تمرین عاشقی در محلات کم برخوردار مشهد

زهرا غفوریان- خبرگزاری رضوی؛ حاشیه‌نشینی به عنوان یکی از پیامدهای مدرنیته در دهه های گذشته همواره مطرح بوده، پدیده ای که بسیاری از آسیب‌های اجتماعی را هم به همراه دارد.
زمانی که صحبت از پدیده‌ای به نام حاشیه‌نشینی می‌شود، ناخواسته بسیاری از آسیب‌های اجتماعی مانند جرم، فساد، فحشا، اعتیاد، خشونت هم تداعی می‌شود. متاسفانه آمارها حکایت از آن دارد که به شکل واقعی این قبیل مسائل و آسیب‌های اجتماعی در این مناطق بروز و نسبت به سایر مناطق شهر بیشتر است.
موسسات مردم نهاد فعالیت ها و خدمت رسانی هایی برای کاهش این آسیب ها و کمک به حل معضلات این مناطق داشتند که در این میان می توان به مجموعه مردم نهاد جمعیت امام علی(ع) اشاره کرد. برگزاری بیست و سومین آیین کوچه گردان عاشقی همزمان با ایام شب قدر بهانه ای شد تا پای صحبت خانم منصوری مسئول طرح کوچه گردان عاشقی1401 و مددکار جمعیت امام علی(ع) مشهد بشینیم تا بیشتر با فعالیت های این مرکز آشنا شویم.
منصوری با اشاره به اینکه جمعیت مستقل امداد دانشجویی مردمی امام علی سازمانی مردم نهاد کاملا مستقل غیر سیاسی و غیر دولتی می باشد، افزود: این مرکز در سال 1378 به صورت رسمی با شماره 19061 به ثبت رسیده و فعالیت خود را با مجوز رسمی از وزرات کشور دنبال می کند.
وی هدف این مجموعه را رسیدن به جهانی استوار بر پایه عدالت و صلح و بانگاهی ویژه به افراد آسیب پذیر به خصوص کودکان دانست و افزود: جمعیت امام علی همچنین در سال 1389 با ثبت مقام مشورتی در سازمان ملل متحد و عضویت در شورای امور اقتصادی_ اجتماعی سازمان بین المللی به عنوان یکی از سازمان های فعال در زمینه کاهش معضلات اجتماعی در سطح بین المللی معرفی گردیده است.
این مددکار موسسه جمعیت امام علی ادامه داد: بر اساس آمار رسمی منتشر شده یک میلیون و 300 هزار حاشیه‌نشین در مشهد زندگی می‌کنند؛ بنابراین از هر سه نفر مشهدی، یک نفر ساکن حاشیه شهر است.
منصوری خاطر نشان کرد: طبق آمار آخرین سرشماری، جمعیت حاشیه‌نشینان شهر مشهد از جمعیت 12 استان کشور بیشتر است. افراد فاقد اوراق هویت یکی از بی‌صداترین قربانیان حاشیه‌نشینی در مشهد هستند. آمار دقیقی از تعداد این افراد در دست نیست اما براساس آمارهای رسمی، جمعیتی حدود 40 هزار نفری را در شهر مشهد تشکیل می دهند.
 

