خبرگزاری رضوی گزارش می دهد:
اهمیت تکاپوی بین المللی حوزه علمیه قم با تأکید بر قرن اخیر
خبرگزاری رضوی. بهمن دهستانی. تأسیس حوزه علمیه قم در سال 1301 هجری شمسی سرآغاز تحولات بزرگی در تاریخ معاصر ایران و تشیع است. این اقدام بنیادین که به همت عالمان و مصلحانی چون حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی صورت پذیرفت سرسلسله رویدادهایی گردید که هر کدام علاوه بر تأثیرگذاری بر اوضاع دینی ایران، در مقیاس جهان اسلام موجب تغییرات شگرف گردید.
حوزه علمیه قم هیچگاه یک کانون دینی محلی دور افتاده و بی ارتباط و بی اعتناء به اتفاقات و محنت ها و رنج های تاریخی شیعیان در سرزمین های پهناور جهان اسلام نبوده است بلکه همواره در متن حوادث و در کنار خیل مؤمنان و دوستداران اهل بیت(ع) و مسلمانان رنج دیده قرار داشته است.
این رویکرد به دلیل تربیت ناب برآمده از مکتب اسلام ناب و اهل بیت(ع) و فرهنگ اصیل فقاهت و اجتهاد بوده است اما کمتر به ابعاد و دستاوردهای حرکت حوزه علمیه سترگ و با عظمت قم در سطح جهان اسلام پرداخته شده است و از این منظر چندان مورد بررسی قرار گرفته است.
ورود حضرت فاطمه معصومه(س) به قم در سال 201 هجری قمری و سپس تبدیل مرقد مطهر ایشان به یک کانون زیارتی و بعد از آن ورود امامزادگان آل البیت به قم، موجب تحولات چشمگیر در گسترش تشیع گردید و نقش به سزایی در رفت‌وآمد و ارتباط علما و راویان و شاگردان برجسته ائمه اطهار(ع) داشت.
در سده‌های پنجم و ششم و قرون میانه اسلامی، قم مرکزی بزرگ برای فقهای شیعه بوده و افراد متعددی برای تحصیل به این شهر می‌آمدند و مدارس فعالی داشت. شیخ عبدالجلیل رازی عالم و مؤلف معروف، درباره وضع علمی قم در قرن ششم می‌گوید: مدارس دینی قم دارای وسایل کافی و علما و مدرسان و مفسران بزرگ می‌باشد و کتابخانه‌هایی پر از کتب فرقه‌های مختلف در آن وجود دارد.
در دوره صفویه همزمان با حمایت دولتمردان صفوی از تشیع و علمای شیعه و گسترش حوزه علمیه اصفهان، قم و دیگر اعتاب مقدسه اهل بیت(ع) مورد توجه سلسله صفویه قرار گرفت و مدارس آن آباد گردید و مدارس دیگری از نو بنا گردید و علمای بزرگ شیعی چون علامه مجلسی، ملاصدرا، ملا محسن فیض کاشانی، علامه لاهیجی، شیخ بهایی در آن جا مشغول تحصیل و تدریس شدند. قم در آن عصر، دارای حوزه علمیّه فعال، مدارس و طلاب بسیار بوده و علوم مختلف اسلامی تحصیل و تدریس می‌شد. مدرسه تاریخی و ماندگار فیضیه یکی از آثار دوره صفویه می‌باشد. در دیار خراسان و مشهدالرضا، مدرسه کهن عباسقلی خان از مراکز علم در دوره صفویه باقی مانده است.
در عصر قاجاریه نیز قم به حیات خود همراه با نشاط حوزه تهران ادامه داد اما پس از آغاز حکومت رضاشاه و تضعیف و تعطیلی حوزه علمیه تهران با ورود حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی این حوزه در سال 1301 هجری شمسی تجدید حیات شد و او را مؤسس حوزه علمیه قم نامیدند. امسال صد سال از آن بنیانگذاری پربرکت میگذرد. انقلاب اسلامی ایران تنها یکی از آثار جاودان حوزه علیه قم است که مسیر تاریخ جهان اسلام را تغییر داد.
عالمان و مصلحانی که از حوزه علمیه قم برخاسته و تأثیری در گستره جهان اسلام داشته اند کم نیستند. با تشکیل دولت مدرن در ایران و برقراری مناسبات سیاسی و دیپلماتیک میان ایران و کشورهای جهان در قالب رویکردهای جاری در قرن بیستم، جایگاه حوزه علمیه قم نیز در ابعاد بین المللی با شرایط جدید مواجه می گشت. همزمان تشکیل قطب های دینی در کشورهای اسلامی بزرگ چون مصر و عربستان به مسئولیت بین المللی حوزه علمیه قم می افزود.
