خبرگزاری رضوی بررسی کرد:
مناظرات هفت گانه رضوی؛ بنیان معرفتی برای گفتگوی ادیان و مذاهب
خبرگزاری رضوی. بهمن دهستانی. اوایل پیروزی انقلاب اسلامی و در نخستین سال های دهه 60 آستان قدس رضوی کنگره ای علمی با نام کنگره جهانی حضرت امام رضا علیه السلام برپا نمود تا با نگاه و افق بلند برآمده از نهضت اسلامی مردم ایران و رهبری کبیر انقلاب به احیاء علوم و معارف رضوی در گستره ملی و بین المللی بپردازد.
این کنگره از قوی ترین گردهمآیی های علماء و اندیشمندان داخلی و خارجی حول محور امام رضا علیه السلام بود که توانست آثار و تحقیقات غنی و ماندگاری را به کتابخانه های جهان اسلام عرضه نماید.
شک نیست که زندگی امام علی بن موسی الرضا علیه السلام ابعاد مختلفی دارد که یکی از بخش های مهم آن، بُعد فرهنگی و علمی و پاسداری از حریم عقاید اسلامی و هدایت انسان ها در برابر امواج سهمگین مکاتب و فرقه های مختلف در عصر آن حضرت است.
یکی از آثار ارزنده ارائه شده به کنگره جهانی امام رضا(ع)، کتاب «مناظرات تاریخی امام رضا علیه السلام با پیروان مذاهب و مکاتب دیگر» به قلم فقیه عالیقدر آیت الله مکارم شیرازی از مراجع تقلید است و از منابع قابل اتکاء در بررسی مناظرات رضوی است که فصل مهمی در سیره حضرت ثامن الحجج(ع) به شمار می رود.
گرچه مناظرات امام علی به موسی الرضا(ع) فراوان است ولی از میان آن ها مناظرات هفته گانه زیر برجستگی خاصی دارد.
شرح هر یک از آن ها توسط مؤلف محترم در هفته فصل طبق آن چه عالم بزرگوار مرحوم شیخ صدوق در کتاب عیون اخبار الرضا آورده و مرحوم مجلسی نیز در جلد 49 بحار الأنوار از کتاب عیون نقل کرده و در کتاب مسند الإمام الرضا جلد 2 نیز آمده، بیان گردیده است.
فهرست مناظرات هفته گانه رضوی به شرح زیر است: 1. مناظره با جاثلیق 2. مناظره با رأس الجالوت 3. مناظره با هربز اکبر 4. مناظره با عمران صابی. این چهار مناظره در یک مجلس و با حضور مأمون و جمعی از دانشمندان و رجال خراسان صورت گرفت. 5. مناظره با سلیمان مروزی که مستقلا در یک مجلس با حضور مأمون و اطرافیانش صورت گرفت. 6. مناظره با علی بن محمد جهم که ناصبی و دشمن اهل بیت(ع) بود.
7. مناظره با ارباب مذاهب مختلف در بصره.
هر یک از این مناظرات دارای محتوای عمیق و پر الهامی است که حتی امروز هم با گذشت حدود 1200 سال از تاریخ آن راه گشا و روشنگر و بسیار آموزنده و پربار است. چه از نظر محتوا و یا از نظر فن مناظره و شیوه و روش ورود و خروج از بحث ها.
نویسنده بزرگوار کتاب تأکید می دارد مناظرات امام رضا(ع) مسئله ای تاریخی و متعلق به گذشته نیست بلکه از نظر پاسداری از حریم اسلام و خط مکتب، سرمشق پراهمیت بسیار جامعی برای امروز و هر زمان دیگر است.
با آنکه وسایل ارتباط جمعی در آن دوران نبوده اما حضرت رضا(ع) با استفاده از مناظره به عنوان یکی از ابزارهای ارتباط جمعی در آن عصر، علوم و معارف متنوعی را عرضه کرده اند.
به تعبیر مؤلف کتاب کیفیت برخورد امام رضا(ع) با پیروان مکاتب و ادیان مختلف نیز از جهات متعددی برای ما درس آموز و الهام بخش است از جمله آنکه برخورد اسلام با پیروان ادیان و مذاهب دیگر قبل از هر چیز باید منطقی باشد و آنان تا جنگ را بر مسلمانان تحمیل نکرده اند نباید دست به اسلحه برند و از منطق و استدلال دینی و اخلاق مدار چشم بپوشند.
