خبرگزاری رضوی-زهرا غفوریان؛ ماه رجب برای کسانی که سال های گذشته در اعتکاف شرکت می کردند حس و حال عجیبی دارد و شور و اشتیاقی را در وجودشان به سبب حضور  در یک ضیافت الهی رقم میزند اما امسال دومین سال است که به سبب شیوع کرونا و اهمیت حفظ سلامت مردم ، مراسم اعتکاف لغو شد.
سال گذشته زمانی که مشتاقان خود را برای اعتکاف آماده کرده بودند، شیوع ویروس کرونا مانع از برگزاری این محفل معنوی شد ؛ امسال نیز به دلیل شیوع نوع انگلیسی این ویروس منحوس و لزوم حفظ سلامتی جامعه بر اساس مصوبه ستاد ملی مقابله با کرونا، آیین معنوی اعتکاف رجبیه در سراسر کشور برگزار نشد.
در این گزارش با معتکفینی که امید به حضور دوباره در این فضای معنوی را داشتند، همراه شدیم تا از احساس ناب آن ها؛ دلتنگی هایشان برای گوشه نشینی و خلوت گزینی با معبود بیشتر بدانیم:

برگزار نشدن اعتکاف ، دلتنگی عجیبی دارد
 عفت رجبی 5 بار در اعتکاف شرکت کرده است و از نخستین سال شرکت در این مراسم معنوی برایمان می گوید: با اینکه آن سال معتکف نبودم اما حس و حال خوبی داشت، سال اولی که به اعتکاف دعوت شدم به دلیل لزوم حضور در محل کارم نمی توانستم رو اول را در مراسم حضور داشته باشم با این حال دوستم که مرا به این مراسم دعوت کرده بود، گفت: روز دوم و سوم برای بهره بردن از فضای روحانی مراسم به مسجد بیا. این حضور، آمادگی ام را برای سال های بعد فراهم کرد؛ اشتیاقم برای حضور به اندازه ای بود که هر سال به دوستم زهرا می گفتم  زودتر ثبت نام کنیم تا جا نمانیم. تفاوت اعتکاف با سایر عبادات در این است که در این فضا از همه چیز دل میکنی و  در فضایی قرار می گیری که حتی خوردن نیز در حد ضرورت است.
 وی حکمت حضور انسان ها در اعتکاف را اینگونه توصیف می کند: اگر انسان ها به سرشت خود بنگرند، متوجه می شوند که جسم آن ها به امور مادی وابسته است و اصل و روح آن ها به فضای دیگر تعلق دارد. به همین دلیل حضور در اعتکاف انسان را به اصل خود نردیک می کند  و متوجه می شوی که تمام امور دنیا فرعیاتی بوده که به آن عادت کردی.
نمازهای مستحب اعتکاف از سایر اعمال برای من گواراتر بود. نمی دانم چرا  اعتکاف حسی متفاوت با دیگر اعمال دارد ، یکسال با یکی از دوستانم به مدت دو شب هتلی کنار حرم امام رضا(ع) رزرو کردیم، بیشتر زمان را  در حرم می گذراندیم و تنها برای خواب و استراحت به هتل برمی گشتیم. شبیه بیتوته کردن بود و فاصله کوتاهی تا حرم داشتیم، اما اعتکاف  چیز دیگری است نمی دانم چرا؟ باید تجربه کنید. زیارت حرم خیلی خوب بود، اما اعتکاف متفاوت است.
خانم رجبی که دلتنگ اعتکاف است می گوید: امسال که اعلام کردند رنگ مشهد آبی است، امید داشتیم که اعتکاف برگزار شود، خودم را آماده کرده بودم اما برای حفظ  سلامتی مردم برگزار نشد.برگزار نشدن اعتکاف ، دلتنگی عجیبی دارد. امسال که کرونا مانع حضور ما در مراسم اربعین و اعتکاف شد اهمیت حضور این مراسم را بیشتر درک می کنم.