حرکت آیت الله العظمی بروجردی در تماس و تبادل علمی با جهان اسلام و به خصوص الأزهر مصر در نیمه دوم قرن بیستم را می توان نقطه عطفی در تکاپوی بین المللی حوزه قم به شمار آورد که آثار الهام بخش آن تا به امروز بر انگیزه ها در گفتگوی علمی قم با جهان پیرامون تأثیر می گذارد.
امام موسی صدر یکی دیگر از چهره های بین المللی حوزه علمیه قم است که توانست بر تاریخ و شرایط ژئوپلتیک خاورمیانه اثرات بزرگی برجای گذارد.
آفاق فکری شهید مطهری دیگر اندیشمند حوزه قم در بسیاری از کشورهای اسلامی از جمله مصر ترجمه شد.
شهید بهشتی با رهنمود آیت الله العظمی بروجردی در قلب اروپا مرکزی اسلامی تأسیس کرد که تا امروز از فعال ترین مراکز اسلامی در غرب می باشد.
اما امام خمینی(ره) که خود شاگرد مؤسس حوزه علمیه قم بود را باید عصاره تمامی فضایل حوزه علمیه قم دانست که توانست بیش از دیگران و بالاتر از همه فرزانگان حوزه قم هویت در جهان اسلام را احیاء نماید و فکر دینی و اسلام خواهی و عزت مسلمانی را در جوامع اسلامی از شرق اسلامی تا مغرب عربی زنده نماید.
تاریخ معاصر جهان اسلام را می توان به دوران قبل و بعد از قیام و انقلاب امام خمینی(ره) تقسیم کرد. شخصیتی که خود را فرزند فیضیه می داند و آنچنان برای این مدرسه دینی اهمیت قائل است که گویی آن را نماد تمامی حوزه علمیه می داند.
به برکت و همت فقیهان و مجتهدان مجاهد حوزه علمیه قم اکنون این مرکز بزرگ اسلامی نزد بسیاری از محافل فکری جهان اسلام شناخته شده است و آثار آن مرزها را درنوردیده است و دانش پژوهانی از بیش از 100 کشور جهان در این حوزه تحصیل و پژوهش می کنند.
در حال حاضر همکاری های بین المللی میان حوزه علمیه قم با دانشگاه های اروپایی و آسیایی وسعت کم سابقه ای یافته است و تبادل استاد و دانشجو میان قم و پایتخت های کشورهای مختلف تداوم دارد.
همزمان افزایش نیازهای معرفتی جهان اسلام با رکود بسیاری از نظریات رقیب انقلاب اسلامی اهمیت و رسالت بین المللی حوزه قم افزون گردیده است و باید برای مأموریت ها و مسئولیت های حقیقی در سطح فرامنطقه ای آماده باشد.
حوزه علمیه قم هیچگاه یک کانون دینی محلی دور افتاده و بی ارتباط و بی اعتناء به اتفاقات و محنت ها و رنج های تاریخی شیعیان در سرزمین های پهناور جهان اسلام نبوده است بلکه همواره در متن حوادث و در کنار خیل مؤمنان و دوستداران اهل بیت(ع) و مسلمانان رنج دیده قرار داشته است.
این رویکرد به دلیل تربیت ناب برآمده از مکتب اسلام ناب و اهل بیت(ع) و فرهنگ اصیل فقاهت و اجتهاد بوده است اما کمتر به ابعاد و دستاوردهای حرکت حوزه علمیه سترگ و با عظمت قم در سطح جهان اسلام پرداخته شده است و از این منظر چندان مورد بررسی قرار گرفته است.
ورود حضرت فاطمه معصومه(س) به قم در سال 201 هجری قمری و سپس تبدیل مرقد مطهر ایشان به یک کانون زیارتی و بعد از آن ورود امامزادگان آل البیت به قم، موجب تحولات چشمگیر در گسترش تشیع گردید و نقش به سزایی در رفت‌وآمد و ارتباط علما و راویان و شاگردان برجسته ائمه اطهار(ع) داشت.
در سده‌های پنجم و ششم و قرون میانه اسلامی، قم مرکزی بزرگ برای فقهای شیعه بوده و افراد متعددی برای تحصیل به این شهر می‌آمدند و مدارس فعالی داشت. شیخ عبدالجلیل رازی عالم و مؤلف معروف، درباره وضع علمی قم در قرن ششم می‌گوید: مدارس دینی قم دارای وسایل کافی و علما و مدرسان و مفسران بزرگ می‌باشد و کتابخانه‌هایی پر از کتب فرقه‌های مختلف در آن وجود دارد.
