خبرگزاری رضوی گزارش می دهد:
ضرورت ایجاد محوریت برای خراسان و مشهدالرضا در شرق جهان اسلام
خبرگزاری رضوی. بهمن دهستانی. منطقه خراسان یکی از نواحی مهم در طول تاریخ تمدن اسلامی بوده است. این منطقه حتی پیش از اسلام هم شاهد حضور مدنیت بوده است و آثار آن در کاوش های تاریخی به دست آمده است.
طلوع اسلام و رسیدن آیین نبی مکرم اسلام(ص) به این سرزمین آن را با تحولات و تغیرات چشمگیر مواجه ساخت و بارها پایتخت حکومت ها مسلمان در ادوار مختلف به خراسان منتقل گردید.
شناخت پیشینه فرهنگی و تمدنی خراسان پیش شرط تحول بخشی و احیای جایگاه این منطقه تعیین کننده در تاریخ اسلام است. بررسی های تاریخی می تواند ما را در برابر این واقعیت قرار دهد که با امکانات و نعمت های عصر حاضر دستیابی به بسیاری از آنچه پیشینیان با محدودیت های دوران خود به آن دست یافتند مقدور خواهد شد.
مرور اجمالی تاریخ تمدن اسلامی در خراسان ما را با کانون های برجسته ای اعم از شهرها و مراکز علمی فعال آشنا می سازد. رقابت کشورهای بزرگ و کوچک اسلامی در سالیان اخیر برای احیاء و معرفی و بین المللی سازی شهرها و آثار تمدنی درون مرزهایشان اهمیت شناخت و پرداخت معالم تمدنی خراسان را به عنوان یکی از غنی ترین بخش های تمدن اسلامی و بشری گوشزد می کند.
نمونه از آن اقدامات ترکیه برای پیوست دادن بقاع و ابنیه و آثار علمی و فرهنگی باقی مانده از تمدن اسلامی در کشورهای آسیای میانه و مرکزی به مثابه امتداد فرهنگ ترک و خلافت عثمانی است. مقامات ترکیه بارها اعلام کرده اند دامنه فرهنگی و تمدنی ترکیه تا شرق چین را در بر می گرفته است. بدیهی است تمامی ملل مسلمان بخشی از هویت و تمدن اسلامی را با همت خود ساخته اند اما توسعه طلبی و تمامیت خواهی امر مذموم و ضدتمدنی است.
این وضعیت باعث گردیده تا رقابت های فراوانی برای ثبت و شناسایی جهانی آثار اسلامی در جریان باشد.
در این زمینه و در ناحیه تمدنی خراسان، شهر کهن نیشابور زادگاه نخستین مدارس اسلامی و مجمع دانشمندان و فقهاء و ادباء و محدثان بوده است و به حدی از رونق و اعتبار برخوردار بوده است که در تاریخ علوم و معارف اسلامی به عنوان دارالعلم شهرت یافته است.
این شهر تاریخی نقش بسیار مهم و مؤثری در تکوین فرهنگ و تمدن نوخاسته اسلامی ایفا نموده و دانشمندان برجسته ای که در دامان خود پرورش داده است نام این شهر را به عنوان یک مرکز مهم علمی و فرهنگی در تاریخ علوم و معارف بشری جاودانه ساخته است اما متأسفانه حتی در داخل ایران نیز از توجه و رسیدگی کافی برخوردار نیست و در جهان اسلام نیز به فراموشی سپرده شده است.
گفته می شود نیشابور پیش از آنکه گرفتار حمله خانمانسوز مغول شود از نظر علمی و ادبی از چنان اعتباری برخوردار بود که حتی بغداد مرکز خلافت اسلامی آن روز را تحت الشعاع خود قرار داده بود. وجود دانشمندان و فضلاء و نیز مدارس و مجامع علمی فراوان نیشابور را قبله گاه اهل علم در شرق و غرب اسلام نمود. چنانکه نوشته اند در چهار قرن اول اسلام اعلام علمی نیشابور بالغ بر 3000 نفر بوده است که بیش از نیمی از این دانشمندان اهل نیشابور بوده اند و بقیه از هفتاد بلد اسلامی به نیشابور آمده و به تحصیل علوم و تکمیل معارف زمان خود پرداخته اند و بتدریج جزو اعلام این شهر شده اند. این روایت و گزارش های تاریخی روشن می سازد در زمان حضور حضرت امام رضا علیه السلام در خراسان و بیان حدیث سلسله الذهب استقبال وسیع محدثان نیشابور امر غریبی نبوده است.
