خبرگزاری رضوی گزارش می دهد:
فرهنگ رضوی و به کارگیری آن برای آزاد اندیشی در دنیای امروز
خبرگزاری رضوی-بهمن دهستانی؛ مناظره یا گفتگو و به تعبیر قرآن، «جدال أحسن» از جایگاه ویژه و مهمی در آموزه های اسلامی و حیات تمدنی مسلمانان برخوردار است و بخش مهمی از کتاب های مهم تألیف یافته توسط دانشمندان و علمای مسلمان شرح و گزارش گفتگو و مذاکرات و مناظرات آنان با چهره های دیگر مذاهب اسلامی است.
گفتگو و مناظره به مثابه ارزشی جهانی
تعالیم اسلامی بر مناظره صحیح و رعایت آداب آن برای روشن شدن حقیقت تأکید دارد و متقابلا از جدال غیر احسن برای صرفا غلبه بر حریف و تحقیر و ضایع ساختن دیگر انسان ها پرهیز داده است. از مجموع آیات قرآن و احادیث و سخنان و رفتار ائمه معصومین علیهم السلام به دست که مناظره دارای ضوابطی است که رعایت آنها لازم است و بدون آن نه تنها حقیقتی به دست نمی آید بلکه به جای نشر آگاهی، بغض و عداوت و کینه رابطه میان انسان ها را پر می کند.
در دوران معاصر با ارزش و منزلت یافتن امر گفتگو با دیگر ملل و مذاهب و ادیان و مطرح شدن آن به عنوان جلوه و آثاری از گسترش گفتمان حقوق جهانی بشر و مسیری برای بسط صلح و همزیستی، توجه به احیای سنت مناظره و گفتگو با رهبران و چهره های مذاهب و ادیان دیگر بیشتر شده و حمایت های فراوانی از ان در کشورهای اسلامی به عمل می آید.
در بیشتر کشورهای اسلامی مراکز مهم و عالی دانشگاهی و حکومتی برای پیشبرد گفتگو و مناظره با دیگر ملل جهان وجود دارد و دولت های اسلامی هزینه های زیادی را برای مطرح شدن در این عرصه مصروف می دارند.
حتی پادشاهی عربستان سعودی که مسئله گفتگو و پذیرش دیگری در آن همیشه در محاق بوده و اقلیت ها امکانی برای انتقاد و بروز نداشته اند و جنایت قتل جمال خاشقجی روزنامه نگار منتقد به رویداد و فضاحتی جهانی برای عربستان تبدیل شد سال ها است که با سرمایه گذاری فراوان، مراکزی را برای گفتگو با ادیان در پایتخت ها و شهرهای مهم اروپایی و آمریکایی تأسیس کرده است که بعد از فاجعه قتل خاشقجی برخی سران اروپا خواستار تعطیلی آنها شدند.
این وضعیت نشان می دهد شناخت و تعیین معیارها و ضوابطی برگرفته از سیره اهل بیت(ع) باید صورت پذیرد تا به حق و حقیقت و آگاهی و عدالت منتهی شود و مانع از رفتاری صوری و منافقانه گردد.
شاخص های گفتگوی معیار
زندگانی حضرت امام رضا علیه السلام منبع سرشاری برای شناخت معیارهای لازم برای یک مناظره و گفتگوی بین الادیانی و بین مذاهب است که نیازمند مطالعات و بررسی های میان رشته ای است.
جمعی از محققان در این رابطه با انجام پژوهشی با عنوان «واکاوی آداب مناظره با تکیه بر فرهنگ رضوی و به کارگیری آن در کرسی های آزاد اندیشی در دنیای امروز» که در آخرین شماره فصلنامه فرهنگ رضوی وابسته به بنیاد بین المللی فرهنگی هنری امام رضا(ع) در تابستان 1400 انتشار یافته به بررسی ابعاد مسئله مناظرات و گفتگوهای رضوی پرداخته اند.
