دیپلماسی رمضان؛ پنجره ای برای توسعه ارتباطات جهان اسلام
خبرگزاری رضوی. بهمن دهستانی. ماه مبارک رمضان از مناسبت های بزرگ اسلامی است که تأثیرات شگرف فراوانی در حیات مسلمانان دارد. با آغاز این ماه کشورهای اسلامی در سراسر جهان تغییرات زیادی را تجربه می کنند که تمامی سطوح زندگی اجتماعی آنان را متأثر می سازد.
روابط بین ملل مسلمان یکی از حوزه های مهمی است که در طول تاریخ معاصر شاهد تحولات متعددی در ماه مبارک رمضان بوده است و کیفیت تشریع این فریضه اسلامی و رویکرد تعیین شده قرآنی برای آن دارای ذاتی تحول آفرین و بسترساز برای رشد و تغییر است.
حرکت بزرگ و تاریخ ساز بیداری اسلامی که به همت و راهبری سیدجمال الدین اسدآبادی بوجود آمد و از نقاط عطف در تاریخ جهان اسلام است، با شب های ماه مبارک رمضان پیوندی قابل تأمل دارد. سید جمال الدین اسدآبادی که در کشورهای اسلامی به جمال الدین افغانی شهرت دارد با استفاده از فرصت ماه مبارک رمضان به تشکیل جلسات گفتگو و تفسیر قرآن در قاهره مصر می پرداخت و با گردآوردن شاگردان و جوانان و اقشار علاقه مند در حلقه های گفت و شنود در ماه مبارک رمضان، نخستین هسته های بیداری اسلامی در جهان اسلام را تشکیل می داد.
حرکت قرآنی سیدجمال الدین اسدآبادی در ماه رمضان به عنوان الگو در ادوار بعد نیز ادامه یافت و مصلحان متعددی از فرصت و آیین رمضان برای بسط آگاهی بخشی و اصلاح استفاده کردند و سلسله مصلحان و احیاگران مسلمان غالبا دارای رویکردی قرآنی بوده اند که بعضا از آن با عنوان نهضت بازگشت به قرآن یاد می شود.
با استقلال و تشکیل کشورهای اسلامی، رهبران مسلمان نیز ماه رمضان را فرصتی برای برقراری ارتباطات اسلامی می دیدند. در این چارچوب نیز گردهمآیی مختلفی به دعوت برخی رؤسای مسلمان ترتیب می یافت که اجلاسیه های مکه از آن جمله اند. با آغاز بحران فلسطین در سال 1948 و از سال های نیمه قرن بیستم، اجتماعاتی با شرکت عالمان و شخصیت های مسلمان در ماه مبارک رمضان در قدس و دیگر بلاد اسلامی برای رسیدگی به اشغالگری صهیونیست ها آغاز شد که تلاش میکرد با بهره مندی از اشتراکات ماه رمضان، پیوند مستحکمی میان جوامع اسلامی حول مسئله فلسطین ایجاد نماید.
با تشکیل بلوک شرق و غرب و آغاز جنگ سرد، بخش زیادی از کشورهای جهان تصمیم به فاصله گرفتن از دو قدرت مسلط جهانی و حفظ استقلال و هویت خود تا حد ممکن می دیدند که در این میان کشورهای اسلامی بنا بر اصول و هویت گرایی خود پرتکاپو ظاهر می شدند. تشکیل جنبش غیرمتعهدها، گروه 77 و نیز سازمان کنفرانس اسلامی در این مسیر بود. با تشکیل سازمان کنفرانس اسلامی بزرگترین و فراگیرتین تشکل و سازمان بین المللی رسمی اسلامی برپا شد که تمامی کشورهای مسلمان در آن عضویت داشتند. این سازمان تلاش میکرد با تکیه بر آرمان ها و آموزهای اسلامی از هویت و منافع مسلمانان در فضای دو قطبی حاکم بر جهان دفاع کند. این سازمان در این راستا گردهمآیی ها و جلسات متعددی را در ماه رمضان برنامه ریزی و برگزار کرد و برخی از اجلاسیه های تاریخی آن در ماه مبارک رمضان تشکیل شد.