مدارسی که به عنوان مدارس نظامیه در جهان اسلام تأسیس شد و نماد علم محوری و دانش دوستی در تمدن اسلامی شناخته می شوند در خراسان و نیشابور هم تأسیس شد.
رشد و اعتلای فرهنگی خراسان از قرن سوم هجری با حضور حضرت امام رضا علیه السلام آغاز می شود و با وجود سیطره خلافت ها و حکومت ها و سلسله های غیر شیعی بر خراسان اما چشمه ولایت آن حجت الهی راه خود را در تاریخ باز کرده و ادامه می دهد تا آنکه بر احوالات دینی و فرهنگی این منطقه و بلکه شرق جهان اسلام سایه می افکند.
تحولات کنونی در منطقه آسیای مرکزی و میانه، خراسان را یکی از محورهای مورد بحث و بررسی مراکز سیاسی و ژئوپلتیک ساخته است. در سالهای اخیر کشورهای اسلامی پیرامون خراسان با حمایت و استفاده از ظرفیت های سازمان همکاری های اسلامی در حال احیاء و معرفی و بین المللی سازی چهره ها و مشاهیر مدفون در سرزمین های خود هستند که بسیاری از آنان عملا متعلق به حوزه تمدنی خراسان هستند.
ازبکستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ترکمنستان از جمله کشورهایی هستند که در چند سال گذشته همایش ها و جشنواره های بزرگی را با محوریت معرفی محدثان و فقهاء و علمای بزرگ مسلمان در قرون اولیه و میانه اسلامی برگزار کرده اند.
واقعیت آن است که ایجاد محوریت برای خراسان و مشهدالرضا در سطح حوزه تمدنی خراسان و شرق جهان اسلام نیازمند شناسایی کامل تاریخ و میراث اسلامی است و همزمان تلاش برای برگزاری برنامه های نو و جذاب و خلاقانه برای ایجاد تفاهم و معرفت نسبت به جایگاه والای خراسان است. امام رضا علیه السلام فرموده اند بی شک اگر مردمان زیبایی های کلام ما را می دانستند از ما اهل بیت(ع) پیروی می کردند. این سخن گرانقدر رسالت بزرگی را بر دوش مدیران و مؤسسات و نهادهای فرهنگی و پژوهشی مشهد و خراسان می گذارد چرا که انتقال معارف و آموزه های رضوی به جهان اسلام نیازمند جهش است. توجه به جایگاه منطقه ای و بین المللی خراسان در طول سال های اخیر بیش از گذشته مورد تأکید قرار می گیرد و در صورت شناخت راهکارهای مناسب امکان رساندن خراسان و مشهدالرضا به منزلت تمدنی دور از دسترس نیست.
طلوع اسلام و رسیدن آیین نبی مکرم اسلام(ص) به این سرزمین آن را با تحولات و تغیرات چشمگیر مواجه ساخت و بارها پایتخت حکومت ها مسلمان در ادوار مختلف به خراسان منتقل گردید.
شناخت پیشینه فرهنگی و تمدنی خراسان پیش شرط تحول بخشی و احیای جایگاه این منطقه تعیین کننده در تاریخ اسلام است. بررسی های تاریخی می تواند ما را در برابر این واقعیت قرار دهد که با امکانات و نعمت های عصر حاضر دستیابی به بسیاری از آنچه پیشینیان با محدودیت های دوران خود به آن دست یافتند مقدور خواهد شد.
مرور اجمالی تاریخ تمدن اسلامی در خراسان ما را با کانون های برجسته ای اعم از شهرها و مراکز علمی فعال آشنا می سازد. رقابت کشورهای بزرگ و کوچک اسلامی در سالیان اخیر برای احیاء و معرفی و بین المللی سازی شهرها و آثار تمدنی درون مرزهایشان اهمیت شناخت و پرداخت معالم
نمونه از آن اقدامات ترکیه برای پیوست دادن بقاع و ابنیه و آثار علمی و فرهنگی باقی مانده از تمدن اسلامی در کشورهای آسیای میانه و مرکزی به مثابه امتداد فرهنگ ترک و خلافت عثمانی است. مقامات ترکیه بارها اعلام کرده اند دامنه فرهنگی و تمدنی ترکیه تا شرق چین را در بر می گرفته است. بدیهی است تمامی ملل مسلمان بخشی از هویت و تمدن اسلامی را با همت خود ساخته اند اما توسعه طلبی و تمامیت خواهی امر مذموم و ضدتمدنی است.
