آیا جمهوری آذربایجان به هویت اسلامی باز می گردد؟

خبرگزاری رضوی. کنگره بین المللی «قره باغ ۱۷ ربیع گفتمان برتر» به همت مرکز مدیریت حوزه های علمیه و درراستای بیانات اخیر رهبر انقلاب اسلامی در خصوص بحران قره باغ برگزار شد و در آن میهمانانی از کشورهای جمهوری آذربایجان و ترکیه و نیز جمهوری اسلامی ایران حضور داشتند. در این مراسم آقایان عباس عراقچی، علی نیکزاد، محسن رضایی، سید عباس موسوی، بنیاد حسین اف، حجج اسلام والمسلمین آل هاشم، ذوالنوری و آیت الله اعرافی سخنرانی کرده و پیام حضرت آیت الله سبحانی به همایش هم قرائت شد.
رهبر معظّم انقلاب اسلامی آبانماه سال جاری و در روزهای اوج گیری نبرد در منطقه قره باغ در سخنان زنده تلویزیونی که به مناسبت سالروز میلاد پیامبر (ص) و ولادت امام جعفر صادق (ع) پخش شد به جنگ میان ارمنستان و جمهوری آذربایجان اشاره کردند و با تأکید بر اینکه این موضوع حادثه‌ای تلخ و تهدیدکننده برای امنیت منطقه است فرمودند: «این درگیری نظامی باید هرچه زودتر تمام شود؛ البته همه‌ی سرزمین‌های جمهوری آذربایجان که به‌وسیله‌ی ارمنستان تصرف شده باید آزاد شود و به آذربایجان برگردد.» همچنین ایشان لزوم حفظ امنیت ارامنه در این سرزمین‌ها و رعایت مرزهای بین‌المللی از جانب دو طرف را مورد تأکید قرار دادند و افزودند: «تروریست‌هایی که براساس گزارش‌های قابل اطمینان وارد منطقه شده‌اند، نباید به هیچ‌وجه نزدیک مرز ایران شوند و اگر آن‌ها نزدیک مرز شوند، قطعاً برخورد قاطع خواهد شد».
این بیانات در آن زمان با بازتاب گسترده ای در جمهوری آذربایجان و منطقه قفقاز مواجه شد و حتی واکنش های متعددی را به دنبال آورد.
جمهوری آذربایجان که زمانی جزئی مسلم از خاک سرزمین ایران به شمار می رفت در دوران جنگ های ایران و روس در قرن گذشته از سرزمین مادری جدا شد. این کشور با اکثریت جمعیت شیعه در حدود 70 درصد بعد از جمهوری اسلامی یکی از معدود کشورهایی است که از دارای اکثریت پیروان اهل بیت(ع) هستند.
همچنین جمهوری آذربایجان با برخورداری از منابع گسترده نفت و گاز یکی از صادرکنندگان انرژی در منطقه قفقاز به شمار می رود که بخاطر موقعیت ویژه خود در ساحل دریای خزر و همچنین میانه راه شرق به اروپا در منطقه غرب آسیا از امتیازات قابل توجهی برخوردار است.
در دهه 70 شمسی پیشروی های کشور ارمنستان در خاک آذربایجان که با تصرف مناطق این کشور و آوارگی و پناهندگی مردمان شهرها و روستاهای آذربایجان به سمت جمهوری اسلامی و عبور از رودخانه ارس همراه بود، دولت ایران با حمایت و پشتیبانی های مختلف سعی در خاموش نمودن آتش جنگ، پذیرایی از آوارگان و برقراری صلح میان دو کشور نمود. این رویکرد که با درخواست مقامات باکو همراه بود بعدها با بی مهری هایی از طرف دولت آذربایجان که از نفوذ طبیعی جمهوری اسلامی در میان مردم آذربایجان هراس داشت مواجه گردید تا آنجا که باکو به برقراری روابط با رژیم صهیونیستی دست زد و بجای ایران، عرصه را برای حضور گسترده ترکیه در آذربایجان فراهم نمود.