سرانه فضای آموزشی در حاشیه مشهد کمتر از یک متر مربع است
مسئول طرح آیین کوچه گردان عاشقی 1401، تاکید کرد: با وجود 500 تا 600 هزار نفر نوجوان و جوان نیازمند به اوقات فراغت سالم در حاشیه شهر مشهد، سرانه فضاهای ورزشی این مناطق تنها 0.05 متر مربع است. یعنی چیزی در حد صفر!. در حالی که سرانه فضای آموزشی در کشور 5.2 مترمربع است، سرانه فضای آموزشی در حاشیه مشهد کمتر از یک متر مربع است.
منصوری گفت: بر اساس آمار منتشر شده در مرکز آمار ایران ازدواج کودکان 10 تا 14 ساله در سال 99 رشدی 10 درصدی نسبت به مدت مشابه سال 98 داشته است. بر این اساس در سال 99،  31 هزار و 379 دختر در سنین 10تا 14 سال ازدواج کرده‌اند که این آمار تنها شامل ازدواج‌های رسمی و ثبت شده است.
وی افزود: بر اساس گزارش‌های منتشر شده نزدیک به سه میلیون دانش‌آموز در سال گذشته در سامانه شاد ثبت نام نکرده اند. بین یک و نیم تا سه میلیون کودک ترک تحصل کردند.
از جمله مشکلاتی که در حاشیه شهر رو به گسترش است می توان به افزایش خانواده‌های درگیر فقر مطلق و ناتوان برای تامین مایحتاج اولیه زندگی، افزایش کودکان دچار گرسنگی و سوء تغذیه، افزایش ترک تحصیل و ورود کودک به چرخه کار، افزایش تکدی‌گری، افزایش اعتیاد در میان خانواده‌های ساکن در مناطق کم‌برخوردار و افزایش قابل توجه معتادان متجاهر و همچنین افزایش خانواده‌های بدون سرپناه ایمن و استاندارد و اضافه شدن کانون‌های جدید مهاجرت‌های داخلی و خارجی در حاشیه شهر اشاره کرد.

8 تیم فعال در مجموعه جمعیت امام علی
وی گفت: جمعیت امام علی مشهد در راستای اهداف و برنامه‌های محوری خود همچون حمایت از کودکان و زنان آسیب‌دیده و یا در معرض آسیب، فعالیت‌های خود را در قالب تیم‌های مختلف پیگیری و اجرا می‌کند، این تیم ها عبارتند از روابط عمومی، سرمایه انسانی، جذب مشارکت‌ها، بهداشت و درمان، شناسایی-مددکاری، تولید محتوا و مالی.
مسئول طرح آیین کوچه گردان عاشقی 1401، برقراری ارتباط اولیه با سازمان‌ها، رسانه‌ها، نهادهای دولتی و غیردولتی، خیرین و داوطلبین حضور در جمعیت امام علی و همچنین ارتباط با شهروندانی که می‌خواهند وضعیت یک فرد یا خانواده‌ در شرایط پر مخاطره برای دریافت حمایت از جمعیت گزارش دهند را از وظایف تیم روابط عمومی دانست.
این مددکار مجموعه جمعیت امام علی افزود: ارجاع تماس‌های برقرار شده با روابط عمومی به تیم‌های مربوطه جهت پیگیری، ارجاع خیرین به تیم جذب مشارکت‌ها، خانواده و یا فرد معرفی شده به تیم شناسایی-مددکاری، داوطلبین حضور به تیم سرمایه انسانی را از دیگر مسئولیت های این تیم برشمرد.
مسئول طرح آیین کوچه گردان عاشقی 1401 برگزاری کارگاه‌های توان‌افزایی در حوزه‌های مورد نیاز برای داوطلبین فعال را وظیفه تیم سرمایه انسانی دانست و گفت: برگزاری کارگاه‌های معارفه، ارتباط با کودک و شناسایی برای داوطلبین حضور در فعالیت‌های جمعیت، جذب، سازماندهی و ارزیابی اعضا نیز بر عهده تیم سرمایه انسانی است.
وی ابراز کرد: وظایف تیم جذب مشارکت‌ها نیز ارتباط با خیرین و افراد علاقه‌مند به مشارکت در تامین هزینه‌های مرتبط با خانواده‌های تحت پوشش و خانه‌های ایرانی و جذب مشارکت مالی و ارتباط با خیرین و افراد علاقه‌مند در تامین هزینه‌ی طرح‌های مختلف در ارتباط با خانواده‌های تحت پوشش مانند طرح از مهر بگو، یلدا در کوچه‌های فقر می باشد.