اعتکاف؛ تلنگری برای بازگشت به اصل وجودی انسان
مرضیه سادات طباطبایی می گوید: عبادت های اعتکاف روح و دل انسان را شاد می کند. صمیمیت ببین افراد در اعتکاف نیز جالب است. روز اول معتکفان دغدغه هایی دارند و ممکن است ایرادهایی نیز بگیرند، اما روز های بعد وقتی متاثر از این فضا می شوند، گویی تلنگری برای آن هاست و این وابسته ها را کنار می گذارند ، در اعتکاف روحت بزرگ می شود و درگیر مادیات نیستی .  
حس روز آخر اعتکاف هم بسیار عجیب است و باورت نمی شود که تمام شده است، هرچند چند روز بعد نیز حال و هوای اعتکاف را دارم، اما متاسفانه این دنیا، حس خوب اعتکاف را کم کم می گیرد و برای همین فکر میکنم سالی دوبار اعتکاف لازم است.
مرضیه هنوز حس خوب اعتکافی را که در نوجوانی داشته به یاد دارد و برایش تازه است.می گوید : دوبار در اعتکاف شرکت کرده است ، اولین بار در 14 سالگی و ده سال بعد در 24 سالگی معتکف می شود.

اعتکاف، انسان راسبک می کند
مرضیه می گوید: حضور در مراسم اعتکاف،  انسان را سبک می کند و  هر بار  با ذکر گفتن و نماز خواندن و انجام دادن اعمال ، احساس میکنی به خدا نزدیکتر شدی و چقدر خوب است که بعد از اعتکاف نیز بتوانی این حال خوب را حفظ کنی.
زمانیکه اعتکاف تمام می شود، به امید اینکه سال آینده نیز شرکت کنی به انتظار می شینی، روز آخر به اندازه ای حالت خوب است که دوست نداری تمام شود و به خودت قول می دهی که حتما سال آینده نیز شرکت کنی که البته توفیق قرار گرفتن در این مسیر بسیار مهم است.

متفاوت ترین لحظات زندگیم را در اعتکاف تجربه کردم
محمد بقایی 26 ساله، تجربه بسیاری از حضور در اعتکاف دارد و  12 سال در اعتکاف شرکت کرده است.  می گوید: متفاوت ترین لحظات زندگی را در اعتکاف تجربه کردم، تا حالا تجربه مهمان خصوصی بودن را داشتید؟ این احساس را به واقع در تمام اعتکاف هایی که شرکت کردم تجربه کردم. تفاوت فضای اعتکاف با سایر مکان های عبادی در خصوصی بودن آن می دانم.
سه روز مهمان خصوصی پروردگار هستی، در حالت طبیعی بسیاری کارها ممکن است نه ثوابی برای آن ها نوشته شود و نه گناهی. برخی اعمال مانند خوابیدن در مسجد کراهت دارد، اما زمانی که اسم اعتکاف می آید تمام این اعمال شما به مثابه ثواب ثبت می شود و نفس کشیدن شما ارزش بیشتری دارد.

اعتکاف؛ بهترین فرصت برای صحبت دو نفره با خداست
آقای بقایی می گوید: اعتکاف بهترین فرصت برای صحبت دو نفره با خداست. وقتی انسان معتکف می شود از یک کابل ارتباط قوی بین او و خدا صحبت می شود؛ در حالیکه حقیقت اعتکاف در رفتار پس از آن مشخص می شود.  
به نظر من اعتکاف چهار مرحله دارد که اولین مرحله حضور فیزیکی در اعتکاف است که همه به آن نائل می شوند، مرحله دوم راز و نیاز با خداوند است، سومین مرحله ایجاد ارتباط قلبی و دائمی است و چهارمین مرحله اثرگذاری این سیر عبادات در رفتار بعد از اعتکاف است. یعنی ایجاد تغییر عملی در رفتار و اجرای قول و قرارهایی که هر کس با خدای خود دارد.
او از افرادی صحبت می کند که همیشه به آن ها غبطه می خوریم، یادم هست که لحظه ای آن ها را بیکار نمی دیدم و از لحظه لحظه های حضور در مسجد استفاده می کردند‌ .آن ها از معنویت خاصی برخوردار بودند و کافی بود چهره آن ها را ببنیم و سرشار از حس با خدا بودن به ما دست می داد. افرادی ساده، بدون منیت، مخلص و آرام‌ .
کسانی در اعتکاف بسیار زحمت کشیدند اما کمتر دیده شدند، آن ها کسانی نیستند جز گروه تدارکات. کسانی که به هر نحوی چه پشت صحنه و جلوی صحنه زحمت کشیدند.