این سازمان همچنین با تشکیل کارگروه هایی در ماه رمضان، رسیدگی به جوامع محروم مسلمان در نقاط مختلف را آغاز کرد و با گردآوری کمک های خیریه دولت های اسلامی با ارسال محموله های امدادی و پزشکی و غذایی، نخستین پویش های اسلامی امدادرسانی را با استفاده از فرصت ماه رمضان رقم زد.
گسترش بحران ها در جهان اسلام با اشغال کشورهای افغانستان و عراق و پس از آن شیوع پدیده تکفیر و افراط گرایی و سپس آغاز موج بهار عربی و بیداری اسلامی در کشورهای مسلمان عرب، از اهمیت ماه رمضان در شکل دهی به مناسبات میان دول و ملل اسلامی کم نکرد.
در ماه رمضان سال 2012 ملک عبدالله پادشاه سعودی اجلاس فوق العاده ای را با حضور رؤسای کشورهای اسلامی در مکه مکرمه برگزار کرد که با برگزاری ضیافت سحری همراه بود و رئیس جمهوری اسلامی ایران نیز در آن شرکت کرد. این اجلاس که در اوج التهابات ناشی از بهار عربی در ماه رمضان برگزار شد تلاش داشت تا با استفاده از فرصت ماه رمضان جایگاه لطمه دیده عربستان بعد از انقلاب های عربی و خروج مصر و تونس را از دایره همپیمانان عربی و شعله ور شدن احساسات اسلام خواهی را مهار نماید.
همچنین سعودی هر ساله در ماه رمضان سعی کرده است با دعوت از سران اسلامی برای سفر به عربستان و ادای حج عمره نوعی از دیپلماسی رمضانی را نیز شکل دهد.
همچنین تبادل پیام های تبریک آغاز ماه رمضان میان رهبران و رؤسای جمهور کشورهای اسلامی و همچنین به مناسبت عید فطر از دیگر جلوه های دیپلماسی ماه رمضان است. در این میان برخی دولت های اسلامی با برقرار تماس های تلفنی در آغاز ماه رمضان ضمن تهنیت از این فرصت برای گفتگوهای فی ما بین استفاده می کنند.
حدود یک دهه است که رؤسای جمهور ایران و قطر در آغاز ماه رمضان و همچنین عید فطر با برقراری تماس تلفنی به تبادل نظر و حفظ مناسبات می پردازند. این تماس ها که با استفاده از فرصت ماه رمضان و بستر برآمده از برکات و التیام آن انجام می پذیرد در اوج جنگ سوریه و مواضع و اقدامات مخرب قطر در آن توانست در نهایت به کاهش و مهار بحران کمک کند.
روز جهانی قدس در آخرین جمعه ماه مبارک رمضان از دیگر فرصت هایی است که در این ماه بی نظیر توسط ایران اسلامی و دیگر اجزاء و ارکان محور مقاومت برای بسط دیپلماسی عمومی و فرهنگی مورد استفاده قرار می گیرد و باید نسبت به توسعه آن مبادرت ورزید.
روابط بین ملل مسلمان یکی از حوزه های مهمی است که در طول تاریخ معاصر شاهد تحولات متعددی در ماه مبارک رمضان بوده است و کیفیت تشریع این فریضه اسلامی و رویکرد تعیین شده قرآنی برای آن دارای ذاتی تحول آفرین و بسترساز برای رشد و تغییر است.
حرکت بزرگ و تاریخ ساز بیداری اسلامی که به همت و راهبری سیدجمال الدین اسدآبادی بوجود آمد و از نقاط عطف در تاریخ جهان اسلام است، با شب های ماه مبارک رمضان پیوندی قابل تأمل دارد. سید جمال الدین اسدآبادی که در کشورهای اسلامی به جمال الدین افغانی شهرت دارد با استفاده از فرصت ماه مبارک رمضان به تشکیل جلسات گفتگو و تفسیر قرآن در قاهره مصر می پرداخت و با گردآوردن شاگردان و جوانان و اقشار علاقه مند در حلقه های گفت و شنود در ماه مبارک رمضان، نخستین هسته های بیداری اسلامی در جهان اسلام را تشکیل می داد.
