خبرگزاری رضوی به مناسبت سالگرد افتتاح رواق «دارالمرحمه» گزارش می دهد؛
رواق«دارالمرحمه» تجلی معماری اصیل ایرانی- اسلامی
خبرگزاری رضوی ـ آزیتا ذکاء؛ رواق دارالمرحمه حرم مطهر امام هشتم(ع) با گنجینه‌ای از هنر و معمار اسلامی در مساحت 12 هزار مترمربع اواخر دی‌ماه سال 92 همزمان با سالروز میلاد پیامبر اکرم(ص) و امام جعفرصادق(ع) افتتاح شد.
هفتمین سال تأسیس این رواق بهانه‌ای شد به سراغ مهندس محسن صباغیان‌طوسی مدیر پروژه این طرح برویم و برای آشنایی بیشتر با پنجمین رواق زیرین حرم مطهر رضوی با او گفت‌وگویی انجام دهیم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.
.jpg)
حدود 30 رواق
بارگاه منور امام رضا(ع) در ابتدا فقط یک سنگ و صندوق بدون صحن و رواق بود. از دوره تیموریان هم زمان با نوسازی بسیاری از بناهای کهن خراسان به حرم مطهر امام مهربانی‌ها نیز توجه ویژه‌ای شد. بسیاری از ساختمان‌های این حرم از دوره صفویان به ویژه از زمان شاه طهماسب صفوی به جا مانده است.
حرم مطهر امام رضا(ع) پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی رفته رفته وسعت چشم‌گیری پیدا کرد و این مجموعه از دو صحن به نُه صحن و از 17 رواق به 29 رواق افزایش یافت و بارگاهی با وسعت حدود یک میلیون متر مربع به وجود آورد که امروزه از زیباترین و باشکوه‌ترین امکان مذهبی با مجموعه‌ای از معماری‌ها در جهان اسلام به‌شمار می‌رود.
.jpg)
رواق‌های طبقه زیرین
به فضاهای مسقف در حرم مطهر رواق گفته می‌شود که شش رواق این مضجع شریف در طبقات زیرین صحن‌ها و رواق‌ها ساخته شده‌اند. دارالاجابه(حضرت معصومه(س))، دارالحجه، شیخ طوسی، شیخ حرعاملی، دارالمرحمه و حضرت زهرا(س) از جمله رواق‌های طبقه زیرین هستند که به ترتیب طی سال‌های 1379 لغایت 1395 به مجموعه حرم مطهر اضافه شده‌اند.
ساخت همزمان دو رواق امام(ره) و دارالمرحمه
رواق دارالمرحمه قسمتی از پروژه عظیم رواق امام(ره) است که در سال ۱۳۸۲ پروژه آن آغاز شده بود. طوسی در این‌باره می‌گوید: «قدیم در محل رواق امام خمینی(ره) یعنی دقیقا روبروی دارالزهد و شیخ‌بهایی آشپزخانه آستان قدس رضوی قرار داشت که کف آن پر از لجن و رطوبت بود و به لحاظ سازه‌ای استحکامی نداشت. چون قرار بود سقف زده شود، مجبور شدیم صحن امام(ره) را برای مدتی تعطیل کنیم تا بتوانیم این عملیات را انجام دهیم. ستون‌های رواق دارالمرحمه در موازات یکدیگر بالا می‌آمدند تا سقف این رواق پوشیده شود که می‌شد همکف رواق امام(ره). در مرحله بعد ستون‌های نیلوفری که سقف امام(ره) را پوشاند. حداکثر یکسال طول کشید تا کل سازه و اسکلت آنجا اجرا شود».