خستگی آن ها را نمیتوان دید و همیشه انرژی دارند. آن ها در اندک لحظاتی که فرصت راز و نیاز برای ان ها فراهم می شود تماشایی می شوند.
تمام معتکفین بعد اعتکاف زندگی آن ها دستخوش تغییر می شود .در قرآن اشاره می کند به افرادی که عمل صالح را با خود به همراه می آورند. شاید لحظه وصل شدن با خدا را به راحتی بتوانیم به دست بیاوریم، اما هرگز نمی توانیم با اعتماد بگوئیم هر آنچه از آن فضا کسب شد به آخرت می بریم، پس آنچه باید قابل اهمیت باشد پیاده کردن درس اعتکاف در سایر اوقات در زندگیست.

حس عجیب دلتنگی اعتکاف  
سارا حسینی عید سال گذشته هفتمین اعتکاف خود را تجریه کرده است، از خاطرات اولین سال حضورش در این مراسم معنوی می گوید: 20 سالم بود که اولین بار به دعوت دختر عمه ام در مسجد امام حسن عسگری(ع) معتکف شدم، اولین بار واقعا قسمت شد چون پدرم راضی نبود سه شب از خانه دور باشم. با صحبت های عمه ام راضی شد و خیالش از مکان و فضای امن مسجد راحت شد و من چون لذت آن فضای را چشیده بودم، سال های بعد نیز شرکت کردم.
تنها حاجتم فرج امام زمان(عج) بود. حس اعتکاف قابل توصیف نیست و هر کسی باید خودش تجربه کند. زیارت ائمه اطهار(ع) و روزه های ماه رمضان حس خوبی دارد، اما نمیدانم چرا حس اعتکاف متفاوت است. این حس به خاطر نزدیکی به معبودی است که در خلوت با او آرامش می گیریم؛ الا بذکر الله تطمئن القلوب
برگزاری هر سال اعتکاف و شرکت کردن جوان ها نشان داد که جامعه بیش از هر زمان دیگری، رغبت به این فضا دارد. سال های اول فقط در مسجد جامع گوهرشاد، برگزار می شد و در سال های بعد به سبب تعداد زیاد شرکت کننده مساجد سطح شهر هم اقدام به برگزاری کردند تا همه از این فیض استفاده کنند.
وی شیرینی فضای اعتکاف را اینگونه توصیف می کند: جوان های ما آرامش این فضا و تجربه کردن حس جدید عبادت را دوست دارند. اعتکاف این فرصت را فراهم می کند تا در کنار انسان های پاک قرار بگیری و مسیر بندگی را سریعتر طی کنی.
در این فضا اجباری برای کارهای عبادی نیست و  همین حضور در این فضا و در جمع افراد مومن ، میل به عبادت و دعا را در فرد بیشتر می کند و این نکته مثبتی است.
از سارا درباره حس روز آخر اعتکاف می پرسم و می گوید: یادم می آید سالی که در حرم  معتکف بودم، آخرین نفر از مسجد بیرون آمدم و چند لحظه بیرون مسجد ایستادم و نگاه می کردم و باور نداشتم تمام شده و هر سال بعد از تمام شدن اعتکاف با خودم می گفتم باید یکسال صبر کنیم؟
پارسال که گفتن برگزار نمی شود باورمان نمی شد، امید داشتیم که اعلام کنن برگزار می شود. فکر نمی کردیم امسال هم توفیق نداشته باشیم و یک حس دلتنگی عجیبی است.
سال گذشته جالب بود که دو اعتکاف داشتیم، یکی اول سال که در دوران عید بود و یکی هم آخر سال. خیلی خوشحال بودم که تنها سالی که دوبار اعتکاف برگزار می شود اما دومی به خاطر کرونا برگزار نشد.
از او می پرسم کدام برنامه اعتکاف بیش تر از همه دلنشین بود؟ تمام برنامه ها خوب بود، اما بیداری نیمه شب و مناجات، نماز و دعا حس خاصی داشت.

 در ادامه با خانم اکرمی مدیر حوزه ثمانه خواهران مشهد، استاد حلقه های معرفت حرم مطهر رضوی و استاد دانشگاه فردوسی به گفتگو می نشینیم تا به بررسی راه های جذب بیشتر جوان ها به این مسیر و تاثیر این فضای معنوی در جامعه بپردازیم.