حضرت آیت الله مکارم شیرازی در بخشی از این کتاب تصریح می کنند: اسلام در گذشته از طریق تبلیغ و منطق پیش رفته است و در آینده نیز چنین خواهد بود. قدرت منطق اسلام به قدری است که از منطق مکتب های دیگر ابدا واهمه و هراسی ندارد و به همین دلیل در تاریخ اسلام به همه آن ها مجال کافی داده شده تا عقاید خود را نشر دهند و از گفتگو با رهبران مذاهب و ادیان استقبال شده است. در این رابطه ائمه اهل بیت(ع) پیشگام بوده اند چرا که از ناحیه پروردگار به عنوان سرچشمه علوم وحیانی تعیین گردیده اند.
نویسنده کتاب در بخش نکات و آموزه های قابل برداشت از تعالیم امام رضا(ع) و سیره آن حضرت در مناظرات می نویسند: علمای اسلام در هر زمان باید از تمام مکاتب و مذاهب با خبر باشند و باید بتوانند با منطق خود آن ها با آنان سخن بگویند و برتری آیین اسلام را بر هر مکتب دیگری اثبات کنند. بنابراین بحث و گفتگو درباره تمام مکتب ها بدون استثناء باید در متن دروس حوزه های علمیه باشد.
در میان علمای اسلام باید کسانی باشند که با زبان های زنده دنیا آشنایی داشته باشند و بتوانند به هنگام لزوم بدون وساطت مترجمان با اهل زبان های دیگر سخن بگویند.
دانشمندان اسلام باید از وسایل ارتباط جمعی نوین در جهان حداکثر بهره گیری را داشته باشند و صدای اسلام و تعلیمات قرآن و رسول خدا(ص) و اهل بیت(ع) را به گوش همه جهانیان برسانند.
این موارد قسمتی از درس ها و الهاماتی است که از برنامه مناظرات امام رضا(ع) می توان گرفت.
کتاب ارزنده «مناظرات تاریخی امام رضا علیه السلام با پیروان مذاهب و مکاتب دیگر» قبل از بیان و شرح مناظرات هفت گانه رضوی به بیان شرایط تاریخی عصر رضوی و دلایل مأمون عباسی برای برپایی مناظرات پرداخته است.
این کتاب با وجود گردآوری و تألیف و شرح توسط یک فقیه و دانشمند برجسته اسلامی از حجم کم و قلم روان بهره مند است و همزمان برای نخبگان و عموم تحصیلکردگان قابل استفاده شده است.
انتخاب مناظرات محوری امام رضا(ع) در این کتاب آن را به منبعی تنظیم یافته برای مطالعات رضوی تبدیل کرده است چرا که مسئله گفتگوهای بین ادیان و مذاهب که از ضرورت های امروز جهان اسلام نیز به شمار می رود قبل از هر اقدام نیازمند بنیان های معرفتی برای نتیجه بخش بودن و کاهش بحران های جوامع اسلامی است. این در حالی است که مناسبات جهان اسلام و تشیع با جهان مسیحی و یهودی نیز از چالش های متعددی رنج می برد و نیازمند برون رفت است. از این رو مناظرات رضوی بنیان معرفتی سرشار و الهام بخشی در این عرضه خواهد بود.
این کنگره از قوی ترین گردهمآیی های علماء و اندیشمندان داخلی و خارجی حول محور امام رضا علیه السلام بود که توانست آثار و تحقیقات غنی و ماندگاری را به کتابخانه های جهان اسلام عرضه نماید.
شک نیست که زندگی امام علی بن موسی الرضا علیه السلام ابعاد مختلفی دارد که یکی از بخش های مهم آن، بُعد فرهنگی و علمی و پاسداری از حریم عقاید اسلامی و هدایت انسان ها در برابر امواج سهمگین مکاتب و فرقه های مختلف در عصر آن حضرت است.
یکی از آثار ارزنده ارائه شده به کنگره جهانی امام رضا(ع)، کتاب «مناظرات تاریخی امام رضا علیه السلام با پیروان مذاهب و مکاتب دیگر» به قلم فقیه عالیقدر آیت الله مکارم شیرازی از مراجع تقلید است و از منابع قابل اتکاء در بررسی مناظرات رضوی است که فصل مهمی در سیره حضرت ثامن الحجج(ع) به شمار می رود.
گرچه مناظرات امام علی به موسی الرضا(ع) فراوان است ولی از میان آن ها مناظرات هفته گانه زیر برجستگی خاصی دارد.
شرح هر یک از آن ها توسط مؤلف محترم در هفته فصل طبق آن چه عالم بزرگوار مرحوم شیخ صدوق در کتاب عیون اخبار الرضا آورده و مرحوم مجلسی نیز در جلد 49 بحار الأنوار از کتاب عیون نقل کرده و در کتاب مسند الإمام الرضا جلد 2 نیز آمده، بیان گردیده است.