ساخت رواق در سه مرحله
در ساخت اين رواق علاوه بر اقدامات و پيش‌بينی‌های لازم از تكنيك‌ها و تجهيزات مدرن به منظور تحكيم و مقاوم‌سازی سازه‌های قديمی مجاور استفاده شده است. مدیر پروژه و ناظر بر کارهای معماری رواق امام(ره) و دارالمرحمه در توضیح بیشتر می‌گوید: «طراحی تبدیل صحن امام خمینی(ره) به رواق‌های امام(ره) و دارالمرحمه توسط مهندسان و مشاوران آستان قدس رضوی در سال 1382 انجام گرفت. شش ماه بعد یعنی سال 1383 مرحله خاکبرداری رواق و اسکلت‌بندی آن با حضور مهندس سیدجلال مادرشاهیان و مهندس هادی محمدی انجام شد. زمانی که من مدیر پروژه این رواق شدم کارهای هنری و نازک‌کاری رواق بر عهده من قرار گرفت که تا سنگ ازاره کار رواق پیش رفت و تمام هنرهای ظریف‌کاری از روی سنگ ازاره به بالا توسط محمدناصر آیینه‌چیان صورت گرفت».
رواقی با بیش از هفت هزار متر زیربنا
دارالمرحمه یکی دیگر از رواق‌های عظیم مجموعه حرم مطهر رضوی است که در راستای توسعه بنای زیر سقفی ساخته شده است و دسترسی به اين رواق از طريق رواق امام خمینی(ره)، صحن‌های جامع رضوی و بعثت ميسر است. بنا به گفته طوسی، رواق دارالمرحمه دارای ۷ هزار و ۹۰۰ متر مربع زیربنا است که هم اکنون با ارتفاع ۶ و نیم متر مربع فضای مفید عبادی با ظرفیت بیش از ۱۰ هزار نمازگزار در اختیار زائران قرار دارد».
۲ هزار مترمربع فضای تأسیساتی
رواق دارالمرحمه از حدود ۲ هزار متر مربع فضای تأسیساتی برخوردار است. در توضیح بیشتر مدیر پروژه این رواق شرح می‌دهد:«۹ دستگاه هواساز و سنسورهای سنجش CO2 برای تأمین هوای کیفی مفید و مطبوع این رواق تعریف شده و سیستم صوتی هم صدای سخنران را با شدت ۹۰ دسیبل به صورت دیجیتال در همه نقاط رواق پخش می‌کند. ۶۰ عدد دوربین مدار بسته این رواق نیز به مرکز کنترل حرم متصل شده است. همچنین ۱۳۰۰ تن برودت برای تأمین هوای خنک و حدود دو میلیون کالری در ساعت برای تأمین گرمای این رواق مورد استفاده قرار می‌گیرد».
شکوه معماری
هنرهای فاخر و اصیل ایرانی ـ اسلامی هنرهای به کار رفته در این رواق است که توسط هنرمندان شاخص آستان قدس رضوی به مرحله اجرا درآمده است. صباغیان در خصوص معماری این رواق، بیان می‌کند: «جداره‌های اين رواق با ازاره سنگ و تزييناتی همچون گچبری، آيينه‌كاری، نقاشی و رنگ‌آميزی پوشش يافته که اين تزيينات با تكنيك‌های متفاوت به سبك ايرانی - اسلامی اجرا شده است».
ویژگی‌های رواق
هر یک از رواق‌های حرم مطهر از وسعت، تزیینات و کارکرد متفاوت برخوردارند. بنابر توضیح مدیر پروژه این رواق، فاصله بین ستون‌های رواق دارالمرحمه حدود نُه متر بر خلاف رواق دارالحجه بوده که فاصله ستون‌ها در برخی قسمت‌ها چهار متر و در بعضی جاها هشت متر است.
این رواق تقریبا جزء گودترین رواق‌های مجموعه حرم مطهر است که صفوف نماز جماعت و نماز جمعه در این رواق بسته می‌شود و به صفوف نماز در رواق‌های حضرت معصومه(س) و دارالحجه نیز اتصال می‌یابد. امام جمعه نیز در رواق دارالمرحمه به ایراد خطبه نماز جمعه می‌پردازند.