این وضعیت باعث گردیده تا رقابت های فراوانی برای ثبت و شناسایی جهانی آثار اسلامی در جریان باشد.
در این زمینه و در ناحیه تمدنی خراسان، شهر کهن نیشابور زادگاه نخستین مدارس اسلامی و مجمع دانشمندان و فقهاء و ادباء و محدثان بوده است و به حدی از رونق و اعتبار برخوردار بوده است که در تاریخ علوم و معارف اسلامی به عنوان دارالعلم شهرت یافته است.
این شهر تاریخی نقش بسیار مهم و مؤثری در تکوین فرهنگ و تمدن نوخاسته اسلامی ایفا نموده و دانشمندان
گفته می شود نیشابور پیش از آنکه گرفتار حمله خانمانسوز مغول شود از نظر علمی و ادبی از چنان اعتباری برخوردار بود که حتی بغداد مرکز خلافت اسلامی آن روز را تحت الشعاع خود قرار داده بود. وجود دانشمندان و فضلاء و نیز مدارس و مجامع علمی فراوان نیشابور را قبله گاه اهل علم در شرق و غرب اسلام نمود. چنانکه نوشته اند در چهار قرن اول اسلام اعلام علمی نیشابور بالغ بر 3000 نفر بوده است که بیش از نیمی از این دانشمندان اهل نیشابور بوده اند و بقیه از هفتاد بلد اسلامی به نیشابور آمده و به تحصیل علوم و تکمیل معارف زمان خود پرداخته اند و بتدریج جزو اعلام این شهر شده اند. این روایت و گزارش های تاریخی روشن می سازد در زمان حضور حضرت امام رضا علیه السلام در خراسان و بیان حدیث سلسله الذهب
مدارسی که به عنوان مدارس نظامیه در جهان اسلام تأسیس شد و نماد علم محوری و دانش دوستی در تمدن اسلامی شناخته می شوند در خراسان و نیشابور هم تأسیس شد.
رشد و اعتلای فرهنگی خراسان از قرن سوم هجری با حضور حضرت امام رضا علیه السلام آغاز می شود و با وجود سیطره خلافت ها و حکومت ها و سلسله های غیر شیعی بر خراسان اما چشمه ولایت آن حجت الهی راه خود را در تاریخ باز کرده و ادامه می دهد تا آنکه بر احوالات دینی و فرهنگی این منطقه و بلکه شرق جهان اسلام سایه می افکند.
تحولات کنونی در منطقه آسیای مرکزی و میانه، خراسان را یکی از محورهای مورد بحث و بررسی مراکز سیاسی و ژئوپلتیک ساخته است. در سالهای اخیر کشورهای اسلامی پیرامون خراسان با حمایت و استفاده از ظرفیت های سازمان همکاری های اسلامی در حال احیاء و معرفی و بین المللی سازی چهره ها و مشاهیر مدفون در سرزمین های خود هستند که بسیاری از آنان عملا متعلق به حوزه تمدنی خراسان هستند.
ازبکستان، قرقیزستان، تاجیکستان و ترکمنستان از جمله
واقعیت آن است که ایجاد محوریت برای خراسان و مشهدالرضا در سطح حوزه تمدنی خراسان و شرق جهان اسلام نیازمند شناسایی کامل تاریخ و میراث اسلامی است و همزمان تلاش برای برگزاری برنامه های نو و جذاب و خلاقانه برای ایجاد تفاهم و معرفت نسبت به جایگاه والای خراسان است. امام رضا علیه السلام فرموده اند بی شک اگر مردمان زیبایی های کلام ما را می دانستند از ما اهل بیت(ع) پیروی می کردند. این سخن گرانقدر رسالت بزرگی را بر دوش مدیران و مؤسسات و نهادهای فرهنگی و پژوهشی مشهد و خراسان می گذارد چرا که انتقال معارف و آموزه های رضوی به جهان اسلام نیازمند جهش است. توجه به جایگاه منطقه ای و بین المللی خراسان در طول سال های اخیر بیش از گذشته مورد تأکید قرار می گیرد و در صورت شناخت راهکارهای مناسب امکان رساندن خراسان و مشهدالرضا به منزلت تمدنی دور از دسترس نیست.