پایش سلامت کودکان و مادران تحت پوشش
منصوری با اشاره به اینکه تیم بهداشت و درمان برگزاری کارگاه‌های آموزشی برای کودکان و مادران تحت پوشش را بر عهده دارد، افزود: پایش سلامت کودکان و مادران تحت پوشش،  پیگیری درمانی در مواقع لزوم و ارتباط با پزشکان و متخصصین رشته‌های پزشکی جهت انجام امور مربوط به سلامت کودکان و مادران تحت پوشش نیز از دیگر مسئولیت های این تیم است.
این مددکار مجموعه جمعیت امام علی با خاطر نشان کردن اینکه در حال حاضر بیش از 60 خانواده به صورت پراکنده تحت پوشش مداخلات مددکاری این تیم است، افزود: شناسایی خانواده‌ها و کودکان آسیب‌دیده یا در معرض آسیب که از سوی مردم، معتمدین محلی، مدارس به جمعیت امام علی معرفی می‌شوند از مسئولیت های تیم مددکاری است.
مسئول طرح آیین کوچه گردان عاشقی 1401 با بیان اینکه تیم مددکاری موظف است ارتباط مستمر با خانواده‌های شناسایی شده برقرار کند، گفت: شناسایی مسائل و معضلاتی که وضعیت کودکان یا خانواده را با مخاطره مواجه کرده، برنامه‌ریزی و اجرای اقدامات مداخله‌ای برای خروج خانواده و کودک از بحران (شامل اقدامات حقوقی-قضایی، آموزشی، معیشتی، سلامت و مشاوره) نیز بر عهده تیم مدددکاری است.
وی اطلاع‌رسانی در خصوص فعالیت‌های جمعیت امام علی در طی سال، اطلاع‌رسانی در خصوص برگزاری طرح‌ و آیین‌های مختلف جمعیت امام علی، آگاهی بخشی در ارتباط با مسائل و معضلات موجود که بسترساز آسیب‌های اجتماعی بوده است را از وظایف تیم تولید محتوا نام برد.  
منصوری در خصوص وظایف تیم مالی به این موارد اشاره کرد: ارائه وجوه واریزی کمک‌های مردمی به تیم مالی کل در تهران، دریافت تنخواه از تهران برای امور جاری مراکز، اجرای طرح‌ها نظیر طرح ثبت‌نام و کوچه گران، جمع‌آوری و ارسال سند هزینه‌کرد سالانه خانه‌ها و تیم‌ها به مالی کل تهران جهت ارائه به سازمان حسابرسی.

60 کودک تحت پوشش خانه ایرانی طبرسی
وی با اشاره به اینکه جمعیت امام علی مشهد در راستای اهداف خود 4 خانه ایرانی طبرسی، همت آباد، قلعه ساختمان و قلعه خیابان  ایجاد کرده است، افزود: خانه ایرانی طبرسی فعالیت خود را از سال 93 آغاز کرده است و در حال حاضر در مجموع 60 کودک و 24 خانواده را به صورت مستقیم تحت پوشش دارد.
منصوری گفت: برگزاری کلاس  آموزشی برای کودکانی که به دلایل مختلف از تحصیل بازمانده‌اند، برگزاری کلاس پشتیبانی تحصیلی برای کودکانی که به مدرسه می‌روند، برگزاری کارگاه‌های مرتبط با توانمندسازی کودکان از جمله مهارت‌های زندگی، کنترل خشم، بلوغ، اعتیاد، بهداشت فردی از جمله فعالیت های خانه ایرانی طبرسی می باشد.
این مددکار مجموعه جمعیت امام علی مشهد ابراز کرد: برگزاری کارگاه‌ برای توانمندسازی خانواده با موضوعات بلوغ نوجوانان، بهداشت فردی و کنترل خشم، ارتقاء مهارت‌های فنی کودکان با آموزش و تولید محصولاتی چون دوخت کوسن، چرم‌دوری، نمد دوزی و راه اندازی برند پیچک برای ارائه محصولات تولید شده در جهت افزایش اعتماد به نفس کودکان، ثبت نام کودکان تحت پوشش در مدرسه، ارتباط مستمر با خانواده و کودکان تحت پوشش و انجام مداخلات مددکاری در صورت لزوم را از وظایف این مرکز دانست.
وی راه‌اندازی تیم‌های ورزشی پرشین در دو رده سنی نونهالان و نوجوانان را گامی بزرگ در این مرکز دانست و افزود: یکی از نتایج فعالیت خانه طبرسی درخشیدن فریبای 13 ساله است که توانسته با تلاش مربیان و اراده اش مقام سوم کاتای جهانی را در رشته کاراته کسب کند.