سؤالات اساسی مطرح شده در این پژوهش به شرح زیر است: نخست آداب و شرایط مناظره با توجه به مناظره های امام رضا(ع) چیست؟ دوم، آفات مناظره با توجه به فرمایش قرآن و فرهنگ رضوی کدام است؟ و سوم، با توجه به شرایط و آداب مناظره در فرهنگ رضوی چگونه می توان در دنیای امروز آنها را به کار بست؟
هدف محققان از این پژوهش تلاش برای ارائه الگویی در زمانه حاضر برای تأسیس کرسی های آزاداندیشی عنوان شده است که از فرهنگ رضوی اخذ شده باشد و بر مبانی آن استوار باشد.
نویسندگان این پژوهش در ابتدا به بیان سوابق چنین پژوهش هایی پرداخته اند و سیر مطالعات در این رابطه را ذکر کرده اند و سپس با شرح واژگان و مفاهیم مورد استفاده در پژوهش در بستر لغت و تاریخ گذشته و معاصر پرداخته اند.
در این پژوهش جایگاه مناظره و گفتگو در اسلام از منظر آیات و روایات و سیره مورد بحث قرار گرفته است و سپس به استخراج و استنباط اصولی برای آن از دل منابع اسلامی خصوصا آموزه های رضوی پرداخته می شود.
اصول راهبردی فرهنگ رضوی برای گفتگو
نویسندگان این پژوهش معتقداند، هشت اصلِ اثبات حق و حقیقت جویی، حاکم کردن فضای نقد در مناظرات، حاکمیت عقل و منطق، رعایت اصل مدارا همراه با ادب و احترام متقابل، داشتن اخلاص و انصاف، مجتهد یا صاحبنظر بودن فرد مناظره گر، مناظره با افراد دارای استقلال علمی و نیز برخورداری از آمادگی و توزان جسمی و روحی و اخلاقی برای مناظره یا داشتن آرامش و طمأنینه، برای شرکت در گفتگو و مناظره با دیگر ادیان و مذاهب ضروری است. هشت اصلی که با استناد به سیره و سخن امام رضا(ع) آنها را مورد تأکید قرار داده اند.
پژوهشِ «واکاوی آداب مناظره با تکیه بر فرهنگ رضوی و به کارگیری آن در کرسی های آزاد اندیشی در دنیای امروز» در ادامه و بخش مهم دیگری از بررسی خود با بیان آفات مناظره و گفتگو از منظر فرهنگ رضوی می پردازد و در این فصل نیز 7 اصل به عنوان مهم ترین موانع تحقق گفتگوی معیار عرضه می گردد.
گفتگو و مناظره به مثابه ارزشی جهانی
تعالیم اسلامی بر مناظره صحیح و رعایت آداب آن برای روشن شدن حقیقت تأکید دارد و متقابلا از جدال غیر احسن برای صرفا غلبه بر حریف و تحقیر و ضایع ساختن دیگر انسان ها پرهیز داده است. از مجموع آیات قرآن و احادیث و سخنان و رفتار ائمه معصومین علیهم السلام به دست که مناظره دارای ضوابطی است که رعایت آنها لازم است و بدون آن نه تنها حقیقتی به دست نمی آید بلکه به جای نشر آگاهی، بغض و عداوت و کینه رابطه میان انسان ها را پر می کند.
در دوران معاصر با ارزش و منزلت یافتن امر گفتگو با دیگر ملل و مذاهب و ادیان و مطرح شدن آن به عنوان جلوه و آثاری از گسترش گفتمان حقوق جهانی بشر و مسیری برای بسط صلح و همزیستی، توجه به احیای سنت مناظره و گفتگو با رهبران و چهره های مذاهب و ادیان دیگر بیشتر شده و حمایت های فراوانی از ان در کشورهای اسلامی به عمل می آید.
در بیشتر کشورهای اسلامی مراکز مهم و عالی دانشگاهی و حکومتی برای پیشبرد گفتگو و مناظره با دیگر ملل جهان وجود دارد و دولت های اسلامی هزینه های زیادی را برای مطرح شدن در این عرصه مصروف می دارند.