در دوره صفویه همزمان با حمایت دولتمردان صفوی از تشیع و علمای شیعه و گسترش حوزه علمیه اصفهان، قم و دیگر اعتاب مقدسه اهل بیت(ع) مورد توجه سلسله صفویه قرار گرفت و مدارس آن آباد گردید و مدارس دیگری از نو بنا گردید و علمای بزرگ شیعی چون علامه مجلسی، ملاصدرا، ملا محسن فیض کاشانی، علامه لاهیجی، شیخ بهایی در آن جا مشغول تحصیل و تدریس شدند. قم در آن عصر، دارای حوزه علمیّه فعال، مدارس و طلاب بسیار بوده و علوم مختلف اسلامی تحصیل و تدریس می‌شد. مدرسه تاریخی و ماندگار فیضیه یکی از آثار دوره صفویه می‌باشد. در دیار خراسان و مشهدالرضا، مدرسه کهن عباسقلی خان از مراکز علم در دوره صفویه باقی مانده است.
در عصر قاجاریه نیز قم به حیات خود همراه با نشاط حوزه تهران ادامه داد اما پس از آغاز حکومت رضاشاه و تضعیف و تعطیلی حوزه علمیه تهران با ورود حاج شیخ عبدالکریم حائری یزدی این حوزه در سال 1301 هجری شمسی تجدید حیات شد و او را مؤسس حوزه علمیه قم نامیدند. امسال صد سال از آن بنیانگذاری پربرکت میگذرد. انقلاب اسلامی ایران تنها یکی از آثار جاودان حوزه علیه قم است که مسیر تاریخ جهان اسلام را تغییر داد.
عالمان و مصلحانی که از حوزه علمیه قم برخاسته و تأثیری در گستره جهان اسلام داشته اند کم نیستند. با تشکیل دولت مدرن در ایران و برقراری مناسبات سیاسی و دیپلماتیک میان ایران و کشورهای جهان در قالب رویکردهای جاری در قرن بیستم، جایگاه حوزه علمیه قم نیز در ابعاد بین المللی با شرایط جدید مواجه می گشت. همزمان تشکیل قطب های دینی در کشورهای اسلامی بزرگ چون مصر و عربستان به مسئولیت بین المللی حوزه علمیه قم می افزود.
حرکت آیت الله العظمی بروجردی در تماس و تبادل علمی با جهان اسلام و به خصوص الأزهر مصر در نیمه دوم قرن بیستم را می توان نقطه عطفی در تکاپوی بین المللی حوزه قم به شمار آورد که آثار الهام بخش آن تا به امروز بر انگیزه ها در گفتگوی علمی قم با جهان پیرامون تأثیر می گذارد.
امام موسی صدر یکی دیگر از چهره های بین المللی حوزه علمیه قم است که توانست بر تاریخ و شرایط ژئوپلتیک خاورمیانه اثرات بزرگی برجای گذارد.
آفاق فکری شهید مطهری دیگر اندیشمند حوزه قم در بسیاری از کشورهای اسلامی از جمله مصر ترجمه شد.
شهید بهشتی با رهنمود آیت الله العظمی بروجردی در قلب اروپا مرکزی اسلامی تأسیس کرد که تا امروز از فعال ترین مراکز اسلامی در غرب می باشد.
اما امام خمینی(ره) که خود شاگرد مؤسس حوزه علمیه قم بود را باید عصاره تمامی فضایل حوزه علمیه قم دانست که توانست بیش از دیگران و بالاتر از همه فرزانگان حوزه قم هویت در جهان اسلام را احیاء نماید و فکر دینی و اسلام خواهی و عزت مسلمانی را در جوامع اسلامی از شرق اسلامی تا مغرب عربی زنده نماید.
تاریخ معاصر جهان اسلام را می توان به دوران قبل و بعد از قیام و انقلاب امام خمینی(ره) تقسیم کرد. شخصیتی که خود را فرزند فیضیه می داند و آنچنان برای این مدرسه دینی اهمیت قائل است که گویی آن را نماد تمامی حوزه علمیه می داند.
به برکت و همت فقیهان و مجتهدان مجاهد حوزه علمیه قم اکنون این مرکز بزرگ اسلامی نزد بسیاری از محافل فکری جهان اسلام شناخته شده است و آثار آن مرزها را درنوردیده است و دانش پژوهانی از بیش از 100 کشور جهان در این حوزه تحصیل و پژوهش می کنند.
در حال حاضر همکاری های بین المللی میان حوزه علمیه قم با دانشگاه های اروپایی و آسیایی وسعت کم سابقه ای یافته است و تبادل استاد و دانشجو میان قم و پایتخت های کشورهای مختلف تداوم دارد.
همزمان افزایش نیازهای معرفتی جهان اسلام با رکود بسیاری از نظریات رقیب انقلاب اسلامی اهمیت و رسالت بین المللی حوزه قم افزون گردیده است و باید برای مأموریت ها و مسئولیت های حقیقی در سطح فرامنطقه ای آماده باشد.