68 خانواده تحت پوشش خانه ایرانی قلعه ساختمان
منصوری با خاطر نشان کردن اینکه خانه ایرانی قلعه ساختمان فعالیت خود را از سال 91 در محله قلعه ساختمان مشهد آغاز کرده است، افزود: در حال حاضر 73 کودک به صورت مستقیم و 68 خانواده تحت پوشش این مرکز قرار دارند. همچنین 150 کودک از طریق کتابخانه محله محور این مرکز با خانه ایرانی قلعه ساختمان در ارتباط هستند.
در مورد اقدامات این مرکز می توان به برگزاری کلاس  آموزشی برای کودکانی که به دلایل مختلف از تحصیل بازمانده‌اند، برگزاری کلاس پشتیبانی تحصیلی برای کودکانی که به مدرسه می‌روند، ثبت نام کودکان تحت پوشش در مدرسه، راه‌اندازی تیم‌های ورزشی پرشین، ارتباط مستمر با خانواده و کودکان تحت پوشش و انجام مداخلات مددکاری در صورت لزوم، راه‌اندازی کتابخانه محله ور برای ارتباط بهتر با کودکان محله و ارتقاء توانمندی‌های کودکان محله و برگزاری مسابقات داستان‌نویسی در سطح محله اشاره کرد.
 

راه‌اندازی تیم‌های ورزشی پرشین در خانه ایرانی قلعه خیابان
مسئول طرح کوچه گردان عاشقی 1401 جمعیت امام علی در مورد فعالیت های خانه ایرانی قلعه خیابان گفت: این مرکز در سال 96 در محدوده شهرک شهید باهنر(قلعه خیابان) آغاز به کار کرده است. در حال حاضر 130 کودک و 42 خانواده به صورت مستقیم تحت پوشش این مرکز قرار دارند.
منصوری ابراز کرد: برگزاری کلاس  آموزشی برای کودکانی که به دلایل مختلف از تحصیل بازماندند، برگزاری کلاس پشتیبانی تحصیلی برای کودکانی که به مدرسه می‌روند، برگزاری کارگاه‌های مهارت افزایی برای کودکان تحت پوشش از جمله اقدامات این مرکز است.
وی با اشاره به اینکه برای گروه پسران و دختران برنامه های مجزایی در این مرکز در نظر گرفته شده است، افزود: برنامه های آموزشی پسران در این مرکز شامل برنامه هایی چون ژیمناستیک، رقص بومی، پانتومیم، ساخت بادبادک و برنامه های آموزش و اشتغال زنان و دختران تحت پوشش شامل آموزش سوزن‌دوزی، تولید محصولات و فروش محصولات سوزن دوزی تحت عنوان برند نوراست.
این مددکار مجموعه جمعیت امام علی به دیگر فعالیت های این مرکز، از جمله ثبت نام کودکان تحت پوشش در مدرسه، راه‌اندازی تیم‌های ورزشی پرشین و فعالیت 30 نفر از کودکان تحت پوشش در این تیم، ارتباط مستمر با خانواده و کودکان تحت پوشش و انجام مداخلات مددکاری در صورت لزوم مسئولیت خانه ایرانی قلعه خیابان اشاره کرد.