برای آینده نیز برنامه‌ریزی شده که زیر بست شیخ بهایی و مسجد گوهرشاد یک رواق زیرین دیگر ایجاد شود که به این رواق اتصال یابد. این رواق دسترسی به زیرگذر دارد و اگر قرار باشد در آینده برای زیرگذر تصمیمی گرفته شود خیلی راحت مردم می‌توانند دسترسی به زیرگذر داشته باشند.
هفتمین سال تأسیس این رواق بهانه‌ای شد به سراغ مهندس محسن صباغیان‌طوسی مدیر پروژه این طرح برویم و برای آشنایی بیشتر با پنجمین رواق زیرین حرم مطهر رضوی با او گفت‌وگویی انجام دهیم که مشروح آن را در ادامه می‌خوانید.
حدود 30 رواق
بارگاه منور امام رضا(ع) در ابتدا فقط یک سنگ و صندوق بدون صحن و رواق بود. از دوره تیموریان هم زمان با نوسازی بسیاری از بناهای کهن خراسان به حرم مطهر امام مهربانی‌ها نیز توجه ویژه‌ای شد. بسیاری از ساختمان‌های این حرم از دوره صفویان به ویژه از زمان شاه طهماسب صفوی به جا مانده است.
حرم مطهر امام رضا(ع) پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی رفته رفته وسعت چشم‌گیری پیدا کرد و این مجموعه از دو صحن به نُه صحن و از 17 رواق به 29 رواق افزایش یافت و بارگاهی با وسعت حدود یک میلیون متر مربع به وجود آورد که امروزه از زیباترین و باشکوه‌ترین امکان مذهبی با مجموعه‌ای از معماری‌ها در جهان اسلام به‌شمار می‌رود.
رواق‌های طبقه زیرین
به فضاهای مسقف در حرم مطهر رواق گفته می‌شود که شش رواق این مضجع شریف در طبقات زیرین صحن‌ها و رواق‌ها ساخته شده‌اند. دارالاجابه(حضرت معصومه(س))، دارالحجه، شیخ طوسی، شیخ حرعاملی، دارالمرحمه و حضرت زهرا(س) از جمله رواق‌های طبقه زیرین هستند که به ترتیب طی سال‌های 1379 لغایت 1395 به مجموعه حرم مطهر اضافه شده‌اند.
ساخت همزمان دو رواق امام(ره) و دارالمرحمه
رواق دارالمرحمه قسمتی از پروژه عظیم رواق امام(ره) است که در سال ۱۳۸۲ پروژه آن آغاز شده بود. طوسی در این‌باره می‌گوید: «قدیم در محل رواق امام خمینی(ره) یعنی دقیقا روبروی دارالزهد و شیخ‌بهایی آشپزخانه آستان قدس رضوی قرار داشت که کف آن پر از لجن و رطوبت بود و به لحاظ سازه‌ای استحکامی نداشت. چون قرار بود سقف زده شود، مجبور شدیم صحن امام(ره) را برای مدتی تعطیل کنیم تا بتوانیم این عملیات را انجام دهیم. ستون‌های رواق دارالمرحمه در موازات یکدیگر بالا می‌آمدند تا سقف این رواق پوشیده شود که می‌شد همکف رواق امام(ره). در مرحله بعد ستون‌های نیلوفری که سقف امام(ره) را پوشاند. حداکثر یکسال طول کشید تا کل سازه و اسکلت آنجا اجرا شود».
ساخت رواق در سه مرحله
در ساخت اين رواق علاوه بر اقدامات و پيش‌بينی‌های لازم از تكنيك‌ها و تجهيزات مدرن به منظور تحكيم و مقاوم‌سازی سازه‌های قديمی مجاور استفاده شده است. مدیر پروژه و ناظر بر کارهای معماری رواق امام(ره) و دارالمرحمه در توضیح بیشتر می‌گوید: «طراحی تبدیل صحن امام خمینی(ره) به رواق‌های امام(ره) و دارالمرحمه توسط مهندسان و مشاوران آستان قدس رضوی در سال 1382 انجام گرفت. شش ماه بعد یعنی سال 1383 مرحله خاکبرداری رواق و اسکلت‌بندی آن با حضور مهندس سیدجلال مادرشاهیان و مهندس هادی محمدی انجام شد. زمانی که من مدیر پروژه این رواق شدم کارهای هنری و نازک‌کاری رواق بر عهده من قرار گرفت که تا سنگ ازاره کار رواق پیش رفت و تمام هنرهای ظریف‌کاری از روی سنگ ازاره به بالا توسط محمدناصر آیینه‌چیان صورت گرفت».