آیا در حال حاضر، فضای اعتکاف یک نیاز و ضرورت برای جامعه است ؟
جامعه به این فضا نیاز بسیاری دارد. من با افراد مختلف از نوجوان ها و جوان ها گرفته تا خانم های خانه دار و مسن از طبقات مختلف جامعه در این چند سال حضور در اعتکاف ماه رمضان و ماه رجب گفتگو داشتم و حس خوب آن ها در صحبت هایشان مشخص بود. جتی دخترهایی که به ظاهر مذهبی نبودند و کمتر در این فضاها حضور داشتند، برای آن ها نیز لذت بخش بود و همه احساس خوشی نسبت به این موضوع داشتند و جذابیت هایی برای آن ها داشت آنها هم  ناراحت و دل گرفته بودند از تمام شدن اعتکاف و می گفتند این سه روز دوران خیلی خوبی بود و دلمان تنگ می شود.

فضای اعتکاف چه اندازه موثر است و شرکت در مسجد گوهرشاد با مساجد دیگر متفاوت است یا خیر؟
ممکن است فضا و امکانات مساجد در بهره وری بیشتر از این فضا موثر باشد، اما به هر صورت چه در حرم با امکانات و سخنرانی های افراد مطرح برگزار شود و چه در مسجد معمولی، خود خلوت کردن با خدا یک جذابیت خاصی برای هر فردی به همراه دارد.  من هر دو فضا را تجربه کردم و جذابیت تمام فضاها را احساس کردم.

استقبال از حلقه های معرفت خصوصا در بین قشر جوان چگونه بود؟
یادم هست یکبار یکنفر را در خیابان دیدم و خیلی از من تشکر کرد. گفت 5 سال پیش در فلان مسجد معتکف بودم و صحبت شما تاثیر زیادی در زندگی من گذاشت. باز خوردهای زیادی داشتم و این لطف خداست. برخی نیز مشتری دائم اعتکاف هستند و می گویند ما هر سال همراه شما هستیم.
من در زمینه مباحث مسائل خانواده و تربیتی مشاوره تخصصی ارائه می دهم. در حرم هم از اساتید حلقه های معرفت و پاسخگوی سوالات دینی و مذهبی زائران هستم. در اعتکاف بیشتر با جوان ها در ارتباط بودم . چون بزرگ ترها وقت خود را به قرآن و خواندن مفاتیح می گذرانند. دختر خانم ها پیش من می آمدند و مشکلاتشان را در زمینه مباحث خانواده، ازدواج مطرح می کردند و من آن ها را راهنمایی می کردم.  

به طور نموته یک خانمی با همسر خود قهر کرده بود و زمانی که اعتکاف آمده بود و همین مباحث حلقه های معرفت باعث شد راهکار مشکلش را پیدا کند. قطعا خانواده ها به این مباحث کارشناسی نیاز دارند و این مباحث حلقه های معرفت مکمل بحث های معنوی و دعا و راز و نیاز است.

اعتکاف چه فضای خاصی دارد که افراد به این لذت رغبت پیدا می کنند؟
توجه به خدا و حس پرستش در نهاد تمام انسان ها وجود دارد. گرفتاری های زندگی امروز و جذابیت هایی خاص آن، باعث می شود تا انسان ها از فطرت خودشان فاصله بگیرند و این شرایط اعتکاف باعث می شود به فطرت خودشان برگردند و فضای جدیدی را تجربه می کنند.
و زمانی که یکسال می گذرد، یاد لذت های اعتکاف در ذهنشان تداعی می شود و دلشان می خواهد تا دوباره آن فضا را تجربه کنند.
چون در عصر تکنولوژی و سرعت هستیم، بیشتر از هر زمان درگیر دنیا شده ایم، گرفتاری های ذهنی برای نیازهای زندگی داریم. اعتکاف، سکون و آرامشی به ما می دهد و در این فضا چون از دنیا دور هستی، نگران نیاز مادی نیستی و دغدغه نداری و جا و خوراک مشخص است و توجه بیشتر به سمت معنویات معطوف می شود. این سکون و آرامش به انسان کمک می کند که به رابطه خود با خدا بیشتر فکر کند و به او نزدیک تر شود و فضای بهتری را تجربه کند.
هر کسی به اندازه ظرفیت وجودی خودش بهره می برد. اگر کسی نیاز و آشنایی بیشتری با خدا داشته باشد، در هر فضایی باشد در ساعت های خلوت و نیمه شب با خدای خود خلوت می کند و مشغول عبادت می شود. آن جوانی که کمتر فضای معنوی را تجربه کرده است و خیلی اهل عبادت نیست، به اندازه نیاز و شرایطی که دارد برداشت می کند؛ بنابراین نسبت به خود افراد این ظرف وجودی او پر می شود،  ظرف یکی کوچک و استکانی است و دیگری بزرگ تر.  

