ستون و ثقل اسلام در کنار قرآن قرار دادند.
واقعیت های تاریخی نشان می دهد قرآن و عترت عوامل اصلی گسترش علم و علم آموزی در تمدن اسلامی بوده اند و پیشتازی مسلمانان به عنوان تمدن برتر و مسلط در بخش بزرگی از جهان تنها با گذشت یک قرن از رحلت نبی مکرم(ص) مرهون دانش بنیان بودن تمدن نبوی و تعالیم علوی و رضوی است.
روایت معروف پیوستن پیامبر به گروه مباحثه کنندگان علم در مسجد به جای رفتن به نزد عبادت کنندگان، خط اصلی تربیت ایمانی و عقلانی انسان مسلمان را آشکار می سازد. زیرساخت محکم علمی تفکر و منطق اسلام همچنان به برکت مجاهدت های اهل بیت رسول خدا(ص) در دسترس ما قرار دارد و امام رضا(ع) از برجسته ترین شخصیت های عالم اسلام در جهش معرفتی و علمی مسلمانان به شمار می روند.
دوران حیات امام رضا(ع) در خراسان به علت شکل گیری نهضت ترجمه و برآمدن فرقه های انحرافی، دوره ای خاص در تاریخ اسلام است بگونه ای که مواجهه آن حضرت با جریان ها و شخصیت های علمی، زمینه ساز پیدایی بسیاری از مفاهیم فلسفی گردید. بنابراین این سؤال مطرح است که در روایات امام رضا (ع) چه نوع مفاهیم و آموزه های فلسفی وجود دارد؟ از بررسی اجمالی این روایات، وجود آموزه های فلسفی الهیات بالمعنی الاعم و بالمعنی الاخص به چشم می خورد که بر مهمترین مکاتب فلسفی تأثیرگذار بوده است.
رشد مطالعات فلسفی و افزایش بررسی های تطبیقی سرشار بودن آموزه های رضوی را در حکمت و فلسفه آشکار ساخته است. دانش فلسفه یک علم جهانی است و در میان تمامی ملل فلاسفه و فکر فلسفی معتبر شمرده می شود.
چنین مفاهیمی در تعالیم رضوی است که یک گفتمان قابل ترجمان برای دیگر جوامع فراهم ساخته است و ضروری است تا در گفتگو و تبادل با صاحبنظران و اندیشمندان ادیان و مذاهب مورد اتکاء و استناد قرار گیرد.