فهرست مناظرات هفته گانه رضوی به شرح زیر است: 1. مناظره با جاثلیق 2. مناظره با رأس الجالوت 3. مناظره با هربز اکبر 4. مناظره با عمران صابی. این چهار مناظره در یک مجلس و با حضور مأمون و جمعی از دانشمندان و رجال خراسان صورت گرفت. 5. مناظره با سلیمان
7. مناظره با ارباب مذاهب مختلف در بصره.
هر یک از این مناظرات دارای محتوای عمیق و پر الهامی است که حتی امروز هم با گذشت حدود 1200 سال از تاریخ آن راه گشا و روشنگر و بسیار آموزنده و پربار است. چه از نظر محتوا و یا از نظر فن مناظره و شیوه و روش ورود و خروج از بحث ها.
نویسنده بزرگوار کتاب تأکید می دارد مناظرات امام رضا(ع) مسئله ای تاریخی و متعلق به گذشته نیست بلکه از نظر پاسداری از حریم اسلام و خط مکتب، سرمشق پراهمیت بسیار جامعی برای امروز و هر زمان دیگر است.
با آنکه وسایل ارتباط جمعی در آن دوران نبوده اما حضرت رضا(ع) با استفاده از مناظره به عنوان یکی از ابزارهای ارتباط جمعی در آن عصر، علوم و معارف متنوعی را عرضه کرده اند.
به تعبیر مؤلف کتاب کیفیت برخورد امام رضا(ع) با پیروان مکاتب و ادیان مختلف نیز از جهات متعددی برای ما درس آموز و الهام بخش است از جمله آنکه برخورد اسلام با پیروان ادیان و مذاهب دیگر قبل از هر چیز باید منطقی باشد و آنان تا جنگ را بر مسلمانان تحمیل نکرده اند نباید دست به اسلحه برند و از منطق و استدلال دینی و اخلاق مدار چشم بپوشند.
حضرت آیت الله مکارم شیرازی در بخشی از این کتاب تصریح می کنند: اسلام در گذشته از طریق تبلیغ و منطق پیش رفته است و در آینده نیز چنین خواهد بود. قدرت منطق اسلام به قدری است که از منطق مکتب های دیگر ابدا واهمه و هراسی ندارد و به همین دلیل در تاریخ اسلام به همه آن ها مجال کافی داده شده تا عقاید خود را نشر دهند و از گفتگو با رهبران مذاهب و ادیان استقبال شده است. در این رابطه ائمه اهل بیت(ع) پیشگام بوده اند چرا که از ناحیه پروردگار به عنوان سرچشمه علوم وحیانی تعیین گردیده اند.
نویسنده کتاب در بخش نکات و آموزه های قابل برداشت از تعالیم
در میان علمای اسلام باید کسانی باشند که با زبان های زنده دنیا آشنایی داشته باشند و بتوانند به هنگام لزوم بدون وساطت مترجمان با اهل زبان های دیگر سخن بگویند.
دانشمندان اسلام باید از وسایل ارتباط جمعی نوین در جهان حداکثر بهره گیری را داشته باشند و صدای اسلام و تعلیمات قرآن و رسول خدا(ص) و اهل بیت(ع) را به گوش همه جهانیان برسانند.
این موارد قسمتی از درس ها و الهاماتی است که از برنامه مناظرات امام رضا(ع) می توان گرفت.
کتاب ارزنده «مناظرات تاریخی امام رضا علیه السلام با پیروان مذاهب و مکاتب دیگر» قبل از بیان و شرح مناظرات هفت گانه رضوی به بیان شرایط تاریخی عصر رضوی و دلایل مأمون عباسی برای برپایی مناظرات پرداخته است.
این کتاب با وجود گردآوری و تألیف و شرح توسط یک فقیه و دانشمند برجسته اسلامی از حجم کم و قلم روان بهره مند است و همزمان برای نخبگان و عموم تحصیلکردگان قابل استفاده شده است.
انتخاب مناظرات محوری امام رضا(ع) در این کتاب آن را به منبعی تنظیم یافته برای مطالعات رضوی تبدیل کرده است چرا که مسئله گفتگوهای بین ادیان و مذاهب که از ضرورت های امروز جهان اسلام نیز به شمار می رود قبل از هر اقدام نیازمند بنیان های معرفتی برای نتیجه بخش بودن و کاهش بحران های جوامع اسلامی است. این در حالی است که مناسبات جهان اسلام و تشیع با جهان مسیحی و یهودی نیز از چالش های متعددی رنج می برد و نیازمند برون رفت است. از این رو مناظرات رضوی بنیان معرفتی سرشار و الهام بخشی در این عرضه خواهد بود.