حتی پادشاهی عربستان سعودی که مسئله گفتگو و پذیرش دیگری در آن همیشه در محاق بوده و اقلیت ها امکانی برای انتقاد و بروز نداشته اند و جنایت قتل جمال خاشقجی روزنامه نگار منتقد به رویداد و فضاحتی جهانی برای عربستان تبدیل شد سال ها است که با سرمایه گذاری فراوان، مراکزی را برای گفتگو با ادیان در پایتخت ها و شهرهای مهم اروپایی و آمریکایی تأسیس کرده است که بعد از فاجعه قتل خاشقجی برخی سران اروپا خواستار تعطیلی آنها شدند.
این وضعیت نشان می دهد شناخت و تعیین معیارها و ضوابطی برگرفته از سیره اهل بیت(ع) باید صورت پذیرد تا به حق و حقیقت و آگاهی و عدالت منتهی شود و مانع از رفتاری صوری و منافقانه گردد.
شاخص های گفتگوی معیار
زندگانی حضرت امام رضا علیه السلام منبع سرشاری برای شناخت معیارهای لازم برای یک مناظره و گفتگوی بین الادیانی و بین مذاهب است که نیازمند مطالعات و بررسی های میان رشته ای است.
جمعی از محققان در این رابطه با انجام پژوهشی با عنوان «واکاوی آداب مناظره با تکیه بر فرهنگ رضوی و به کارگیری آن در کرسی های آزاد اندیشی در دنیای امروز» که در آخرین شماره فصلنامه فرهنگ رضوی وابسته به بنیاد بین المللی فرهنگی هنری امام رضا(ع) در تابستان 1400 انتشار یافته به بررسی ابعاد مسئله مناظرات و گفتگوهای رضوی پرداخته اند.
سؤالات اساسی مطرح شده در این پژوهش به شرح زیر است: نخست آداب و شرایط مناظره با توجه به مناظره های امام رضا(ع) چیست؟ دوم، آفات مناظره با توجه به فرمایش قرآن و فرهنگ رضوی کدام است؟ و سوم، با توجه به شرایط و آداب مناظره در فرهنگ رضوی چگونه می توان در دنیای امروز آنها را به کار بست؟
هدف محققان از این پژوهش تلاش برای ارائه الگویی در زمانه حاضر برای تأسیس کرسی های آزاداندیشی عنوان شده است که از فرهنگ رضوی اخذ شده باشد و بر مبانی آن استوار باشد.
نویسندگان این پژوهش در ابتدا به بیان سوابق چنین پژوهش هایی پرداخته اند و سیر مطالعات در این رابطه را ذکر کرده اند و سپس با شرح واژگان و مفاهیم مورد استفاده در پژوهش در بستر لغت و تاریخ گذشته و معاصر پرداخته اند.
در این پژوهش جایگاه مناظره و گفتگو در اسلام از منظر آیات و روایات و سیره مورد بحث قرار گرفته است و سپس به استخراج و استنباط اصولی برای آن از دل منابع اسلامی خصوصا آموزه های رضوی پرداخته می شود.
اصول راهبردی فرهنگ رضوی برای گفتگو
نویسندگان این پژوهش معتقداند، هشت اصلِ اثبات حق و حقیقت جویی، حاکم کردن فضای نقد در مناظرات، حاکمیت عقل و منطق، رعایت اصل مدارا همراه با ادب و احترام متقابل، داشتن اخلاص و انصاف، مجتهد یا صاحبنظر بودن فرد مناظره گر، مناظره با افراد دارای استقلال علمی و نیز برخورداری از آمادگی و توزان جسمی و روحی و اخلاقی برای مناظره یا داشتن آرامش و طمأنینه، برای شرکت در گفتگو و مناظره با دیگر ادیان و مذاهب ضروری است. هشت اصلی که با استناد به سیره و سخن امام رضا(ع) آنها را مورد تأکید قرار داده اند.
پژوهشِ «واکاوی آداب مناظره با تکیه بر فرهنگ رضوی و به کارگیری آن در کرسی های آزاد اندیشی در دنیای امروز» در ادامه و بخش مهم دیگری از بررسی خود با بیان آفات مناظره و گفتگو از منظر فرهنگ رضوی می پردازد و در این فصل نیز 7 اصل به عنوان مهم ترین موانع تحقق گفتگوی معیار عرضه می گردد.