با توجه به اینکه نگاه جوان های عصر حاضر متفاوت با نسل گذشته است، چه راهکارهایی برای جذب بیشتر جوان ها به این فضا پیشنهاد می کنید؟
گرایش جوان ها به اعتکاف نشان داد که این نسل چه اندازه به این فضا میل دارند فقط باید بستر مهیا تر شود. اخلاص خود برگزار کننده در این زمینه بسیار موثر است؛ چرا که گفتند هر آنچه از دل برآید، لاجرم بر دل نشیند. اگر شخصی بتواند خودش را نورانی کند، کلامش نیز نورانی می شود و به دل می نشیند.
بنابراین ما برگزار کننده ها باید بیشتر روی خودمان کار کنیم و به مباحث اخلاقی توجه ویژه داشته باشیم. گاهی غرق در موضوعات اجرایی می شویم که از تزکیه نفسمان غافل می شویم.  اهمیت به مباحث اجرایی خیلی خوب است، اما آن تاثیرگذاری عمیق را ندارد؛ بنابراین ما در هر مرحله نیاز به تقویت ایمان داریم.
مساله دوم دائمی و پیوستگی آن است. اگر بتوانیم امری را هر چند کوچک با مشارکت همدیگر اجرایی کنیم، بسیار مفید است، اینکه هر روز قرار بگذاریم، یک کار کوچک را انجام دهیم. به طور نمونه مداومت داشتن بر ذکر صلوات.
سومین راهکار که به نظرمن ایده آل است، این است که ساختار به گونه ای شکل بگیرد که مسئولین اعتکاف بتوانند با معتکفینی که هر سال شرکت می کنند در ارتباط باشند، به طور مثال اردویی بگذارند و در جلسات مذهبی آن ها را دعوت کنند.  
چه خوب است موسساتی که برگزار کننده اعتکاف هستند، دورهمی فصلی با معتکفین داشته باشند تا این ارتباط دو سویه شکل بگیرد. اگر این دورهمی فضایی شبیه اعتکاف و بیتوته کردن باشد، نیز خوب است. چون سال 365 روز است و تنها سه روز در ماه رجب و سه روز در ماه رمضان معتکف هستیم. اگر 4 بار در سال برگزار شود، باز هم جذابیت های خاص خودش را دارد.
فقط توجه داشته باشید که در بحث اعتکاف از برکت خود زمان نباید غافل شد. رجب و رمضان، ماه های رحمت الهی و ویژه هستند.

این دو سال که اعتکاف برگزار نشد، به نظر شما بهترین جایگزین چیست؟
سال گذشته که اعتکاف برگزار نشد، آیت الله مظاهری برای جایگزین اعتکاف نکاتی مهمی را ذکر فرمودند: نکته اول اینکه بهترین جایگزین برای اعتکاف، خدمت به خلق خدا و شاد ساختن دل مردم است. امام حسن(ع) می فرمایند: ثواب برآوردن حاجت یک مومن و شاد کردن دل دیگران، از ثواب یک ماه اعتکاف بالاتر است.
هم نشینی با خانواده که باعث همدلی و ازدیاد محبت و خدمت به اعضای خانواده می شود را نیز جایگزینی دیگر برای اعتکاف دانستند، خصوصا در شرایطی که مسئولین عموم جامعه را به خانه نشینی توصیه کردند.
به جا آوردن اعمال و عبادات استحبابی اعتکاف در خانه هم یک راه جایگزینی اعتکاف است که معنای  اعتکاف نیز عزلت و اهمیت دادن به عبادت است.