حرکت قرآنی سیدجمال الدین اسدآبادی در ماه رمضان به عنوان الگو در ادوار بعد نیز ادامه یافت و مصلحان متعددی از فرصت و آیین رمضان برای بسط آگاهی بخشی
با استقلال و تشکیل کشورهای اسلامی، رهبران مسلمان نیز ماه رمضان را فرصتی برای برقراری ارتباطات اسلامی می دیدند. در این چارچوب نیز گردهمآیی مختلفی به دعوت برخی رؤسای مسلمان ترتیب می یافت که اجلاسیه های مکه از آن جمله اند. با آغاز بحران فلسطین در سال 1948 و از سال های نیمه قرن بیستم، اجتماعاتی با شرکت عالمان و شخصیت های مسلمان در ماه مبارک رمضان در قدس و دیگر بلاد اسلامی برای رسیدگی به اشغالگری صهیونیست ها آغاز شد که تلاش میکرد با بهره مندی از اشتراکات ماه رمضان، پیوند مستحکمی میان جوامع اسلامی حول مسئله فلسطین ایجاد نماید.
با تشکیل بلوک شرق و غرب و آغاز جنگ سرد، بخش زیادی از کشورهای جهان تصمیم به فاصله گرفتن از دو قدرت مسلط جهانی و حفظ استقلال و هویت خود تا حد ممکن می دیدند که در این میان کشورهای اسلامی بنا بر اصول و هویت گرایی خود پرتکاپو ظاهر می شدند. تشکیل جنبش غیرمتعهدها، گروه 77 و نیز سازمان کنفرانس اسلامی در این مسیر بود. با تشکیل سازمان کنفرانس اسلامی بزرگترین و فراگیرتین تشکل و سازمان بین المللی رسمی اسلامی برپا شد که تمامی کشورهای مسلمان در آن عضویت داشتند.
این سازمان همچنین با تشکیل کارگروه هایی در ماه رمضان، رسیدگی به جوامع محروم مسلمان در نقاط مختلف را آغاز کرد و با گردآوری کمک های خیریه دولت های اسلامی با ارسال محموله های امدادی و پزشکی و غذایی، نخستین پویش های اسلامی امدادرسانی را با استفاده از فرصت ماه رمضان رقم زد.
گسترش بحران ها در جهان اسلام با اشغال کشورهای افغانستان و عراق و پس از آن شیوع پدیده تکفیر و افراط گرایی و سپس آغاز موج بهار عربی و بیداری اسلامی در کشورهای مسلمان عرب، از اهمیت ماه رمضان در شکل دهی به مناسبات میان دول و ملل اسلامی کم نکرد.
در ماه رمضان سال 2012 ملک عبدالله پادشاه سعودی اجلاس فوق العاده ای را با حضور رؤسای کشورهای اسلامی در مکه مکرمه برگزار کرد که با برگزاری ضیافت سحری همراه بود و رئیس جمهوری اسلامی ایران نیز در آن شرکت کرد. این اجلاس که در اوج التهابات ناشی از بهار عربی در ماه رمضان برگزار شد تلاش داشت تا با استفاده از فرصت ماه رمضان جایگاه لطمه دیده عربستان
همچنین سعودی هر ساله در ماه رمضان سعی کرده است با دعوت از سران اسلامی برای سفر به عربستان و ادای حج عمره نوعی از دیپلماسی رمضانی را نیز شکل دهد.
همچنین تبادل پیام های تبریک آغاز ماه رمضان میان رهبران و رؤسای جمهور کشورهای اسلامی و همچنین به مناسبت عید فطر از دیگر جلوه های دیپلماسی ماه رمضان است. در این میان برخی دولت های اسلامی با برقرار تماس های تلفنی در آغاز ماه رمضان ضمن تهنیت از این فرصت برای گفتگوهای فی ما بین استفاده می کنند.
حدود یک دهه است که رؤسای جمهور ایران و قطر در آغاز ماه رمضان و همچنین عید فطر با برقراری تماس تلفنی به تبادل نظر و حفظ مناسبات می پردازند. این تماس ها که با استفاده از فرصت ماه رمضان و بستر برآمده از برکات و التیام آن انجام می پذیرد در اوج جنگ سوریه و مواضع و اقدامات مخرب قطر در آن توانست در نهایت به کاهش و مهار بحران کمک کند.
روز جهانی قدس در آخرین جمعه ماه مبارک رمضان از دیگر فرصت هایی است که در این ماه بی نظیر توسط ایران اسلامی و دیگر اجزاء و ارکان محور مقاومت برای بسط دیپلماسی عمومی و فرهنگی مورد استفاده قرار می گیرد و باید نسبت به توسعه آن مبادرت ورزید.