رواقی با بیش از هفت هزار متر زیربنا
دارالمرحمه یکی دیگر از رواق‌های عظیم مجموعه حرم مطهر رضوی است که در راستای توسعه بنای زیر سقفی ساخته شده است و دسترسی به اين رواق از طريق رواق امام خمینی(ره)، صحن‌های جامع رضوی و بعثت ميسر است. بنا به گفته طوسی، رواق دارالمرحمه دارای ۷ هزار و ۹۰۰ متر مربع زیربنا است که هم اکنون با ارتفاع ۶ و نیم متر مربع فضای مفید عبادی با ظرفیت بیش از ۱۰ هزار نمازگزار در اختیار زائران قرار دارد».
۲ هزار مترمربع فضای تأسیساتی
رواق دارالمرحمه از حدود ۲ هزار متر مربع فضای تأسیساتی برخوردار است. در توضیح بیشتر مدیر پروژه این رواق شرح می‌دهد:«۹ دستگاه هواساز و سنسورهای سنجش CO2 برای تأمین هوای کیفی مفید و مطبوع این رواق تعریف شده و سیستم صوتی هم صدای سخنران را با شدت ۹۰ دسیبل به صورت دیجیتال در همه نقاط رواق پخش می‌کند. ۶۰ عدد دوربین مدار بسته این رواق نیز به مرکز کنترل حرم متصل شده است. همچنین ۱۳۰۰ تن برودت برای تأمین هوای خنک و حدود دو میلیون کالری در ساعت برای تأمین گرمای این رواق مورد استفاده قرار می‌گیرد».
شکوه معماری
هنرهای فاخر و اصیل ایرانی ـ اسلامی هنرهای به کار رفته در این رواق است که توسط هنرمندان شاخص آستان قدس رضوی به مرحله اجرا درآمده است. صباغیان در خصوص معماری این رواق، بیان می‌کند: «جداره‌های اين رواق با ازاره سنگ و تزييناتی همچون گچبری، آيينه‌كاری، نقاشی و رنگ‌آميزی پوشش يافته که اين تزيينات با تكنيك‌های متفاوت به سبك ايرانی - اسلامی اجرا شده است».
ویژگی‌های رواق
هر یک از رواق‌های حرم مطهر از وسعت، تزیینات و کارکرد متفاوت برخوردارند. بنابر توضیح مدیر پروژه این رواق، فاصله بین ستون‌های رواق دارالمرحمه حدود نُه متر بر خلاف رواق دارالحجه بوده که فاصله ستون‌ها در برخی قسمت‌ها چهار متر و در بعضی جاها هشت متر است.
این رواق تقریبا جزء گودترین رواق‌های مجموعه حرم مطهر است که صفوف نماز جماعت و نماز جمعه در این رواق بسته می‌شود و به صفوف نماز در رواق‌های حضرت معصومه(س) و دارالحجه نیز اتصال می‌یابد. امام جمعه نیز در رواق دارالمرحمه به ایراد خطبه نماز جمعه می‌پردازند.
برای آینده نیز برنامه‌ریزی شده که زیر بست شیخ بهایی و مسجد گوهرشاد یک رواق زیرین دیگر ایجاد شود که به این رواق اتصال یابد. این رواق دسترسی به زیرگذر دارد و اگر قرار باشد در آینده برای زیرگذر تصمیمی گرفته شود خیلی راحت مردم می‌توانند دسترسی به زیرگذر داشته باشند.