فعالیت 28 زن سرپرست خانواده در خانه اشتغال همت آباد
وی با اشاره به اینکه خانه ایرانی اشتغال همت آباد در سال 93 به منظور کارآفرینی و اشتغال زنان و دختران حاضر در محلات حاشیه شهر فعالیت خود را آغاز کرده است، افزود: در حال حاضر 140 کودک، 28 خانواده و 28 زن خودسرپرست و دختر نوجوان تحت پوشش این مرکز قرار دارند.
منصوری با خاطر نشان کردن اینکه  28 زن و دختر به صورت مستقیم در این مرکز در زمینه اشتغال فعالیت دارند، افزود: برگزاری کارگاه‌های مهارت خیاطی و نقاشی روی پارچه برای زنان و دختران حاضر در مرکز، برگزاری کارگاه‌های توانمندسازی ویژه کودکان همچون تئاتر، زبان، پشتیبانی تحصیلی، کامپیوتر، نقاشی و برگزاری کارگاه‌های توان‌افزایی ویژه خانواده‌ها مانند حقوق زنان، بهداشت فردی، تربیت فرزند از جمله فعالیت های این مرکز است.
وی با اشاره به اینکه از جمله فعالیت های این مرکز می توان به راه‌اندازی تیم فوتبال پرشین و فعالیت 16 کودک در این تیم اشاره کرد، افزود: برگزاری کارگاه‌های توان‌افزایی ویژه زنان و دختران سرپرست خانوار چون بافتنی، قلاب‌بافی، نقاشی روی پارچه، اصول اولیه طراحی، جلسات گروه درمانی، جلسات مشاوره‌ای، طراحی چهره، خیاطی مبتدی، خیاطی حرفه‌ای و همچنین تولید و فروش محصولات تولید شده تحت عنوان برند چارقد آبی در قالب کیسه‌های دوست‌دار محیط زیست، کیف و جامدادی، شالگردن، شال و روسری، پک کیسه‌های سفر، تابلوهای نقاشی، ثبت‌نام کودکان تحت پوشش در مدرسه از دیگر وظایف خانه ایرانی همت آباد است.
 

آسیب‌های پیش رو کودکان و خانواده‌های تحت پوشش
این مددکار مجموعه جمعیت امام علی، فقر شدید و سوء تغذیه، بهره‌کشی اقتصادی از کودک در قالب تکدی‌گری و کار کودک و آسیب‌های جسمی، روحی و جنسی کودکان، بی‌میلی و عدم توجه کافی والدین نسبت تحصیل کودک، تعصبات مذهبی و قومیتی برای تحصیل دختران، نداشتن گوشی موبایل در سال های اخیر و ناتوانی برای حضور در کلاس‌های مجازی، ترک تحصیل، ضعف جسمانی و بیماری‌های ناشی از سوء تغذیه و کار کودک که باعث می‌شود کودکان در زمان حضور در تیم پرشین یا کلاس‌های آموزشی با مشکلات متعددی روبرو شوند را از جمله آسیب های پیش رو کودکان و خانواده های تحت پوشش دانست.
وی افزود: ازدواج کودکان، اعتیاد کودک، جنین معتاد، ساقی‌گری کودکان، فروش نوزادان و کودکان، خشونت‌های خانگی ناشی از اعتیاد، کودک‌آزاری، نداشتن اوراق هویت و محرومیت از حقوق ابتدایی نظیر آموزش و سلامت، اشتغال به کارهای سنگین و غیر استاندار توسط سرپرستان خانواده مانند کار در کارگاه‌های غیراستاندارد تفکیک ضایعات، زباله‌گردی، کوره‌های آجرپزی، زمین‌های کشاورزی و از کارافتادگی سرپرست در سنین پایین، ترک منزل توسط سرپرست، مشاهده پدیده کارتن‌خوابی و معتادان متجاهر به صورت واضح در سطح محلات،  دسترس پذیری مواد مخدر در محلات را از مهم ترین معضلات حاشیه شهر است.

تشدید فقر و آسیب‌های ناشی از آن در سال‌های اخیر
وی با اشاره به اینکه حاشیه‌نشینی و سکونت‌گاه‌های غیرررسمی، بسترساز رشد و توسعه مسائل و آسیب‌های اجتماعی است، افزود: بیکاری، تورم، خشکسالی و جنگ، بالارفتن هزینه زندگی در سکونت گاه‌های رسمی از جمله عوامل گسترش سکونت در سکونت گاه‌های غیررسمی است.
مسئول طرح آیین کوچه گردان عاشقی 1401در پایان یادآور شد: آیین کوچه گردان عاشقی که طرح ملی و مذهبی است با پیروی از سیره امام علی(ع) که الگوی یتیم نوازی هستند، همزمان با شهر تهران، در یزد، جنوب کرمان و سیستان و بلوچستان و ایلام نیز با توزیع 6000 بسته معیشتی بین نیازمندان حاشیه شهر برگزار می شود که سهم مشهد 165 کیسه است.