اما ممانعت از حضور اقتصادی ایران در آذربایجان و متقابلا اعطای امتیازات به ترکیه و اسرائیل تنها بخشی از رفتارهای ایران هراسانه باکو در برابر ایران بود و مبارزه گسترده و مستمر با مظاهر تشیع و اعتقادات دینی و پایبندی های اصیل مذهبی مردم متدین جمهوری آذربایجان فصل دیگری از رویکردهای جمهوری سکولار آذربایجان است.
این مبارزه تا آنجا پیش رفت که حکومت جمهوری آذربایجان حجاب را در مدارس این کشور ممنوع اعلام کرد و رهبر حزب اسلام جمهوری آذربایجان که یکی از روحانیون شیعه آن کشور بود را به ۲ سال حبس محکوم کرد. اعتراضات معروف منطقه نارداران که گفته می شود مذهبی‌ترین منطقه در جمهوری آذربایجان است نیز سرکوب شد. هر ساله مراسم عزاداری محرم در جمهوری آذربایجان با محدودیت ها و برخوردهایی از طرف دولت آن کشور مواجه است.
بنا بر گزارش های میدانی و گواهی بسیاری از دانشجویان آذربایجانی مقیم ایران، حتی انتقال کتاب های دینی به آذربایجان با سخت گیری و نظارت همراه بوده است.
این در حالی است که جمهوری آذربایجان در طول سال های گذشته سعی نموده شمایلی اروپایی از خود به نمایش گذارد و در بسیاری از برنامه های فرهنگی و اجتماعی اتحادیه اروپا مشارکت کند. میزبانی از رویداد یوروویژن که یک مسابقه بزرگ موسیقی در اروپا است و جلوه های ضد دینی متعددی دارد یک نمونه از اقدامات مقامات باکو در حوزه مناسبات فرهنگی بوده است که با اعتراضات چهره های برجسته آذری در ایران و نارضایتی مردم متدین جمهوری آذربایجان مواجه گردید.
روابط نظامی اطلاعاتی آذربایجان و رژیم صهیونیستی به گفته ناظران و رسانه ها و برخی گزارش های امنیتی انتشار یافته از ابعاد متنوه و پیچیده ای برخوردار است. آذربایجان با آنکه عضو سازمان همکاری های اسلامی و جنبش عدم تعهد است اما از معدود دولت‌های اسلامی است که اسرائیل را به رسمیت شناخته‌ است و یکی از تأمین کنندگان نفت رژیم اسرائیل به‌شمار می‌رود و از متعهدترین کشورها به غرب است.
در جریان جنگ فصل گذشته میان این کشور و ارمنستان بسیاری از کارشناسان معتقد بودند اگر حمایت نظامی و اطلاعاتی رژیم صهیونیستی از باکو نبود پیروزی های چند روزه آذربایجان به دست نمی آمد. استفاده فراوان از پهبادهای اسرائیلی برای حمله با مواضع نیروهای ارمنی از نقاط برجسته این جنگ بود.
اما عمق پیوستگی مذهبی و تمدنی ایران و آذربایجان آنچنان مردمان دو سوی ارس را متصل ساخته است که مقامات آذربایجان همواره ناگزیر به رعایت این جانب بوده اند. مرجعیت فکری و مذهبی آذری ها در داخل ایران است و منابع الهام بخش دینی آنان در ایران اسلامی قرار دارد و از این رو با وجود سالها مبارزه با ارزش های مردم آذربایجان، دولت این کشور نمی تواند خود را از ریشه ها و باورهای اصیل ملت خود آسوده ببیند.
همایش روز دوشنبه در قم برای تبیین و ترویج گفتمان رهبر معظم انقلاب در مسئله آذربایجان در عین آنکه ضرورت و اقدامی ارزنده بود نیازمند تداوم و طراحی راهبردها و ابتکارات هوشمندانه است تا به عمق فرهنگی و دینی شیعیان آذربایجان واصل شود و اتحاد پیروان اهل بیت(ع) در دو کشور را موجب گردد.